ХАКАСИЯДА АЙМАХ ЧОН ЫНАҒ ЧУРТАПЧА
11.02.2022
Хабарлар
Чыл сан пирізі. Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрі Михаил Побызаковтың 2021 чылда иділген тоғызынаңар сан пирізі
2021 чылда Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозы мындағ пӧгіннерҷе тоғынған: хазнаның национальнай политиказын чуртасха кирері, гражданскай общество институттарын тилідері, орыннардағы пос устаныстарға полызары паза даа пасхазы. Пӱкӱлее алза, министерство 40 азыра аймах-пасха кӧстегҷе тоғынча.
Ирткен чылда республика бюджедінең пу тоғыстарға 57 миллион 370,7 муң салковай пирілген. Ол оңдайнаң, 2018 - 2021 чылларға федерациядаң паза республикадаң ахча саринаң полызығ кӧдіре ӧс парған.
Хазнаның национальнай политиказын чуртасха кирерінде хазна ӱлгӱ органнары, орыннардағы пос устаныстар, халых паза религия пірігістері полызығ пирчелер. Пу кӱнге республикада 741 коммерческай нимес организация, 48 этническай пірігіс паза 117 религия организациязы.
2021 чылда танығлығ кирек полған - тиксі Россияда чонны санға алғаны. Іди Хызылчардағы статистика устанызынаң хада национальнай халых организациялары паза диаспоралар, религия пірігістері, казактарның паза даа пасха халых организациялары аразында чонны санға алардаңар чарыдығлығ тоғыстар апарылғаннар. Іди чонны санға алған салтарлар соонда пістің республикада нинҷе этническай чон чуртапчатханы, ол санда хакастар, пілдістіг пол парар. Аны хоостыра республиканың национальнай паза территориальнай политика министерствозы позының иң кирек пӧгіннерін чарадар.
2021 чылда аймах комиссияларның паза чӧптернің чыылығларында 43 сурығ ӱзӱрілген паза 90 азыра чарадығ алылған. Алылған чарадығларның кӧбізі толдырылған, халғаннары пу чылда пӧгілер.
Іди орыс православнай тигіриб паза «Махалля» ислам религиязының организациязы конфессиялар аразындағы консультация пирҷең чӧптің тоғызында араласхан соонда «Святая Пасха» чайаачы олғаннарның республика марии ирткен. Ідӧк аймах тілліг чоннарның олғаннары аразында «Россияда чуртапчабыс, Россияны пілчебіс» марығ полған. Ағбанда пӱдірілчеткен мечетьтің чирінде вакцинация иртірҷең пӧлік тоғынған.
2021 чылда Хакас Республиканың хазна программазы хоостыра 70 азыра мероприятие ирткен. Оларның аразында «Профилактика и противодействие экстремизму и терроризму в информационной среде как условие обеспечения гармонизации межнациональных и этноконфессиональных отношений» тиксі Россиядағы наука-практикалығ III конференция иртірілген. Анда пасха хазналардаң килген аалҷылар араласханнар. Андағох семинар ирткен пасха хазналар кізілерінің паза чииттерінің аразында.
Республиканың Улуғлар чӧбіне хакас чонның XIV съездін иртірерге полызығ полған. Ол съездтің алылған резолюциязы салтарларынҷа министерство Хакасия правительствозына съездте алылған чарадығларны чуртасха кирердеңер кирек пічіктер тимнеен.
Национальнай паза территориальнай политика министерствозы республикада иртірілчеткен хазна паза халыхтар ӱлӱкӱннерінде ӧткін араласхан. Ол санда Чыл пазы, Чиңіс кӱні, Россия кӱні, Ӱртӱн тойы, Чон пірігізінің кӱні, «Хакас чирінің аймах ӱннері» республикадағы аймах нация чоннарының чайаачы фестивальы, «Шагаа» тувадағыларның Наа чылы, еврей паза поляктарның кибірліг ӱлӱкӱннері, ідӧк Дагестан Республиканың 100 чылына чарыдылған культура кӱннері паза даа пасхазы.
Тілні тилідер политика хоостыра пылтыр орыс тіліне чарыдылған мындағ мероприятиелер ирткеннер: «Орыс тілі киҷее, пӱӱн паза таңда» филологияҷа республика форумы, Славян пічии паза культура кӱннеріне чарыдылған «Славянское наследие» чайаачы тоғыстар марии, «Хакасияда литература хараазы» культура чӧрімі паза даа пасхазы.
Ӏдӧк Хакасияда чуртапчатхан ас саннығ шорлар паза казактар пірігістеріне экономикаҷа паза соци-альнай полызығлар пирілген.
Республикада улуғ тоғыс иділче гражданскай общество институттары тилізінде. Ӏди пылтыр 10 коммерческай нимес организацияа грант хоостыра пір миллионҷа салковай полызығ пирілген. 2021 чылда Президент гранттарын алар марығда Хакасиядаң 14 коммерческай нимес организация чиңісчілер санына кірген. Ӏди олар федеральнай бюджеттең 19,9 миллион салковай алып алғаннар. Ол ахча чуға чуртапчатхан сӧбірелерге, хазых чуртасты хайраллирына паза нациялар аразында ыырлас полбазына чарыдылған программаларны чуртасха киреріне парған.
2021 чылда Хакасияның Халыхтар палатазында Ресурс кіні тӧстелген. Ол кін республикадағы коммерческай нимес организацияларға полысча. Республиканың Халыхтар палатазы ідӧк Хакасияның чуртазында ӧткін араласча. Ӏди «Ағбан» аэропортха саблығ чир-суғҷыбыстың адын пирер марығны иртірерге полысхан, Россияның Хазна Думазынзар депутатты табар тоғыста араласхан паза даа пасхазында.
Хакас Республикада орыннардағы пос устаныс органнарына полызып, оларны тилідер тоғыс кӧрілген пӧгіннер хоостыра ирткен. Ӏди пылтыр консультативнай чӧптезіг органнарының ӱс чыылии ирткен. Ол чыылығларда 10 азыра чарадығ алылған. Ол чарадығлар хоостыра пу чылда даа тоғыстар узарадылча. Пос устаныс органнарының ол чыылығларында муниципальнай правовой акттар, муниципальнай пӱдістернің уставтарын тӱзедер, чуға чуртапчатхан сӧбірелерге социальнай контракт хоостыра полызар паза пасха даа сурығлар ӱзӱрілгеннер.
2021 чылда министерство республикада муниципалитеттер аразында иң маңат социальнай проектке марығ иртірген. Ӏди 71 аал-город аразында 29 аал позының проектін толдыр салған. Кӧзідімге, Арбытта, Наа аалда, Пилтірде, Райковта паза даа пасхазында Илбек Ада чаада чат халған чааҷыларға турғызылған хумартхы тастар нааҷылалғаннар. Пыдырах, Ӱс чул, Майрастар, Ағбан пилтірі паза пасха даа аалларда спорт площадкалары пӱдірілгеннер. Пуланнығ кӧл аалда Iстенiс сабланызы, Асхыста аймах спорт кӧрімнерінҷе парктар тӧстелгеннер.
Ирткен чылда халыхтарның орындағы пос устаныстарына (ТОС-тар) полызар гранттар марии иртірілген. Марығ чыындызында 4 миллион салковай полған. Марығ салтарлары хоостыра пис ТОС 720 муңар салковай паза пір ТОС 400 муң салковай алып алғаннар.
Кӧп кирек пӧгін толдырыл таа парған полза, хай пірее ағырсымнығ сурығлар пӧгілбин халчалар. Ӏди, хазна полызии чахсы даа полза, хакас тілін хайраллиры паза тилідері кӧріндіре парбинча. Палалар олған садтарында паза школаларда тӧреен тіліне ӱгрензелер дее, сӧбіреде пос тілінең чоохтаспинчалар. Аннаңар оларнаң тоғынарға сидік.
Итсе-де, пылтыр Хакасия пазы Валентин Коноваловтың чӧбінең республикада пастағы классха парчатхан олғаннар аразында хакас тілін пілерінҷе марығ ікінҷі хати ирткен. Чиңіске 100 сӧбіре турысхан. Олар ахчалығ сыйыхтар алғаннар. Пӱӱл ол марығ поларох.
Халғанҷы чылларда Асхыс паза Таштып аймахтарында чуртапчатхан ас саннығ шорларның аңнаҷаң, палыхтаҷаң паза чистек-миске теерҷең чирлерін алтын аныҷаң паза ағас узурҷаң предприятиелер, лицензиялар алып, ӱретчелер. Мында федеральнай паза республика ӱлгӱлерінең полызығ киректелче.
Национальнай паза территориальнай политика министерствозы Хакасия правительствозынзар 2022 чылда «Хакас тілін хайраллирына паза тилідеріне» хазна программазы хоостыра «Читіген» театрда хакас тілінең мультипликация паза хоос фильмнер суурар студияны азарына 1 миллион 900 муң салковай (оборудование аларға) паза «Хакас тілінің чарыдығлығ сӧстігінің» ікінҷі томын сығарарына 1 миллион 200 муң салковай бюджеттең позыдарға сурыныс пічиин пасхан.
Автор :
Тимнеен Илья ТОПОЕВ
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде