IТ-CПЕЦИАЛИСТТЕР КИРЕКСІНІСТЕ
08.02.2023
Хабарлар
Валентин КОНОВАЛОВ паза Екатерина КУЗЬМИНА кӧні эфир тузында
Кӧнi эфир. Хакасия пазы Валентин Коновалов республиканың саннығ тилiс паза палғалыс хазна комитедiнiң кнезi Екатерина Кузьминанаң хада, соцсетьтер пастыра кӧнi эфирге сығып, регион чуртағҷыларының сурығларына нандырғаннар
Кӧнi эфир Хакасиядағы цифровизация сурығларына чарыдылған. Кiзiлер хай пiрее сурығларны азынада ысханнар.
Иң пастап Валентин Коновалов комитеттiң ирткен чылдағы тоғызы салтарларын искiрген:
– 2019 чылдаң сығара «Саннығ экономика» программа хоостыра 491 социальнай объектсер интернет тартылған сылтаанда, 41 аалда 1,5 муң азыра тураа табырах тоғынчатхан интернетнең тузаланар оңдай пирiлген.
Чуртағҷылар «Хазна полызығлары» порталнаң тузаланзыннар тіп, тоғыс ӧткiн апарылча. 2017 чылнаң тиңнестiрзе, 2022 чылда «Хазна полызығлары» порталнаң тузаланчатхан чир-суғҷыларыбыстың саны iкi хати ӧс парған. Ирткен чылда республика чуртағҷыларына 15,8 миллион электроннай полызығ пирiлген, анзы, 2017 чылдағызынаң тиңнестiрзе, 8,5 хати кӧп.
Пылтыр комитет IT-отрасльына хабазарына регион законопроекттерiн тимнирiнде араласхан паза кiчiг паза ортын пос киреенiң цифровизациязына хабазарынҷа программаа хозым иткен. 2022 чылның салтарларынҷа пу кӧстегҷе пiстiң республика хазнада пастағы 10 регион санына кiр парған.
Екатерина Кузьминаның чооғынаң, пiстiң регионда, тиксi хазнадағы чiли, «Саннығ трансформация» программа алылған. Аны хоостыра иң пастап цифровизация иртiрер экономика сфералары табылған. Амғы туста республиканың саннығ тилiс паза палғалыс хазна комитедi пу программаны чуртасха кирерiнҷе министерстволарнаң хада тоғыс апарча. Кӧзiдiмге, республикада транспортта онлайн тӧлирiнҷе сурығ пӧгiл тее парир. Амды чонны тартчатханнарнаң тоғыс апарылча.
Чыл салтарлары искiрiл парғанда, Хакасия пазы Валентин Коновалов паза республиканың саннығ тилiс паза палғалыс хазна комитедiнiң кнезi Екатерина Кузьмина чуртағҷыларның сурығларына нандырғаннар.
– «Хазна полызығлары» порталда хайди пiчiкке тур саларға чарир?
– 14 час ас парған полған на чуртағҷы «Хазна полызығлары» порталда санға тур салар оңдайлығ. Аның ӱчӱн интернетте Хазна полызығлары.rғ тілирге кирек. Анда, регистрация сӧстi таап, СНИЛС алай телефон номерiн пас саларға. Анаң постың электроннай адрезiн кӧзіт саларға. Телефон номерiне СМС алай электроннай почтазар пiчiк килерiн сағып аларға. Пастағы чардых пӧгiл парар. Порталның прай оңдайларынаң тузаланар ӱчӱн, кӧп полызығ пирҷең кiннiң хайдағ даа пӧлиинде сiрер «Хазна полызығларында» санға тур салғанын киречiлепчеткенiн иртібізерге кирексер, – нандырған Екатерина Кузьмина.
– Аал чӧбiнзер хопты ырахтын пирерге чарир ба?
– «Хазна полызығлары» порталда «Хада пӧкчебiс» пӧлiк пар. Анда айланыс пас саларға чарир. Че иң пастап порталда санға тур саларға киректелче. Хакасия правительствозының порталында республиканың транспорт министерствозы пастыра айланарға чарир, – таныхтаан Валентин Коновалов.
– Кiзiлерге аймах оңдайларнаң палғалызарға чарир. Мин «Нандыра палғалыс» платформадаңар чоохтирҷыхпын. Ол регионда iкi чыл тоғынча. Аны хоостыра аймах-пасха сурығларҷа 24 муң азыра айланыс алғабыс. Устағ-пастағның, толдырығлығ ӱлгӱ органнарының, ведомство учреждениелерiнің сайттарында «Хада пӧкчебiс» пӧлiк пар. Кiзее хайдағ даа сидiксiнiс хоостыра андар айланарға чарир. Чолдағы оймахтарҷа, имнег киреенҷе, пасха даа сурығларҷа. «Нандыра палғалыс» платформа хоостыра кiрген айланыстар чапчаң пӧгiлчелер, – теен Екатерина Кузьмина.
– Хазна учреждениелерi пiстiң хазнада сығарылған программаларнаң тузалан сыхханынаңар прайзы чоохтапча. Ол программалар чахсы ба? Хакасияда пу тоғыс хайди парча? Сидiксiнiстер пар ба?
– Толдырығлығ ӱлгӱ органнарында нинҷе-де чыл изере пiстiң хазнада сығарылған программаларны кирчебiс. Амғы туста ол ла программаларнаң тузаланчабыс, – нандырған Екатерина Владимировна.
– «Хазна полызығлары» порталда полызығлар таппинчам. Иң удаа тузаланылчатхан полызығларны хайда таап аларға чарир?
– «Хазна полызығлары» порталнаң тузаланарға оой. Интернетте хайдағ полызығ киректелчеткенiн пас саларға кирек. Сiрерге интеллект полысчызы хабас пирер. Ирткен чылда пiстiң регионда иң кирек паза тузалығ полызығлар электроннай оңдайға кирiлгеннер. Хакасия правительствозы сайтында хайдағ полызығлар электроннай оңдайнаң пирiлчеткенiн кӧрiп аларға чарир, – теен комитет кнезi.
– Аал чуртағҷыларына палғалыс полызығларын пирер ӱчӱн республикада хайдағ тоғыс апарылча?
– Тиксi хазнадағы чiли, Хакасияда «Саннығ тиң полбинчатханын чох идерi» программа чуртасха кирiлче. 2019 чылдаң сығара Хакасияның 192 аал-городынзар интернет сетьi тартылған. Ол тоғысты узаратчабыс. 2023 чылда Аххол, Пiҷi пилтiрi, Индiркi Мадыр, Чоғархы Ибiг, Харой, Пиҷе хол, Тайғалығ аалларзар интернет тартылар. Ирткен чылда 100 – 500 чуртағҷылығ ӱс аалға интернет пирiлген. Пӱӱл кӱрген айында Чыланнығ паза Улуғ Арбыт аалларзар интернет палғалызы тартылған, – нандырған регион пазы.
Чоғархы Тӧӧ аал чуртағҷызы интернет паза сотовай палғалыс пу аалда чоғылынаңар искiрген паза палғалыс хаҷан поларынаңар сурған.
Екатерина Кузьмина анда палғалыс пар поларға кирек паза сурығны пӧгер тiп молҷаан.
– Чуртағҷыларнаң палғалызып, сидiксiнiстi пӧгерге кирек. (Екатерина Кузьминазар айланча.) Прай чуртағҷыларзар айланчам, Интернет палғалызынаң сидiксiністер пар полза, комитеттiң социальнай сетьтерiнзер пазыңар. Ол Ростелекомнаң хада тоғыныбызар, – таныхтаан Валентин Олегович.
– Новониколаевка аал чуртағҷыларының интернет хаҷан полар?
– Новониколаевка аал «Искiрiглiг инфраструктура» хазна проектiнде араласхан. Анда ФАП пӱдiрiл парғанда, пiс аны оптоволокно линиязынзар пiрiктiрiбiскебіс. Чуртағҷыларға аал iстiндегi сетьсер пiрiгерге кирек. Оларның интернетнең тузаланар оңдайлары пар, – теен Екатерина Кузьмина.
– Хазнада «Саннығ тиң полбинчатханын чох идерi» программа чуртасха кирiлче. Улуғ Арбыт аал чуртағҷыларына аалзар палғалыс килерiне iзенерге чарир ба?
– Мин аннаңар чоохтаам. Пӱӱнгi кӱнге аалда интернет пар поларға кирек. Чуртағҷыларға аннаң тузаланарға чарир, – теен Валентин Коновалов.
– Анда база станциязы пӱдiрiл парған. Ол кӱрген айының 25-26 кӱннерiнде тоғын сыххан. Чуртағҷыларның сотовай палғалыснаң тузаланар оңдайлары пар. Модем пастыра интернетнең тузаланарға чарир, – нандырған Екатерина Кузьмина.
– 2023 чылда IT-специалисттерге льготалығ ипотека пирiлер бе?
– Ниик ипотека пирерi узарадылча. Аны алар оңдайлар нииктелген, – теен Хакасия пазы.
– Кӱрген айының 23-ҷi кӱнiнде Россия правительствозының 72 № чарадиинҷа IT-специалисттерге льготалығ ипотека алар оңдайлар нииктелгеннер. Амды аны IT-компанияның 18 – 50 частығ тоғынҷылары ал поларлар. Алында олар чал ахчазы 100 муң салковайдаң асхынах нимес аларға кирек полғаннар, амды льготалығ ипотеканаң тузаланып алар ӱчӱн, иң асхынах чал ахчазы 70 муң салковайға тиңнелерге кирек. Ирткен чылда пiстiң регионнаң тоғыс сурыныс пiчии полған. Алты тоғынҷаа льготалығ ипотека пирерге чарадылған. Пiр кiзi аннаң тузаланып алған, – нандырған комитет кнезi.
– Автобуста чӧрiс ӱчӱн картанаң тӧлир оңдай хаҷан полар?
– Пу сурығ правительство чарадиинаң алылған. Амды оборудование турғызарынаң айғасчабыс. Прай автобустарда картанаң тӧлирге оңдай чоғыл. Сiлкер айында пу тоғыс ӧткiн апарыл сығар. Ағбан городтаң пастирбыс, – нандырған Екатерина Кузьмина.
Кӧнi эфирде iдӧк автобус чӧрiзiн кӧзiтчеткен мобильнай приложение хаҷан тоғынардаңар сурғаннар. Екатерина Кузьминаның чооғынаң, андағ приложение нинҷе-де ай пазынаң полар.
– IT-специалистке армия службазын иртер тусты чылдырарға чарадылча ба?
– Пылтыр Россия президентi Владимир Путин алған чарадығҷа андағ льгота пар. Специалист аккредитация ирткен компанияда толдыра кӱн тоғынза паза пӧзiк ӱгредiглiг полза, аның андағ оңдай пар. Аның ӱчӱн «Хазна полызығлары» порталда сурыныс пiчиин пас саларға кирек. Кiзi позы айланмаза, аның орнына ол тоғынчатхан компанияа айланарға чарир, – теен Екатерина Кузьмина.
– Ӱгренҷее IT-специалистке ӱгренерiне хайди тимненiп аларға чарир?
– Пiстiң хазнада паза регионда IT-специалисттер кирексiнiсте. Ағаа ӱгренiп алар ӱчӱн информатикаҷа сыныхтағлар иртiбiзерге киректелче. Хоза курстар иртсе, уламох чахсы полар. Амғы туста андағ курстар илееде паза олар ырахтын апарылчалар. Пiстiң региондағы ВУЗ-тар андағ ӱгредiглер иртiрчелерӧк. Аннаң пасха, хазна программалары пар. Кӧзiдiмге, «Код будущего». Пӱӱнгi кӱнге пу программаҷа ӱгренчеткен олғаннар пар. Ол 8 – 11 класс ӱгренҷiлерiне кӧрiл парған. Программированиеҷе iкi чыллығ курстар уғаа тузалығлар. Программаҷа ӱгренер ӱчӱн, «Хазна полызығлары» порталда сурыныс пiчиин пас саларға кирек. Пала тестирование оңдайынаң таллағны иртер. Ӱгредiг тикке пирiлче, – теен Екатерина Владимировна.
– IT-отрасльға хайдағ хабазығ пирiлче?
– Хазна синiнде кӧп льгота алылған. Пылтыр республика правительствозынаң хада регион синiндегi хабазығларны кӧр салғабыс. Аккредитация ирткен региондағы IT-компанияларға налог синi 1 – 5 процент пол парған. Патент системазынҷа налог 0,7 процентке теере хызырылған. Хазна паза регион синiнде хабазығлар пирiлчелер. «Минiң пос киреем» кiнде паза «Хазна полызығлары» порталда олардаңар толдыразынаң пiлiп аларға чарир, – нандырған комитет кнезi.
– Идiнҷек чiли программаларны ниик паанаң садызып алар оңдайым пар тiп искем. Аннаңар толдыразынаң чоохтап пирiңер.
– IT-компанияларға хабазығҷа пiстiң хазнада сығарылған программаларны 50 процент ниик паанаң садызып аларға чарир. Пiстiң идiнҷектер пу льготанаң ӧткiн тузаланчалар. 2021 чылда 400 лицензия садысхан ползалар, 2022 чылда – пір муң азыра. Лицензияны сатчатхан компанияларға хазна компенсация пирче, – нандырған Екатерина Владимировна.
– Хакасия сомнығ маркалар хаҷан поларлар?
– Россия почтазынаң пу сурығны ӱзӱрчебiс, пiс чӧптес салғабыс. Марка эскизтерi тимде. Пӱӱл маркалар сығарылар тiп сағынчам, – теен Екатерина Кузьмина.
– Правительствода цифровизация хайди иртче?
– Пӱӱн пiстiң хазнада сығарылған программаларнаң тузаланарынаңар чоох апарғабыс. Электроннай пiчiктернең орназарынаң толдырығлығ ӱлгӱ органнарында ла нимес, iдӧк 2022 чылда муниципальнай пӱдiстернiң устағ-пастаанаң улуғ тоғыс апарылған. 99 муниципальнай пӱдiстең 50-i, ведомство организациялары, федеральнай структуралар, ол программаларнаң тузаланчалар.
Пiс чуртағҷыларға, организацияларзар алай ӱлгӱ органнарынзар килбин, палғалыс тударға оңдайлар тӧстепчебiс.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде