ХАҶАН ДАА ІСТЕЗІГЛЕРДЕ
10.02.2017
Хабарлар
Ағбанда ХакНИИЯЛИ-ның конференц-залында 8 февральда Россияның наука кӱнін таныхтирға ікі наука институдының ученайлары чыылысханнар: Хакаcияның тіл, литература паза тархын наука-істезіг институды паза Хакасияның аал хонии сурығларынҷа наука-істезіг институды.
Аалҷыларны удурлап, чыылығны асхан ХакНИИЯЛИ-ның устағҷызы, тархын наукаларының докторы Валентина Николаевна Тугужекова. Олох ирткен чылның салтарларынаңар искіріг иткен.
Наука-істезіг институды 2016 чылда «Хакасия Ӱстӱнзархы Сибирьнің паза Центральнай Азияның тархынының паза культуразының палғалызында» тема хоостыра тоғынған. Тирең істезіглер Ӱстӱнзархы Сибирьнің археологиязынҷа, Хакасияның XVIII-XX чӱс чылларындағы тархынынҷа, Ӱстӱнзархы Сибирь чоннарының культуразынҷа паза экономиказынҷа, амғы хакас тілінҷе паза хакас фольклорынҷа парғаннар.
Ам ХакНИИЯЛИ-да 28 наука тоғынҷызы істенче. Оларның санында 3 наука докторы, 24 наука кандидады. Пылтыр Наталья Шулбаева РАН-ның Сибирьдегі пӧлииндегі филология институдының «фольклор» специальностьха очно ӱгренер аспирантураа кіріп алған. Надежда Канзычакова - Н.Ф.Катановтың адынаң ХГУ-дағы имнег-психология институтсар аспирантураа заочно ӱгренерге кірген.
ХакНИИЯЛИ-ның тоғынҷылары 2016 чылда 200 азыра статьяны 16 аймах журналда сығарғаннар. Хазна чахии хоостыра «Научное обозрение Саяно-Алтая» журналның 4 номерін сығарыбысханнар. Ол журналларда Москва, Оренбург, Екатеринбург, Барнаул, Якутск, Горно-Алтайск, Новосибирск, Кызыл, Санкт-Петербург, Улан-Удэ, Минсуғ городтардағы ученайларның тоғыстары чарых кӧргеннер. Ідӧк ікі конференцияның материаллары кандидат диссертацияларына 8 ӱндезіг, доктор диссертацияларына 2 ӱндезіг сығарылған. Ағаа хоза, хазна чахии хоостыра монографияларға, ӱгредіг пособиелеріне, учебниктерге ӱзӱрігліг сыныхтағлар иртірілгеннер. «Хакас Республиканың региональнай политиказы (2014-2016 чыллар)» хазна программазы хоостыра хакас тілінің пӧлии орыс-хакас электроннай сӧстік тимнеп салған. Хакасияның национальнай паза региональнай политика министерствозының чахиинаң фольклор пӧлии «Айдолай» алыптығ нымахты хатап сығарыбысхан. Пастағы сығарызы 1963 чылда полған.
Институттың наука тоғынҷылары, ӧткін хайынып, пылтыр 1 миллион 100 муң салковайға 16 грант утханнар. 2015 чылда, тізең, 680 муңа 7 грант. Гранттарның алтызы Россиядағы гуманитарнай наука чыындызынаң, ікізі Россиядағы география пірігізінең, 8 грант регионнаң алылған. Институт наука материалларын чыыр экспедицияларға ӱс чыл изере ӧнетін грантха турысхан. 2016 чылда 270 муң салковайға андағ грант утып алған фольклор пӧлиинің наука тоғынҷызы Юлия Иннокентьевна Чаптыкова.
Гранттар полызиинаң институт Боград аймахтың тархынынаңар книга сығарыбысхан. Ағаа материалларны 2010 чылдох тимнеп салған полғаннар. Уғаа чапсых книга сығарыл парған. Ол «Военный вклад Хакасии в Победу в Великой Отечественной войне. Сборник архивных материалов» адалча. Пу чыындыға Россияның Арачыланыс министерствозының Ӧӧн архивінең, Хакасияның национальнай архивінең, Хызылчар крайының хазна архивінең, Л.Р.Кызласовтың адынаң хакас национальнай музей архивінең паза пасха даа архивтердең алылған 200 азыра документ киріл парған.
ХакНИИЯЛИ ідӧк чӧптезіглер хоостыра археология тоғыстарын иртірче. Пасха хазналардаң даа кил парчалар. Пылтыр іди Монако княжестводағы антропология музейінең паза Япониядағы Осако городтағы тюркология институдынаң чӧптезіглер иділген.
Пылтыр институт Чоннар аразындағы, тиксі Россиядағы паза региондағы наука конференцияларын иртірген. Чоннар аразындағы конференцияда Монако княжестводаң, Моол чирінең, Япониядаң, Индиядаң килген ученайлар араласханнар.
Институт пасха хазналардағы наука учреждениелерінең палғалыс тутча. Іди палғалыс тудар чӧптезіглер иділгеннер Киргизиядағы наукалар академиязының халыхтар паза гуманитарнай наукалар пӧлиинең, Ӱстӱнзархы Кореяның Халлимдегі университедінің археология институдынаң, Казахстандағы М.О.Ауэзовтың адынаң литература паза искусство институдынаң.
ХакНИИЯЛИ-ның археология пӧлиинің устағҷызы, тархын наукаларының кандидады Юрий Николаевич Есин, Оксфорд университеді хығырған хоостыра Англияда пол килген. Ол анда студенттерге Хакасияның тархынынаңар лекциялар хығырған. Институттағы чоннар аразындағы паза регионнарҷа палғалыс пӧлиинің устағҷызы Борис Устинович Амзараков Моол чиріндегі Увс-аймахсар ааллап пар килген. Ағаа анда «Маршал Ю.Цеденбалға 100 час» танығлығ медаль сыйлааннар.
Пӱӱлгі чыл оой полбас, че наука тоғыстары аннаң андар узарадылар. Іди 2017 чылда институт 30-ха чағын книга сығарыбызарға пӧгін тутча...
Анаң хысхаҷах искіріг иткен Хакасияның аал хонии сурығларынҷа наука-істезіг институдының устағҷызы Олег Анатольевич Иванов. Анда 40 кізі тоғынча, 27 кізі наука кандидады ат ал чӧрче. Институт пістің республикадағы аал хонии предприятиелерінең палғалыс тутча. Наука-практикалығ конференциялар иртірчелер, істезіг тоғыстарының книгаларын сығарчалар.
Чыылығның халғанҷызынзар маңат чидіглерге читкен наука тоғынҷыларына Аарластығ пічіктер читіргеннер.
Автор :
Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде