Хакасия пазының орынҷылары, ӧкістерге чурт
06.03.2024
Хабарлар
Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол паза пастағы орынҷызы Пётр Воронин сессия тоғызы тузында
Ӧӧркі Чӧп. 1 мартта Хакасияның Ӧӧркі Чӧбі сессияа чыылысхан. Депутаттар 30 азыра сурығ ӱзӱрібіскеннер
Хакасияның Ӧӧркі Чӧп депутаттары пу чылдағы пастағы сессияа чыылысханнар. Аны Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол апарған. Аның тоғызында республика правительствозының кізілері, муниципальнай пӱдістернің пастары паза аймах-пасха ведомстволарның устағҷылары араласханнар.
Кӱн суриинда – 30 артиинаң сурығ. Пастағылары Хакасия пазының теестегі орынҷыларын турғызарына чарадығ пирерінең палғалыстығ полғаннар. Кандидатураларнаң Хакасия пазының пастағы орынҷызы Татьяна Курбатова таныстырған. Валентин Коноваловтың сессияда чох полғаны (ирткен сессияда орынҷыларына кандидатураларнаң Хакасия пазы позы таныстырған) пу сурығҷа Ӧӧркі Чӧпнең азынада чӧптезіглер ирткен тіп сағыстарға ағылча.
Пастап депутаттар Хакасия пазы орынҷызына Хакасияҷа МВД министрі полған, генерал-майор Владислав Мингеланы турғызарға чарадығ пиргеннер. Аның кандидатуразынҷа чарадығ пір ӱннең алыл парған: ӱчӱн – 45 депутат.
Ікінҷі кандидат – Богдан Павленко. Ол, Валентин Коновалов Хакасия пазына табығларда наа ла араласханда, аның командазында полған – Хакасиязар КПРФ хоостыра килген. Соонаң Хакасия пазы орынҷызы тоғызын толдырған, Хакасия пазы устағ-пастаанаң устаан. 2019 чылда Ульяновск облазынзар тоғынарға парыбысхан. Ӱн пиріс салтарларынҷа ол ідӧк Ӧӧркі Чӧптің чарадиин алып алған. Че пір ӱннең нимес: ӱчӱн – 42 депутат, тоғыр – ікі, тудыныбысхан – пір.
– Пірге тоғызыбыс тӱзімніг парарына паза сірер пістің тоғысчы чыылығларда ӧткін аралазарларыңа ізенчем, – салтарлар идіп, таныхтаан Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол. – Тоғыс паза пӧгіннер пістің кӧп, аннаңар тузында паза республикаа киректелчеткен чарадығларны алҷаң кізілер піске кирек.
Теестегі сурығлар республиканың закон проекттері полғаннар. Оларның пірсі ӧкіс палаларға чурт пирерінең палғалыстығ. Республика депутаттары, федеральнай законодательстводағы алызығларға тӧстеніп, ӧкіс палаларға паза оларның санынзар кірчеткеннерге хоза социальнай хабазығ пирҷең оңдайлардаңар законны алыбысханнар. Республиканың алынҷа законодательнай акттарынзар алызығлар кирчеткен законда ӧкістерге чурт алҷаң оңдайлар алғыдылча. Іди 2025 чылның 1 январьынаң сығара ӧкістерге чуртха регион сертификадын на нимес, че ідӧк федеральнай сертификат алҷаң оңдай пиріл сығар.
Республика сертификадының сині пу чылның 1-ғы кварталына 2 миллион 708 муң 376 салковайға тиңнелче. Федеральнай сертификаттың сині нинҷе полары, 2024 чыл тоозылчатса, пілдістіг пол парар. Сертификатнаң чурт аларға алай пар ипотеканы чабарға чарир.
Ӧкіс палаларға чурт пирҷең сурығ республикада иң сидіктернің пірсі полча. Амғы туста чурт алҷаң тееcте 2700 кізі турча, чылда, тізең, ортымахти 200 ле ӧкіс чуртха чидінче. Аннаңар федеральнай чурт сертификадын пирчеткен хабазығ пу сурығны пӧгерге полызар тіп кӧрілче.
Хакасия культура министрінің тоғызын толдырчатхан Светлана Окольникова «Культурадаңар» республика законынзар алызығлар кирчеткен закон проектінең таныстырған. Алызығлар пістің законны федеральнай законодательствоға килістіре тӱптестірер ӱчӱн кирілчелер. Оларның ӧӧн кӧстее культура учреждениелерін закон хыйыстыра чабарынаң арачылиры тіп чарытхан ол.
Андағ киректер, тізең, пол парча. Іди 2014 чылда орындағы ӱлгӱлер, чарадығ алып, Алтай аймааның чир-суғ ӱгренҷең музейін чабысханнар. Ол Хубачардағы культура учреждениезін хатап азарына илееде чыл парыбысхан. 2022 чылда ла Алтай аймаа пазының чарадиинаң музей пазох тӧстелген паза азылған. Амды ол тоғынча.
– Пу закон орта паза тузында алылча тіп санапчам, – сағыс-кӧрізінең ӱлескен Ӧӧркі Чӧптің культураҷа, ӱгредігҷе паза наукаҷа комитедінің кнезі Оксана Разварина. – Пістің республикада культура ис-пайы кӧп, оларны соондағы тӧллерге хайраллап халарға кирек. Культура объекттерін сағынмин чапханы хомай салтарларға ағыларға айабас. Пӱӱн піс закон синінде оңдайны чарадыға алыбыстыбыс, амды культура учреждениелерінің реорганизациязынаңар алай оларны чох идердеңер чарадығны республика правительствозы ла, ӧнетін комиссияның чарадиина тӧстеніп, ал турар.
Хакасияның хазых хайраллаҷаң министрі Олег Ананьевский имнег тоғынҷыларына социальнай хабазығларны алғытчатхан закон проектінең таныстырған. Ол республикада имҷілер чидіспинчеткенінең палғалыстығ сурығны пӧгер кӧстегнең тимнелген. Кӧзідімге, амды пір хати пирілчеткен ахчалығ тӧлегні (250 муң салковайны) республиканың имнег учреждениелерінзер пастағызын на тоғысха кірчеткен прай специалисттерге пир турарлар. Ӱгредиин наа ла тоозып, 50 муңнаң аспинчатхан чуртағҷылығ аалзар тоғынарға килген имнег тоғынҷылары «кӧдірілҷең» ахча алар праволығлар. Ол пір хати пирілчеткен тӧлегнің сині – 250 муң салковайдаң 2 миллион салковайға теере. Кирілчеткен алызығларҷа ол тӧлегні алҷаң специалисттернің категориязы ідӧк алғыдылған. Пірее имҷілернің «кӧдірілҷең» ахчазы, федеральнай паза республика хабазығларын хада алза, 3,5 миллион салковайға чит парча осхас.
Аннаң пасха, хайзы специалисттерге служебнай чурт пирері кӧріл парған. 10 чыл изере тоғын салған соонаң имнег тоғынҷызы ол чурттың ээзі полыбысча. Пу социальнай хабазығларны чуртасха киреріне республиканың 2024 чылға бюджедінде 337,9 миллион салковай кӧріл партыр. Депутаттар пу законны пір ӱннең алыбысханнар.
Теестегі закон проекті сӧп-сап суриинаң палғалыстығ полған. «Сығарыстың паза тузаланыстың артхан-халғанынаңар» республика законынзар хайдағ алызығлар кирілчеткенінең экологияҷа, чир-чайаан ис-пайынҷа паза чир-чайааннаң тузаланарынҷа комитеттің кнезі Ольга Городкова таныстырған.
– Закон проектінҷе Хакасияның толдырығлығ ӱлгӱ органнарына сӧп-саптың синін алай кӧдірімін санап тӧлеҷең оңдай кирер полномочиелер пирілче, – искірген Ольга Городкова. – Ідӧк закон проектінде регион операторы статузын пір хати марығ иртірбин узарадар оңдай пирері кӧрілген. Кӧзідімге, регион операторы тоғызын толдырчатхан пірігіс сӧп-сапнаң тоғынҷаң объектті пӱдірген полза, ол пӱдіріге 1 миллиард салковайдаң ас нимес инвестиция оңдайынаң пос ахчазын позытхан полза.
Депутаттарның сурығлар чох полған, закон алыл парған.
Соондағы ӧӧн сурығларның пірсі Хакасияҷа МВД министрінің тоғызын толдырчатхан Владимир Веселовтың полиция ирткен чылдағы тоғызынаңар сан пирізі полған.
Хайди ол искірген, 2023 чылда республикада санға алылған сайбағлар саны 1,7 %-ке хызырыл парған. Тиксі 9330 сайбағ санға алылтыр (2022 чылда – 9493 сайбағ). Сайбағларның кӧбізі кибірли ис-пайнаң палғалыстығ: оғырластар, тонағлар, кӱҷӱрлестер. Оларның саны 54 % (5063 сайбағ).
Сағыссырас сығарча ІТ-технологиялар полызиинаң иділчеткен сайбағлар ӧсчеткені. Ирткен чылда 2749 андағ сайбағ санға алылтыр, 2022 чылнаң тиңнестірзе, ӧзіc 1,5 хати. ІТ-технологиялар полызиинаң иділген оғырластар сылтаанда чуртағҷыларға ӱрег 370 миллион салковайға паалалған. 2022 чылдағы саннаң 60 %-ке кӧп.
Наркотиктернең палғалыстығ 840 сайбағ санға алылған, уголовнай нандырыға 476 кізі тартылған, 54 кг наркотиктіг паза психотропнай ниме-ноо пылалған. Ідӧк полиция тоғынҷылары ирткен чылда закон хыйыстыра сығарылчатхан арағадаң тоғыр кӱрезіг апарғаннар. Тиксі 480 садығ орны паза транспорт сыныхталтыр. Закон хыйыстыра сығарылған 30 муң артиинаң литр (13,5 миллион салковайға) араға пылалтыр. МВД устағҷызы чооғынаң, халғанҷы чылларда республикада «изірік» сайбағлар саны изерістіре хызырылчатханы таныхталча. Ирткен чылда ол кӧзідім 17 %-ке хызырылтыр: 2022 чылда изірікте иділген 1826 сайбағлар саны 1826 полған, ирткен чылда – 1504.
Халғанҷы сурығларның санында «правительство чазы» полған. Анда депутаттар республика правительствозы кӧп палалығ сӧбірелерге хайдағ хабазығлар пирчеткенін истіп алғаннар. Хакасияның істеніс паза социальнай арачыланыс министрі Татьяна Раменская сан пиріснең чоох тутхан соонаң Ӧӧркі Чӧптің чарадии алылған. Андар пу кӧстегҷе тоғыс апарҷаң чӧптер кирілген. Россия президенті чахиинҷа 2024 чыл Cӧбіре чылы тіп чарлалған нооза, аннаңар пу сурыға, улам кӧп палалығларға хабазарына, алынҷа хайығ салылча.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Альберт Толмашов
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде