Саблығ сапёрдаңар – книга
Презентация. Таштып аймаандағы Пыдырах аалдағы ортымах школада Хакасияның чон писательi Анатолий Султрековтың «Пiр дее алӌаас итпеен сапёр» книгазы чон хайиина сығарылған.
Аарлығ аалӌыларны – писатель Анатолий Султрековты, аның наа книгазының ööн матырының оолғы Михаил Кунучаковты хонғанынаң хада, Таштып аймаа пазының пастағы орынӌызы Елена Алексеенконы, аал чöбi пазы Семён Боргояковты – хакас кип-азаана чазан салған ӱгретчiлер ӱгренӌiлернең хада удурлааннар.
Анатолий Егоровичтiң наа книгазы «Пiр дее алӌаас итпеен сапёр» адалча. Ол Пыдырах аалдаң сыххан, махачы чаалазып сабланған Сергей Николаевич Кунучаковтаңар.
Прай чон улуғ залда чыылысхан: ӱгретчiлер, Сергей Николаевичтiң туған-чағыннары, аал чуртағӌылары. Ӱгретчi Лидия Султрекова хакас тiлiнең тимнелген презентациялығ сыххан, мультимедиа пастыра Анатолий Султрековтың чуртас паза чайаачы чолларын чарыт пирген, пу тусха алған сыйыхтарын, чидiглерiн адаан. 6-7 класстар ӱгренӌiлерi чайаачы номерлiг сыхханнар, олар Лидия Максимовнаның «Хараа соонда» ойынының кизегiн кöзiт пиргеннер. Ойын Анатолий Егоровичтiң «Порчо» чооғы хоостыра пазылған.
Ӱтертiстер соонаң Анатолий Егоровичке сöс читiрiлген. Чыылған чон алнынзар сыхханда, ол кӱн чiли чарып килгенге тööй полған. Писатель книга хайди пӱткеннеңер чоохтап пирген. Кирек пiди полтыр.
«Пiр дее алӌаас итпеен сапёр» книганы Сергей Николаевичтiң туған-чағыннары сығарыбызарға сурынтырлар. Тöрт оолғы, Михаил, Семён, Олег, Георгий, андағ сағысты хаӌанох тудып, материаллар чыып пастабыстыр, постары книга пазыбызарға пöгiнтiрлер. Прай iзенiс Георгий Сергеевичке полтыр, че ол ах чарыхтаң кинетiн не парыбысханда, пасчаң кiзi чох пол парған. Михаил Сергеевич чооғында iдöк таныхтаан:
– Пу книганы 1967 чылдох пазыбызар оңдай полған. Андада Москвадаң полковник Шарневский килген, ол пабабысха «Совет Союзының Матыры» ат пирiлзiн тiп чаӌыннар чыып сыххан, пабабыс 1962 чылдох ӱреен. Ол арачылағ министерствозы чахии хоостыра паза позының кöңнiнең килген, пiске теен: «Сергей Кунучаковтаңар книга пас саларға сағынчам...» Аннаңар искiрiглернi прай чыып, нандыра парыбысхан. Че чарым чыл пазынаң чаа тузындағы контузия ӱчӱн 39 частығдох ӱреп парған. Андада пiс харындастарнаң хада тимнен сыххабыс, архив пiчiктерiн чыырға ипчiм Зоя Андреевна чахсы хабасхан. Улуғ алғызым читiрчем прайзына, кем кинде сығарарында араласхан – Анатолий Султрековха, Кунучаковтарға, Сайбараковтарға, Пыдырахтағы школаа паза пасхазына.
Анатолий Егорович кинденi пылтырох Сергей Кунучаковтың 100 чазына сығарыбызарға сағыс тутхан, че килiспеен.
Пу книга уғаа пöзiк синде пазылған. Анатолий Султреков хакас тiлiн матлама пiлче, орыс тiлiнең iдöк чахсы пасчаттыр, прай пiлдiстiг. Орыс тiлiнең пазылған «Сапёр, который ни разу не ошибся» книга киречi пiчiктер хоостыра чайаачы оңдайнаң тимнелген, че ööнiнде детектив алай хоос произведение чiли хығырылча.
Ööн матыр – 18 часха даа читкелекке Илбек Ада чааға парыбысхан Сергей Кунучаков. Улуғлар сағысха киргені хоостыра, аның пик сындырлығ полары кічігдең ала кöрінген осхас. Тоғысха кӱс, кöйтік нимес, кöні чоохтығ хылии аннаң хада тöреен полар.
Ол 1923 чылда Пыдырах аалда тöреен. 1941 чылда улуғ хырлас айында армияа хабылған, саблан парған 309-ӌы Пирятин дивизиязынзар кiр парған. Улуғ сержант, сапёр прай чааны стрелковай дивизиянаң хада иртiбiскен. Пис хати палығлатхан, пiр хати контузияа иреелеткен. Сапёр Сергей Кунучаков ыырӌынаң Воронеж облазындағы Свобода городта чаалазып пастаан, Дон паза Днепр суғларны кизерiнде, Курск тӱгеезiндегi чаалазығда, Украинаны, Белоруссияны, Польшаны (мында чиңiстi удурлаан) позыдарында араласхан.
Ол хазнаның иң аарлығ сыйыхтарын алған: Хызыл Знамя, Хызыл Чылтыс, III-ӌi степеньнiг Слава орденнерi, «За боевые заслуги», «Германияны чиңен ӱчӱн» медальлар паза пасхазы даа.
Анатолий Егорович чайаачы тоғызында саблығ сапёрның прай чаа чолын iстезiп кöзiт пирген, паза ноға ағаа Совет Союзының Матыры ат пирiлбеенi чарыдылча.
Чаа соонаң Сергей Николаевич, тöреен аалынзар айланып, бригадир, колхоз кнезi, ферма устағӌызы полып тоғынған. Хада хонғаны Аграфена Николаевна Сайбаракованаң хада 5 оолға читкеннер, кiчии, ачырғасха, 3 частығдох ӱреп парған.
Пыдырахта Сергей Кунучаковтың адынаң ööн ораманы адап саларға паза чыл сай Чиңiс кӱнiнде Кунучаковтар роды хабазиинаң футболӌа азых марығ иртiрерге чарат салғаннар.
Хакасияның чон писательi Анатолий Султреков чыл сай хығырығӌыларын öрiндiрче – наа книгалар сығарча. Оларның аразында алты книга Таштып аймаан сабландыр салған чир-суғӌыларынаңар. Ам тус Сергей Кунучаковха чит килдi, 300 экземплярлығ книга харах алнында – 240 страницалығ, кистiнде сомнар, хайзыларында Сергей Николаевичтi позын паза туған-чағыннарын кöрерге чарир. Книганы сығарарға ахчанаң полысхан ӱчӱн автор Кунучаковтар родын паза Олимп резервi училищезiнiң устағӌызы Денис Кокояковты алғыстапча. Типография хорадығларына тиксi 150 муң салковай парыбысхан.
Презентация тузында аллығ чӱректiг Анатолий Султреков пӱӱл паза алнындағы чылларда сыххан книгаларын Елена Алексеенкоға, Семён Боргояковха, «Хакас чирi» газетаның Таштып аймаандағы хабарӌызына, Пыдырахтағы школаа сыйлаан. Уғаа морсымнығ, писатель кiзi, харааларда узубин, позының ахчазына даа сығарчатса, тöреен чирiнзер килiп, книгаларын чир-суғӌыларына читiрчетсе.
Писательге чылығ алғыстас сöстерiн читiрерге Пыдырахтағы школа устағӌызы Анастасия Кулумаева сыххан, iдöк öме адынаң ахчалығ сыйых читiрген, ипчiлер öмезi «Абахай» сарынны толдыр пирген. Олар iди Анатолий Егоровичтi ирткен 70 чазынаң алғыстааннар.
«Пiр дее алӌаас итпеен сапёр» книганаң ам С.Н.Кунучаковтың туған-чағыннары, чир-суғӌылары, олаңай даа хығырығӌы хайди даа хынып танызарлар. Илбек Ада чаа араласчызының чолы ниик нимес паза хорғыстығ. Аннаңар пiлдiстiг, чарыда пас салары – улуғ тоғыс. Поғдархастығ, амғы туста андағ книгалар сыхчатханда.
Сом авторни
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |