ТОҒЫЗЫ КӰС ПИРЧЕ
13.01.2023
Хабарлар
Ирина ШАПКИНА Быня пызозынаң
Аал хонии. Пылтыр Асхыс, Пии, Алтай паза Ағбан пилтiрi аймахтарында от тың уйан сыхханнаңар, мал азиин пилетирiнде сидiксiнiстер полған. Хыстағ хайди парчатханын пiлiп алар пӧгiннең Асхыс аймаандағы Шапкиннер сӧбiрезiнiң кресен-фермер хониинда пол килгебiс
Шапкиннернiң хонии Пуланнығ кӧл аалдаң ырах нимес тағ тӧзiнде орныхча. Турлағзар читкенiбiсте, пiстi кресен-фермер хонии пазы Максим Шапкиннiң iҷезi Ирина Фёдоровна удурлаан. Ачых-чарых кӧңнiлiг, чапчаң тудыныстығ ипчi аал хониинаң хайди айғазып пастаанынаңар чоохтап пирген.
Ирина Шапкина Хызылчарда тӧреен-ӧскен. Школа соонаң Ленинградтағы совет садығ институдының экономика факультедiн тоозыбысхан. 25 частығда Хызылчардағы садығ управлениезiнең Ағбанзар опт базаларын азарға ызылған. Пастап инспектор полған, анаң улуғ товаровед, соонаң садығ туразы директоры.
– Тынаға сыхханымда, диванда одырбасха тiп, пос киреенең айғазарға сағыныбысхам. Кресен-фермер хониин оолғым Максимге пас салғам. Ол СТО азарға сағыс тутхан. Че Ағбанда СТО-лар илееде. 2006 чылда мин аны кресен-фермер хониин тӧстирге чӧптеп алғам. Пiс 150 пас iнектең пастаабыс.
Пу орында хаҷан-да хойлар ӧскiрчеткен совхоз полған. Хазаа изелчеткен, чарытхы паза суғ чох полған. Аны садызып алғанда, суғны 70 метрге тирең саптырғабыс, чарытхы тартырғабыс, хазааны тыхтабысхабыс.
Пис чыл мының алнында Максим, аал хонии министерствозының мариинда аралазып, грант утып алған. Ол ахчаа пызоларға хазаа пӱдiргебiс паза прай тирiглiг «Беларус» трактор садызып алғабыс. Ол тракторнаң кӧп чыллығ оттар, сула таарыпчабыс, от тоғынчабыс паза суланы чыыпчабыс, – теен Ирина Фёдоровна.
Амды хоныхта герефорд тӧллiг 180 пас iнек саналча паза 360 пас – пуғалар, хазыралар паза пызолар. Чыл сай 80 – 100 пас садыбысчалар. Пызоларны 9-10 айға теере ӧскiрчелер. Томсктаң, Омсктаң паза Воронежтең садызар кiзiлер килiп, малларны апарыбысчалар. Iдӧк кроликтер, тоғынҷаң аттар тутчалар.
Аал хонии министерствозынаң субсидия алар ӱчӱн, кресен-фермер хониина полған на ӱс чылда тӧллiг пуғалар садызарға киректелче. Шапкиннер пуғаларны «Сонское» паза «Ирина» ООО-лардаң садысчалар.
– Мин чирнең айғазарға хынчам. Аалдағы чииттер городсар кӧзерге кӱстенчелер. Мин чуртас тооза городта чуртап салғам, тынаға сыхханда, аал хониинаң айғас сыххам. Амды анзына тың ӧрiнчем! Iнек тууп алза, чир ӱстӱнде наа чуртас пол килче. Пызоҷахха хайди ачынчам! Аны охсанарым килче. Пызоҷахтар най ачыныстығлар. Прай арғыстарым нименең айғасчатханымны пiлчелер паза мин чуртазымны хайди алыстырыбысханыма ӱрӱкчелер. Иртен таң чарып килзӧк, тоғыс пасталыбысча. Пызоларны азырирға кирек. Мин тоғынып тынанчатхан кiзiбiн, суғ хазында чат полбинчам, – ӱлесче сағыстарынаң Ирина Шапкина.
Пылтыр фермер хонии кӧп чыллығ оттар паза сула таарып салған, че, чайғы хуруғ полғаннаңар, пiр дее ӧзiм ӧспеен. Аннаңар отты Боград аймаанда тоғынғаннар, суланы садысчалар. Ирина Фёдоровнаның чооғынаң, пылтыр чайғызын кӧлекте дее 38 градус iзiг полған.
Анаң Ирина Шапкина пiске пызоларын кӧзiт пирген. 6 айлығ Быня пызо чилге саптырып ағырыбысхан, аннаңар аны хазаада тутчалар. Ирина Фёдоровна ағаа, оттаң пасха, 2,5 литр сӱт паза геркулестең тимнелген пiр кӧнек каша пирче. Прай пызоларны, хазых ӧскiрiп алар ӱчӱн, чарбанаң азырапчалар. Ағырыбысханнарын чазызар сығарбинчалар паза пызырған геркулес пирчелер. Пiди мааннап хайғаны аал хонии министерствозының планын толдырарға полысча.
Пӱӱнгi кӱнге кресен-фермер хониинда, Ирина паза Максим Шапкиннердең пасха, ӱс тоғынҷы iстенче (мал хадарҷаң iкi кiзi паза пызоларны кӧрчеткен пiр кiзi). Оларға чуртаҷаң тура пар. Тоғынҷылар Хызылчар крайынаң килгеннер.Че пiс килген кӱн олар тынанғаннар, аннаңар чох полғаннар.
Ирина Шапкина сидiксiнiстерiнең паза хоныхты тилiдер сағыстарынаң ӱлескен. Кресен-фермер хонииның техника паза чир читкiҷе. Турлағ ибiре 800 гектар чир хоныхтың холында. Хадарҷаң паза мал азиин ӧскiрҷең чир илееде. Мал санын ӧскiрер сағыс пар ба тіп сурғанымда, пис кiзее пу син мал читкiҷе, мыннаң кӧп тут полбас тiп нандырған фермер.
Ирина Шапкина турлағда чуртапча. Аның улуғ нимес тураҷах пар. Хости ӱӱҷiк орныхча. Чир хомайдаңар ӱӱҷiксер хара чир, тизек чайарға килiскен. Амды анда прай чир тамаа чахсы ӧсче.
– Пiс яблонялар, вишнялар одырт салғабыс. Сад ӧскiрiп аларға паза бассейннiг улуғ тура пӱдiрiп аларға пӧгiнчебiс. Пӱӱл пӱдiрiгнi пастирға сағынчабыс. Амды пӱдiрiг материалларын кӧр чӧрчебiс. Пастап ағас тура пӱдiрер сағыс полған. Че мында ӧрттер удаа сығыс килче, аннаңар кiрпистең алай арболиттең пӱдiрербiс. Мының алнында аал хонии чирлерiнде чурт пӱдiрерге чарадылбаҷаң. Закон алыс парарын ӱр сағаабыс. Амды чарадылчатханда, улуғ тура пӱдiрербiс, чурт хыринда фонтан полар. Сағыстар кӧп, оларны толдырар кӱс парох. Чайғыда мында уғаа истiг. Аймах оттар чызы чайылча. Пархамнаң хада, тағзар сығып, ибiркi чирлернi видеоға суурчабыс, – теен Ирина Шапкина.
Тоғызына пiди тың хынчатхан кiзi асхынах нимес, че хынызын паза кӧңнiн читiр полчатханнар тилем тоғаспинча. Ирина Фёдоровнаның сағызы хайди даа толарына iзенчем.
Автор :
Оксана ЧЕЛТЫГМАШЕВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
