АС САННЫҒ ЧОН ЧІТПЕЗІН
Аңчулдағы "Тамыр" пірігіс араласчылары
Фестиваль. Асхыстағы культура туразында ас саннығ шор чонның «Айланыс» республика синіндегі фестивальы ӱзінҷiзiн ирткен
Хайди таныхтаан Асхыс аймаа администрациязының культура управлениезінің пастығы Келемана Барашкова, Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозы марығ чарлабысхан. Асхыс аймааның культура кіні анда аралазарға чаратхан. Аның директоры Людмила Тиникова кирек пічіктерні, тимнеп, марыға ызыбысхан. іди Асхыс аймаандағы культура кіні марығның чиңісчізі полыбысхан. Фестиваль иртіреріне оларға ахча позыдылған. Аның ӧӧн пӧгіні – шор чонның тілін паза культуразын тилідері. Таныхтирға кирек, пӱӱл фестивальда пастағызын на спорт марығлары ирткен.
Мероприятиеде ас саннығ чонның пис пірігізі араласхан. Полғанының на кізілері Культура туразының фойезінде стол салғаннар, кибірліг ас-тамах кӧзідіге сығарғаннар. «Тузуксу» пірігістің устағҷызы Снежана Туртугешеваның таниинаң, олар кибірліг чуртас оңдайларына тудынчалар: тайға ис-пайын чыыпчалар, аңнап чӧрчелер. Пайрамға пірігіс аймах ас-тамах ағылған. ідӧк кибірліг тоғыс хоостыра мастер-класс иртіргеннер.
Мадыр аалдаң килген «Талай суг» пірігістің кізізі Аркадий Чебодаевтің чооғынаң, олар ідӧк кибірліг чуртас апарчалар. Позы Аркадий Николаевич аңнапча паза палыхтапча. ідӧк Чебодаев ирепчi аарлар тутча, мӧӧтті туристтерге сатча. Светлана Ивановна тостаң ідіс-хамыс паза пасха даа ниме-ноо итче. Тостаң иділген паспорт обложказын кӧрерге чапсых полған. ідӧк пірігіс кӧзідіге пос холынаң иділген чазанҷыхтар ағылған.
Чарғыҷылар полған на пірігістің столын паалааннар. Аңчулдаң килген «Тамыр» пірігіс, оларны айраннаң удурлап, аалҷыларны удурлир кибір кӧзіт пирген. ідӧк шор чон аалҷыларны абыртхынаң сыйлапча.
Пайрам азылғанда, кӧрігҷілерге Шор чирінеңер видео кӧзіт пиргеннер. Анаң шор чонның пірігістерін удурлааннар. іди фестивальға Асхыс аймаандағы Писхамҷы поселоктағы «Элим», Тузах суғ кічіг станциядағы «Тузуксу», Таштып аймаандағы Мадыр аалдағы «Талай суг» паза «Мустаг», Аңчул аалдағы «Тамыр» пірігістер килгеннер. Оларны алғыстирға Хакасияның национальнай паза территориальнай полика министрінің орынҷызы Юрий Чертыков сценаа сыххан.
– Пар Севердегі, Сибирьдегі паза Ыраххы Востоктағы чилегеліг ас саннығ чоннар. «Чилегеліг» сӧс ӧбекелернің чирінде чуртапчатханын таныхтапча. Ас саннығ чон –- 50 муң кізідең асхынах чон. Олар Северде, Сибирьде паза Ыраххы Востокта чуртапчалар. Чон чітчетсе, хазна, андағ кирек полбазын тіп, законнар сығарча, ахча позытча паза пасха мероприятиелер иртірче. Полған на чон чуртирға, тилирге, чітпеске сағынча. Тилекейде прай 6900 тіл. Че полған на 15-ҷі кӱнінде оларның пірсі чітче. Ученайлар танығларынаң, пір дее тоғыс апарбаза, ХХI чӱс чылның халғанҷызына 2000 тіл халар. Чилегеліг чоннарның тіллері иң табырах чітче. Анзын оңарып, ООН-ның ӧӧн Ассамблеязы Чилегеліг чоннар тіллерінің 10 чылын чарлабысхан. Пӱӱл ол 10 чыл пасталды, 2032 чылда тоозылар. Аны хоостыра тилекейде аймах мероприятиелер иртче, – таныхтаан Юрий Карпович.
Асхыс аймаа пазының пастағы орынҷызы Евгений Костяковтың чооғынаң, мындағ фестиваль уғаа кирек. Культура хайраллалза, чон чітпинче, кибірлері тӧлдең тӧлге читірілче. Хай син дее кізі халчатса, чон чуртапча. Хакасия правительствозы ас саннығ чоннарның кибірлерін хайраллирынҷа улуғ тоғыс апарча. Пӱӱл Писхамҷы аалдағы Культура туразында тиксі тыхтағ тоғыстары апарылча. Шорларның анда мероприятиелер иртірер оңдай полар.
Ӏдӧк чоох тутхан Севердегі чоннар пірігізінің Хакасиядағы пӧлиинің кнезі Светлана Чебодаева. Аның сӧстерінең, пайрамнарда чон худы чуртапча. Шор чонның худы ам даа чиит паза чарых. Пурунғыларының илбек киректерін ундут салған паза оларның хумартхызын улуғлабинчатхан чонның киректері уйан парча. Че шор чон чуртапча, аның культуразы пір орында турбинча, пасха чоннарның хайиин тартча. Чиит тӧл ӧбекелернің кибірлерін ундутпинча. Шор чон культуразын наа тӧлге читірче.
Алғыстастар соонаң сценада «Кен Кысчагаш» абахайлар марии ирткен. Анда хыстар постарының сӧӧктерінеңер искіргеннер, чазанҷыхтарынаңар чоохтааннар паза хоос номерлерінең кӧрігҷілерні хайхатханнар.
Iдӧк пайрамда спорт марығлары, чайаачылар фестивальы, пасха даа марығлар ирткеннер.
Ас саннығ шор чонның фестивальы салтарларынҷа чиңісті холға киргеннер: станнар мариинда – «Тамыр» пірігіс; «Кен кысчагаш» абахайлар мариинда 8 – 10 частығ хызыҷахтар аразында – Камилла Амзаракова (Тузах суғ), 11 – 13 частығ хыстар аразында – Карина Орешкова (Писхамҷы), 14 – 16 частығ хыстар аразында – Диана Чистогашева (Тузах суғ); «Меен сӧӧк» хоостар мариинда – Елизавета Кильчичакова («Тузуксу» пірігіс); «Маргыш» спорт мариинда – «Талай суг» пірігіс.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |