Сiлiг хайхастар, кееркестiг сарын-кöглер
![Сiлiг хайхастар, кееркестiг сарын-кöглер Сiлiг хайхастар, кееркестiг сарын-кöглер](/upload/iblock/610/0jo1fa33umd3c4tfi6dknx03jsyz323k.png)
«Музейлер хараазы-2024». Сiлкер айының 18-ӌi кӱнiнде Хакас Республиканың Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренӌең музейiнде чон тығырама полды. Анда ӱр сахтаан ӱлӱкӱн таныхталған.
Чайаачы иирнi «Кӱн сузы» ансамбльның теелбекчiлерi пайрамни асханнар. Анаң музей тоғынӌылары, ирбен отты ыстадып, аалӌыларны аластааннар.
Музейнiң прай ӱс хадылында тöрт час изере чон хайынысхан. Ӱлӱкӱнге килген чон пурнада тас-обаалар залында пурунғы хоостарны кöрген.
– Мин хаӌан-да пу музейде полғам. Андада мынӌа кöп обаа чох полған. Археологтар пу тастарны таап албаан ползалар, пiс öбекелерiбiс хайаларда артыс салған чапсых пiчiктернi, хоостарны, обааларны, омалығ тастарны даа кöр полбасчыхпыс. Пурунғыда хакас чон, тағзар парып, хоостаӌаң полар, неке. Хайадағы хоостарны музейде ле кöрдiм. Чир-чайаанда мындағ тастар кöрбеем, – кöңнiнең ӱлескен Ағбан городтың тынағдағы чуртағӌызы Алефтина Бургундосова.
Олох залда 5 алай 6 класста ӱгренчеткен хызыӌах олған садына чöрчеткен туңмаӌағынаң хада хайалардағы пiчiктернi кöрчеткеннер.
– «Музейлер хараазын» кöрерге iӌемнең паза оолах туңмамнаң хада килгем. Музей уғаа öкер, тастардағы пурунғы хоостарны кöрерге хайхастығ, – теен Харатас городтың кiчiг чуртағӌызы Катя Тохтобина.
Iкiнӌi хадылда аймах чахайахтар кöзiдии парған.
– Мин кöзiдiге колеус чахайахтарны ағылғам. Оларның пӱрлерiнiң öңнерi сiлiг. Мин оларны палаларнаң тиңнестiрчем. Прай палалар тööй тöрiпчелер, че öзiбiсселер, алыс сыхчалар. Колеустар андағохтар, пӱрлерi аймах-пасха öңнiг полчалар. Оларны турада даа, тасхар даа одыртарға чарир. Минiң прай 135 аймах кöрiмнiг колеус пар.
Чахайахтарнаң 30 чылӌа айғас парирбын. Оңнапчам, иң пастағызын сингониумны алып алғам. Аннаң сығара комната порчоларынаң айғас сыххам. Минiң хайхастығ чахайах пар, алоказия адалча. Хакасияда андағ порчо паза чоғыл. Аның пӱрлерi илееде килкiм öсчелер, алтында пала даа одырып чазыныбызар.
Позымның ööн тоғызым ӱгредiгнең палғалыстығ. Чахайахтарны öскiрерi хынған киреем полча. Итсе, алында чахайахтар садиинаң айғасхамох. Че Хакасияда экзотты öскiрерге аар. Оларны аймах хазналардаң алчам. Кöзiдiмге, пiрее чахайах 800 салковай турза, аны пеер ағыларға iкi хати аарлыға сых парча. Пiрее чахайахтар, почтаӌа читкенӌе, хурғап парчалар. Че, андағ даа полза, порчолар кiзi кöңнiн кöдiрчелер, öрiнiс сыйлапчалар. Тоғыста пiрее сидiксiнiс сығыс килзе, ибзер килiп, чахайахтарзар кöрзе, прай хомай ниме ундудыл парча, – чоохтаан «Музей хараазы» проекттiң араласчызы Елена Шарапова.
Зимний садта «Подорожник» культура кiнiнiң ээзi Павел Шнягин олғаннарға кöклö театрының хысхаӌах ойыннарын кöзiткен. Аның хыринда илееде оолах паза хызыӌах чыылыс парған.
– Мин позым тöстеп алған «Подорожник» культура кiнiнде ойыннар кöзiтчем, iдöк олған садтарынӌа паза школаларӌа чöрчем. Программаларның пiрсi – чiпнең тартылчатхан кöклöлер ойыннары. Оларны аар-пеер ал чöрерге оой паза олғаннар андағ ӱтертiстерге хынчалар.
«Музейлер хараазына» скелет, гитаранаң ойнапчатхан «Rockman», инейектер Федора паза Фёкла кöклöлернi ағылғам. Олар кiчiг сценада ойнапчалар, иркеӌектернi хатхыртчалар. Кöзiдiмге, iкi инейек кiчiг сценаны пыласча, теелбектенiп, удур-тöдiр iдiсче. Че, андағ даа полза, ынағлас утып алча, олар iкöлең сценада халчалар. «Rockman» кöклö, тiзең, хай пiрее туста гитаранаң тiстерiнең ойнапча, – чоохтаан артист.
Павел Шнягин кiчiгдең сығара театрнаң таныс. Аның пабазы Нижегородскай областьтағы Кстово городта театр тöстеп алған. Павел Санкт-Петербургтағы театр академиязында ӱгренген. Анаң «Нымах» кöклö театрының ööн режиссёры Евгений Ибрагимов аны Хакасиязар килерге чöптеп алған.
Пӱӱнгi кӱнде Павел Павлович «Нымах» театрда iстенче паза аның позының 50 орыннығ «Подорожник» культура кiнi пар. Пiр ле театрда iстенерге асхынах тiп хатхырча позыох.
Музейнiң iкiнӌi хадылындох Хакасияның чон узы Сергей Чарков чатханнаң ойнирынӌа мастер-класс иртiрген. Тобит, хазых ойнирға хынчатханнарға алынӌа орын полған.
Ағбан городтың культура кiнiнiң тоғынӌызы Анастасия Саражакова-Сунчугашева аалӌыларны хакас кибiрлерiнең таныстырған.
– Чаламалар палғаӌаң Пай хазыңны ағылғабыс. Олар хайди орта хаптырылчатханын кöзiт пирерге кöп кiзi сурапча. «Хазых» ойынны ағылғабыс. «Торғайах» школада тоғынчатханда, хазыхтарны чығам. Амды оларнаң чахсы ойнапчалар. Iдöк ӱлӱкӱнге какаолығ, сахарлығ, хойытхан сӱттiг талған конфеттерiн ит килгебiс, – чоохтаан Анастасия Ананьевна.
Ол ӱлӱкӱнге, сiлiг хакас кöгенеен кизiп, чазанып килген. Музейзер килген аалӌылар аннаң хада хынып сомға суурынчатханнар. Хайзы талған нинӌе турча тiп пастыр килчеткен, че аны тикке амзирға пир турғаннар.
Хазых ойнаӌаң стол кистiнзер чиит оолнаң хыс одырыбысханнар. Оол ööрезiне ойынның оңдайларын чарытхан.
– Пiрсiнде Ағбан пилтiрiндегi спорт комплексiнде аар атлетикаӌа марығлар парған. Анда минi хазых ойнирға чöптеп алғаннар. Пастап хайди ойналчатханын пiлбеем, че марығның тöстегӌiлерi чоохтап пиргеннер. Андада пастағызын на хазых ойнаам. Ам пу ойынны ööрем Анастасия Кучеваа кöзiтчем. Ойын хынығ, сööктiң тööй сариларын кöр таап, оларны теерте сиртерге кирек. Че пасха сööкке сырти дее тееп парза, теес алысча. Позым Ағбан пилтiрiндегi колледжтi тоосчам, анда электрикке ӱгренчем, – ӱлесче Ағбан пилтiрi аалның чуртағӌызы Александр Боргояков.
Ӱзiнӌi хадылда аймах мастеркласстар ирткеннер. Иң кöп кiзi анда полған, неке.
– Тойдаң iдic идерi – уғаа чахсы мастер-класс. Мин хаӌанох ВКонтакте социальнай сетьте тойдаң iдiстер итчең «Свой круг» группазар пазын салғам. Ам музейде оларны кöр салғандох, сала маңзыри тойдаң пiрее iдiс чайап кöрерге сағыныбысхам. Кiчiг ваза идiп алдым. Пос холынаң иткен ниме-ноо аарлығ нооза. Пу вазаӌахта чахайахтар турғыс турарбын. Олғаннарға пу тузалығ мастер-класс, – теен Асхыс аалның чуртағӌызы, чиит хыс Лариса Чучунова.
– Мин «Музей хараазы» мероприятиеде ойнаӌахтарны сырлаӌаң мастер-класс иртiрчебiн. Позым Минсуғ городтаңмын. Анда «Мир творчества» студиям пар. Олғаннарны хоостирға паза киис идерге ӱгретчем. Позырах сай кӱнöрте Хакасияның ööн музейiнде мастер-класс иртiрчебiн. Позым Минсуғдағы культура колледжiнде декоративно-прикладной искусство пöлиинде ӱгренгем. Палаларнаң хада тоғынарға хынчам. Пӱӱл кӱрген айында Л.Р.Кызласовтың адынаң чир-суғ ӱгренӌең музейде кöзiдиим ирткен. Анда 70 азыра хоозымны сығарғам, – теен чайаачы ипчi Валентина Фурлян.
– Пу иирге ööрем Татьяна Сагатаева хығырған. Ол мында мастер-класс иртiрӌең орын таап, пазын салтыр. Мин Асхыстағы аал хонии ярмарказы соонаң пеер килгем, iди кӱн тооза тоғын парим.
Пic, холнаң ниме-ноо чайап, сöбiренең тоғынчабыс. Хонғаным Анатолий Александрович позының столярказында ағаснаң айғасча, iдiс-хамыс, типсiлер итче. Аның холы ниик, иткен ниме-ноозы чахсы садылча. Мин тастардаң посты хайраллаӌаң пiлектестер, монӌыхтар, сiлiг ызырғалар итчем, – чоохтаан Асхыс аалның чуртағӌызы, алтын холлығ ус Надежда Кыржинакова.
«Музей хараазы» пöзiк синде ирт парған. Ойыннардаң паза мастер-класстардаң пасха, анда кöг-сарыннар кöп чайылған, сiлiг теелбектер салылған.
Сом Равиль Дзязькони
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |