ЧАПСЫХ ТОҒАЗЫҒ
14.01.2022
Хабарлар
Піске пасчалар. Казанов аалдағы школазар аарлығ аалҷылар кил парғаннар
Чоохтирға кирек, ХГУ-ның гуманитарнай істезіглер паза сойан-алтай тюркология институдының наука тоғынӌызы, филология наукаларының докторы Мария Чертыкова паза А.М.Топановтың адынаң Хакас драма театрының артизі, Хакас Республиканың саблығ артизі Инна Майнагашева пістің чир-суғӌыларыбыс полчалар. Аннаңар даа, неке, олар пос чиріндегі школазар тоғазыға хынып килчелер. Пос чиріндегілернең, олған-узахнаң чоох алызып аларға чапсых нооза. Чоохтасчаң, ӱзӱрӌең сурығлар амғы туста читкіӌе. Оларнаң тоғазығда ӱгретчілер паза ӱгренӌілер араласханнар.
Пастағызын чоох тутхан Мария Дмитриевна. Чир-суғӌыларнаң чоох-чаахнаң алысчатханда, учёнайның сағыстары ыраххы олған туссар парыбысханнар. Аның чооғын истіп, чыылған улустың хараа алнында иргі школа хоосталған.
- Сампир Никитич Тютюбеев уғаа пӧзік пілістіг ӱгретчі полған. Аның холында ӱгреніп, «3» паалағ алғаны чахсаа саналчаң. Ана іди тілге тарғылыс тӧреен, соонаң пос тіліне хыныс ӧс парыбысхан, - сағысха киріп, таныхтаан учёнай. Че Мария Чертыкованың чооғының ӧӧні хакас тілін хайраллап халарына теелген. Ол прай чӱреенең тӧреен тілінің сілиин, пайын чиит тӧлге читір пирерге кӱстенген. Полған на сағызын ол кӧзідімнер пиріп чарыт турған. Пістің чоныбыстың тілі, хас-пурунғыдаң тӧлдең тӧлге пиріліп, пайып одырған. Анда чоныбыстың хыйғазы, тархыны. Тілні чідіргені чонға улуғ ӱрег полар. Анаң нинӌе-де тус пазынаң кибірлер дее чіт парар. Мына мындағ сағыстарнаң ӱлезіп, Мария Дмитриевна пос тілін хайдағ даа оңдайнаң хайраллап халарға кирек полчатханын таныхтаан.
Чоохтирға кирек, Мария Чертыкова - хакас тілін тирең істесчеткен учёнай. Ағаа хоза ол пасха даа тӱрк тіллерін лингвокультурология, лексикография саринаң істесче. Ол кӧп наука тоғызының авторы полча. Тӧреен аалынзар киліп, филология наукаларының докторы позының книгаларын школаа сыйлап пирген.
Инна Майнагашева аалдағы школазар удаа кил парча. Мағаа уғаа чапсых пілдірген, хайди ол чоныбыстың алыптығ нымахтарын істесчеткені, хайди оларны хоости чарытчатханы, чоохтапчатханы. Чайаачы ус алыптығ нымахтарның хайхастығ чазыт оңдайларын ӱгренӌілерге читір пирерге кӱстенген.
Артист, олғаннарның, ӱгретчілернің алнында чоох тудып, чуртас чолын сағысха кирген. Ол Ленинградтағы театр, музыка, кинематография институдын тоозып, 30 чыл ирт парған. Ол тус аразына ағаа аймах омалар кӧп чайирға киліскен, оларны санап таа полбассың. Аның иң не чалтырама толдырған рольларының пірсі Абахай Пахтаның омазы полча тіп сағынчам. Пу ойыннаң, пасха даа спектакльларнаң артистке хазнабыстың аймах пулуңнарында, хырығ озаринда чон алнына сығарға кӧп киліскен. Полған на сай аның ойынын кӧрігӌілер пӧзік паалапчалар. Мин дее аның сценада ойнапчатханын кӧп хати кӧргем. Саблығ чир-суғӌымның пӧзік чидіглері ӱчӱн поғдархас тӧріпче. Инна Ананьевна тоғазығдағы олған-узахха, ӱгретчілерге позы толдырған рольларның аймах ӱзіктерін кӧзідіп, олардаңар чоохтаан. Ідӧк артист аалның сіліг кӧрімі чайалған хоосты школаа сыйлап пирген.
Ана іди чир-суғӌыларыбыс аалдағы школада, тоғазып, чылығ чоохтасханнар. Піс, Казанов аалның чуртағӌылары, оларның пӧзік чидіглеріне хаӌан даа ӧрінчебіс, поғдархапчабыс. Сағынчам, олар орындағы чиит улусха чахсы кӧзідім полчалар.
Автор :
Тамара ЧЕБОДАЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
28 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде