АС САННЫҒ ЧОН ЧАЙААЧЫЛАРҒА ПАЙ
15.03.2023
Хабарлар
Марығ. Аcхыс аймаандағы Писхамҷы поселоктың «Таежный» культура туразында ас саннығ шор чонның республика синiндегі чайаачы марии ирткен
Пӱӱл шор чонның орыннардағы пірігістері онынҷы хати чайаачы устарын кӧзіттілер. Марығның ӧӧн пӧгінi ас саннығ чонның культуразын, тілін хайраллиры, оларнаң пірігізіп чуртирын тилідері паза пірігістерні ааллар чуртазында ӧткін аралазарға кӧӧктірері полча. Республика синіндегі арға-мӧрій Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозы полызиинаң иртче.
Ас саннығ шор чон пiрігiстерiнің кізілерінзер Писхамҷы поселок пазы Татьяна Форналь айланған. Ол полған на араласчаа марығда оң ползын тіп алғаан.
Ідӧк фестиваль араласчыларын Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің пастағы орынҷызы Виталий Кунучаков алғыстаан.
– Мин Писхамҷы поселокта пастағызын на полдым. Сірер уғаа истіг паза сіліг орында чуртапчазар. Пӱӱн піс Россияда чуртапчатхан ас саннығ чоннарның чайаачы марииның региондағы чардығын иртірчебіс. Тиксі хазна мариин Россияның культура министерствозы иртірче. Ізенчем, сценада турғызылар чайаачы тоғыстарның прайзы даа турыстыра полар. Че марығда хайди даа чиңісчі поларға кирек, – таныхтаан Виталий Георгиевич.
Марыға сыххан араласчыларның чайаачы устарын жюри паалаан. Аның кнезі Виталий Кунучаков полған. Iдӧк чарғыҷылар санына С.П. Кадышевтің адынаң культура кінінің чон чайаачызы паза нациялар аразындағы палғалыс секторының устағҷызы, Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Серафима Угдыжекова, хореографияҷа специалист, Хакасияның саблығ артизі Ирина Пашенных, фольклорҷа специалист Светлана Сазанакова кіргеннер.
Марығны Писхамҷы поселоктағы ас саннығ чонның пірігізі асхан. Аның устағҷызы Людмила Тимовкина полча. Пастап улуғ экранда шор чон пірігізінің тоғызынаңар видео кизегі кӧзіділген. Хайди таныхтаан Людмила Николаевна, мының алнында ас саннығ чонның кибірліг сарыннары даа, теелбектері дее чох полған. Тілдеңер чоох таа чоғыл. Паба-іҷелер палаларын пос тілінең чоохтазарға ӱгретпеҷеңнер. Ол сылтағнаң 2009 чылда Писхамҷыда шор чонның орындағы пірігізін тӧстирдеңер чарадығ алылған. Соонаң ол сӧӧк пірігізі пол парған. Іди пірігістің ады табылған. «Элим» сӧс «пурунғылар чирі» тіп тілбестелче. Пірігістің ӧӧн пӧгіні – поселокта чуртапчатхан шор чонның пос тілін паза культуразын хайраллиры. Іди палаларға аймах кружоктар иртіріл сыххан. Анда олғаннар чонның кӧг тиріглерінең ойнирға ӱгренчелер, пос тілінең сарыннар толдырчалар паза кибірліг теелбектер салчалар. Чайаачы тоғыста «Элим» пірігіске Кемеровтағы хазна филармониязының артизі Ольга Таннагашева полысча. Ол олғаннарны шор тілінең сарнирға, кӧг тиріглерінең ойнирға, сценада орта тудынарға ӱгретче.
Ідӧк «Элим» пірігіс шор чонның кибірліг ӱлӱкӱннерін чуртасха кирче. Кӱрген айында Писхамҷы поселокта Мылтых пайрам таныхталча, кӧрік айында – Чыл пазы. Чыл сай поселокта «Кен хысчагаш» абахайлар марии иртче. Полған на араласчы постаңар тӧреен тілінең чоохтапча паза чайаачы узын кӧзітче. Ідӧк пірігіс Хакас Республикада чуртапчатхан чоннарның пайрамнарында ӧткін араласча, аннаң пасха даа тоғыс апарча.
Республика синіндегі чайаачы марығда пірігістің «Чакийек» олғаннар ӧмезі «Палыхчы» сарынны толдыр пирген, ойын кӧзіт пиргеннер. Оларның ӧтіг сарнааны кӧрігҷілернің кӧңнін кӧдірген. Ідӧк писхамҷыдағыларның «Карлыгаш» ӧмезі тимір хомыстарнаң ойнап пирген. Ольга Таннагашеваның устаанынаң олғаннар, кӧгні тимір хомыснаң толдырып, аң-хустар табыстарынаң хысхырыбысчатханнар. Ідӧк пірігістің чайаачы ӧмелері марығда теелбектер салғаннар.
Анаң сценаа Таштып аймаанаң килген «Мустаг» пірігіс сыххан. Аның устағҷызы Надежда Карамышева пірігіс хайди тӧстел парғаннаңар сарын толдыр пирген.
Ас саннығ шор чонның «Чылтыс» пірігізі аймах чайаачы номерлерінең кӧрігҷілерні ӧріндірген. Программазын «Арчы» хореография ансамбльы асхан, ол «Ойун Суг» теелбекнең чонны хайхатхан. Хызыҷахтар ӧмезі Любовь Чульжанованың «Пурунғыларның хығыртии» кибелізін хығыр пирген. Таныхтирға кирек, поэтесса паза публицист Любовь Ильинична Чульжанова чайаачы тоғыстарында шор чонын сабландырча.
Марығның прай даа араласчылары чарғыҷыларны паза кӧрігҷілерні аймах чайаачы номерлерінең хайхатханнар. Хайди таныхтаан Виталий Кунучаков, марығда ас саннығ шор чонның пис пірігізі араласхан. Полғаны ла турыстыра тимнен салтыр. Чиңіс тутхан пірігіске сыйыхха 20 муң салковай пирілген, 2-ҷі орынға турысхан пірігіске – 15 муң салковай, 3-ҷі орын ӱчӱн – 10 муң салковай. Марығда араласхан прай пірігістерге 3 муң салковайлығ сертификат пирілген. Іди марығның сыйыхтар чыындызы 60 муң салковай пол парған.
– Прай даа араласчылар чиңіске турыстығлар. Пірігістер чайаачы номерлерін тимниріне профессиональнай артисттерні хығырчатханы ӧріндірче, – теен Виталий Георгиевич.
Марығ салтарларынҷа, Писхамҷыдағы «Элим» пірігіс чиңіс тутхан. Амды ол ас саннығ чоннарның регионнар аразындағы мариинда Хакасия ӱчӱн турызар.
Автор :
Антон ЧЕРТЫКОВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде