РОССИЯНЫҢ ТИМІР ЧОЛЛАРЫНЫҢ МУЗЕЙ-ПОЕЗДІ ХАКАСИЯДА ААЛЛАДЫ
20.09.2016
Хабарлар
Хызылчар крайының паза Хакасияның тимір чолларынҷа «РЖД» ОАО-ның кӧзідіг паза лекциялар поезді 8 сентябрьдаң чорығын пастаан. Ол, он станцияда тохтап, тоғызын апарча. «Терпектіг музейде» тимір чол киреендегі наука паза техника чидіглерінең танызып аларға чарир полған.
Пятница кӱн, 16 сентябрьда, «Россия тимір чолларының» музей-поездi Ағбанның тимір чол вокзалында тохтабысхан. Музей-поезд Хакасиязар тӧртінҷізін килтір. Андағ даа полза, тимір чол тоғызына чарыдылған кӧзідігні кӧріп аларға сағынчатханнар иртенӧк вокзалзар маңзырааннар. Олған-узах паза пенсионерлер музей-поездтің пастағы «пассажирлері» полыбысханнар.
Че кӧзідіг пасталар алнында, чорыхха чӧрчеткен музей-поездтің ӧмезін айраннаң, халас-туснаң удурлааннар. Хызылчар тимір чолларының пӧлии Ағбан станция музейінің директоры Нина Халтурина 9 вагонның экскурсоводына Хакасия чир-чайаанынаңар сіліг сомнар, олғаннар тимнеен открыткалар сыйлап пирген. Кічіг палаҷахтар кибелістер, сарыннар толдыр пиргеннер.
Анаң прайзын вагон істінзер иртіргеннер. Пастағы вагон «Конференциялар паза лекциялар» залы полчаттыр. Харасхыны кӧк ӧңніг чарытхылар чарытханнар. Кӧзенектер орнына анда нинҷе-нинҷе экран турғызылтыр, 3D синніг видеороликтер кӧзіділче. Пу вагондох презентациялар, хайдағ-да темаа чарыдылған фильмнер кӧзідии иртірілче. Пісті музей-поездтің тархынынаң, аның тоғызынаң таныстырғаннар. Олох туста кічіг экраннарда аймах кӧрімніг электровозтар, тепловозтар, поездтер чӧрізінің кӧзідии парған.
Ікінҷі вагондағы кӧзідіг Илбек Ада чаа тузына чарыдылтыр. Тимір чоллар полбаан полза, пістің хазнаа чиңіс тударға сидік поларҷых. Поездтер чонны, чаа тиріглерін ол сидік чылларда матап тартханнар. Стенеде Илбек Ада чаа тузындағы тимір чоллар палғалызының картазы хызыл ӧңніг чарытхы пастыра чахсы кӧзіділче. Пу залда, чааҷы манекеннерінең пасха, 1943 чылдағы Ленинград блокадазы тузындағы Нева суғ кизіре тахта македі полған. Кӧрігҷі экраннар пастыра чаалазығ тузын, Ленинградты ыырҷыдаң позытчатханын тіріг хоостағы чіли кӧрче. Зениткалар, атыстар... Харах алнында чаалазығ парчатхан осхас. Тиктең нимес пу тахта Чиңіс тахтазы тіп адалған.
Витебск городты 1944 чылда ыырҷыдаң позытханнар. Город 90 %-ке изелтір. Ана пу городта Хызыл Армияа тимір чол тахтазы ӱчӱн ыырҷыдаң тоғыр матап харбазарға килістір. Тахтаны холға киргенде, аны 29 кӱн аразына хатап пӱдіріп, поездтер чӧрізі узарадылған.
Илбек Ада чаа тузына чарыдылған кӧзідіг улуғ частығ аға-ууҷаларның чӱреене чағын полар. Олар чаа тузын ирткеннер нооза. Олғаннар, тізең, чирібістің илбек тархынын ӱгреніп одырчалар.
Ӱзінҷі вагонда ирткен тустаң пӱӱнгізер айланчабыс. Мында сӱлейкелер алтында табырах чӧрістіг «Сапсан» поезд, «Alleqro», «Ласточка» скоростьтығ электро-поездтернің макеттері турғаннар. Олар сын чуртастағы чіли тимнелгеннер. Вагон істі прай кӧрінче.
- «Сапсан» пістің хазнада иң табырах чӧрістіг полча, - чоохтаан экскурсовод. - Ол Санкт-Петербургтаң Москвазар чӧрче, аның иң табырах чӧрізі - часта 250 километр. Он вагоннығ электропоезд 604 кізіні тартар оңдайлығ.
«Ласточка» электропоездті Сочиде ирткен Олимпиадаа ӧнетін тимнеп сығартырлар. Пис вагоннығ электропоезд 822 кізее кӧрілче. Кӧрігҷілер аразында Сочизер чӧргеннер пар полтырлар. «Мин пу поезднең чӧргем», - теен пір ипчі. Пасхазы, чӧрбеен дее полза, піди дее кӧріп алғаны хомай нимес. Олғаннарның, тізең, ойнаҷах осхас поездтер макеттерін холнаң тутхлап аларлары чоо килген.
«Автоматика, телемеханика паза палғалыс» вагонында пӱӱнгі паза таңдағы кӱнге килістіре пӧзік технологиялардаңар пілерге чапсых полған. Ідӧк тимір чолларда экологияа ӱрег ағылбас оңдайларнаң тузаланчалар. Кӧзідіге килген кізілер тренажер комплексінде поларға хынчаттырлар. Анда, поезд машинизі полып, электровоз тінін тудып аларға чарир. Тимір чол машинисттерін тимнепчеткен тренажёрда олғаннар экран алнында «поезднең хынып ойлат пар килчелер».
Тоғыс вагонны «ӱтеп» пар килген ууҷалар тасхар кӧзідігдеңер чоохтазып ала парчатханнар. Олар чуртас тооза тимір чолда тоғынып, аның ветераннары полтырлар.
- Кӧзідіг кӧңнібіске уғаа тың кірді! - чӧпсініп чоохтааннар Тамара Григорьевнанаң Людмила Ивановна ууҷалар.
- Музей-поезд Россияның тимір чолларынҷа пастағы чорыхха 2011 чылда сыххан, - чоохтаан «РЖД» ОАО-ның кӧзідіг паза лекциялар комплексінің устағҷызы Денис Алексеенков. - Август айның пастағы позырах кӱнінде Тимірчолҷы кӱні таныхталча нооза. Андада піс Ыраххы Востоктағы Татарскай проливке теере чӧргебіс. Поезд Москвадаң сығара тоғынча, чыл ибіре ол чолда полча. Москвазар часхыда паза кӱскӱде тыхтағ тоғыстарын иртірер ӱчӱн айланчабыс. Пір чыл аразына Россияның 300 азыра городында пол килчебіс.
Тиңнестіріг саннарын алза, Сибирь паза Ыраххы Восток регионнарынаң Ағбан паза Владивосток городтарның чуртағҷылары музей-поездсер пасхазынаң иң артых чӧрчеттірлер.
Автор :
Елена САГАТАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде