ААЛЛАР ЧУРТАҒҶЫЛАРЫНЫҢ СИДІКСІНІСТЕРІ ТӦӦЙ
25.01.2023
Хабарлар
Чоннаң тоғазығ тузында
Тоғыс чорығы. Хакасия пазы Валентин Коновалов Асхыс аймаанзар тоғыс чорығынаң чӧрген. Катанов аалдағы Культура туразында ол аал чуртағҷыларынаң тоғазығ иртірген
Аннаң хада республика министерстволарының устағҷылары, Асхыс аймаа пазының пастағы орынҷызы Евгений Костяков паза Ӧӧк пилтірі аал чӧбінің пазы Николай Спирин килгеннер.
Тоғазығны пастап, Валентин Коновалов республика тилізінеңер искір пирген. Аның сӧстерінең, 2019 чылда правительство паза Ӧӧркі Чӧп, пірге тоғынып, Хакас Республиканың тиліс стратегиязын алыбысханнар, ол 2030 чылға теере кӧріл парған. Тилекей политиказында алызығлар полчатханнаңар паза хазнабыстаң тоғыр санкциялар кирілгеннеңер, республиканың тиліс стратегиязына алызығлар кирілче. Андар пис кӧстег кірче: кізінің чуртас оңдайларын чахсыландырары, экология сурығлары, инфраструктура паза палғалыс, чир-чайаанға ӱрег итпинчеткен экономика паза культура тилізі.
Амғы туста республикада аал хонии тилізіне улуғ хайығ салылча. Халғанҷы пис чылға ол отрасльға республика бюджедінең полызығ ӱс хати ӧс парған. Пӱдіріг ідӧк экономика тилізіне улуғ хозым итче. Амғы туста республикада пӱдіріг табырах тиліпче. 2018-2019 чылларда пӱдіріг материалларынаң сидіксіністер полған полза, пӱӱнгi кӱнге республикада кірпис паза бетон заводтары тоғынчалар. Амды республика пос кирексіністерін не толдырбинча, пӱдіріг материаллары ідӧк хонҷых регионнарға садылча. Іди 2021 чылда Хакасияда 314000 квадрат метр чурт тузаланысха кирілген, ирткен чылда – 318000 квадрат метр. Ідӧк социальнай объекттер кӧп пӱдірілче.
Халғанҷы чылларда республикада туризмге улуғ хайығ салылча, тӧрт чыл аразына пу отрасльға полызығ пис хати ӧс парған. Ол санда пу кирекнең айғасчатхан идінҷектерге, туроператорларға паза гостиницаларға хабазығ читiрілче. Паза пасха даа тоғыстар апарылча. Іди ирткен чылда республикада пiр миллионҷа турист ааллаан.
Ідӧк республика ӱлгӱлері ниик промышленностьха хабасчалар. Аны хоостыра республикада промышленность тилiзi чыындызы тӧстел парған, ирткен чылда андар ахча позыдары ӧс парған, ол санда федеральнай бюджеттең. Ідӧк кiчiг паза ортын пос кирее тилізі хайығда тудылча. Ирткен ікі чылға кічіг паза ортын предприятиелер чабылары тохтадылған. Іди республикада оларның саны ӧс парған.
Халғанҷы кӧстег культура тилізі полча. Хакасия тархын хумартхыларына пай. Аннаңар чонның кибірлерін тӧлдең тӧлге читірерге киректелче. Улуғ нимес сан пирiс соонаң Хакасия пазы чуртағҷылар сурығларына нандырған.
Николай Спирин Катанов аалда пӱдірілген олған садынзар чол уйан полчатханын таныхтаан. Анда асфальт тӧзирі киректелче. Ікі чыл мының алнында аал чӧбі пазы проект организациязынзар айланған. Анда тоғыстар 1 млн салковайҷа тур парары таныхталған.
Валентин Коноваловтың сӧстерінең, хазна программазынзар кірiп алар ӱчӱн киректелчеткен тоғыстарның проекті поларға кирек. Хакасия пазы проектті тимниріне хабазығ пирерге аймах администрациязына паза республиканың финанстар министерствозына чахығ пирген. 500 метр асфальт салыбызарына пірее 5 миллион салковай киректелер. Транспорт паза чол хонии министерствозы пастыра пазағы чылға программаа кірiп аларға оңдай полар.
Катанов аалдағы олған садының иргі туразы пос турча. Амды анда спортзал азыбызарға пӧгінчелер. Ирткен чылда аны нааҷылирына аал чӧбіне 500 муң салковай позыдылған. Пӱӱл бюджетте ол тоғысха 2,1 миллион салковай кӧріл парған.
Аал чуртағҷыларын Илбек Ада чаа араласчыларына хумартхы тас хаҷан нааҷылал парары сағыссыратча. Николай Спириннің сӧстерінең, пӱӱл спортзалда тыхтағ тоғыстары пасталар, ол проектсер хумартхы тас ідӧк киріл парған. Валентин Коновалов республиканың национальнай паза территориальнай политика министерствозына ол сурығны сыныхтағда тударға чахығ пирген. Хумартхы тасты «Чонға кирек иң артых проект» программа хоостыра нааҷылабызар оңдай пар.
Хакасияда хара тасты аныпчатхан нинҷе-де предприятие тоғынча, че орындағы чуртағҷыларға чылығ пирҷең ис-пай аарлыға садылча. Анзы хазнабыс рынок экономиказынҷа чуртапчатханынаң палғалыстығ. Хазна хара тас паазын сыныхтағда тутпинча. Регион паза муниципалитеттер устағҷыларының андағ полномочиелер чоғыл. Россия синінде хара тас паазын сыныхтирға монополиялардаң тоғыр (ФАС) службаның на оңдай пар. Предприятиелер аның паазын пӧзік синде тударынҷа чӧптезіп алғанын ФАС ла тохтат полар. Че ол сурығны ілезіне сығарарға сидік. Ідӧк Россия правительствозының хара тас паазының иң пӧзік синін турғыс саларға оңдай пар. Че ол халғанҷы 30 чылға андағ полномочиезінең тузаланмаан. Федеральнай законодательство алыспаза, Хакасия правительствозы пу сурығны пӧк полбас.
Катанов аал чуртағҷыларын Ӧӧк пилтірі тимір чол станциязынзар автомобиль чолы уйан полчатханы сағыссыратча. Анда асфальт тӧзелбеен паза, аар техника чӧрчеткен сылтаанда, чол чылдаң чылға изелче. Валентин Коноваловтың сӧстерінең, ӱрегнi тимір чолны пӱдірчеткен транспорт итчетсе, чолны олох предприятие иптiг тударға кирек. Аны хоостыра республиканың транспорт паза чол хонии министерствозына РЖД-наң алай чолны хайығда тутчатхан подрядчикнең тоғыныбызарға чахығ пирілген.
Бюджет организацияларынзар чиит специалисттернi тартар пӧгіннең республика ӱлгӱлері улуғ тоғыс апарчалар. Ол санда наа туралар пӱдірілче. Асхыс аймаа ол тоғыснаң ӧткін айғасча. Специалистке тоғынчатхан орында ла нимес тура аларға чарадылча, че ол чуртты посха пазып алар ӱчӱн организацияда нинҷе-де чыл тоғыныбызарға киректелче. Пу чылдаң чииттерге чурт пӱдiриине ахча ікі хати кӧп позыдылча. Республика бюджедінде 180 миллион салковай кӧріл парған. «Аалларның тиксі тилізі» программа хоостыра культура тоғынҷыларына чурт пӱдірер оңдай парох.
Чуртағҷылар Илбек Ада чаа араласчыларына турғызылған хумартхы тастарда ӧнетін чаа операциязында чуртастарын пир салғаннарның аттарын кир салар чӧпнең сыхханнар. Ол сурығны пӧгерге ам даа ирте тiп таныхтаан Валентин Олегович. Украинадағы киректер тоозыл парза, ол сурыға айланарға молҷаан. Че пӱӱнгi кӱнде дее матырларның аттары чонда халар ӱчӱн тоғыс апарылча. Прай республикада СВО-да хазна сыйыхтарына турысхан чир-суғҷыларыбыс сомнарынаң баннерлер турғызылған, школаларда хумартхы чардылар хызылған. Россия Матыры Аймир Миягашевке – Ағбанда «Кизек чаалазығларда чуртастарын пир салған Хакасия оолларына» хумартхы тас хыринда бюст. Ідӧк Россия Матыры Игорь Ахпашевке хумартхы тас турғызарынҷа сурығ пӧгілче. Евгений Костяковтың таниинаң, Асхыста СВО матырларына хумартхы тасты турғызар орын кӧріл парған. Хумартхы чардылар ирткен чылның улуғ хырлас айында тимнел парғаннар. Амды оларны школаларда хызарынҷа тоғыс апарылча. Олар прайзы пайрамни азыларлар.
Сӧп-сап реформазы хоостыра чуртағҷыларның сурығлар парох. Аалларда похсах кӧп чыылбинча, кізілер ағастарнаң пес одынчалар, ас-тамахнаң малларны азырапчалар. Ӧӧнінде туралар ээлері тизек паза кӱл тӧкчелер. Че ол ниме ТКО-ға саналбинча. Аал чуртағҷылары сӧп-сап ӱчӱн кӧп тӧлепчелер. Валентин Коноваловтың сӧстерінең, сӧп-cап реформазы прай хазнада 2018 чылда пасталған. Хазна Думазы федеральнай законны алыстырыбыспаза, республика ӱлгӱзі пу сурығны пӧк полбас.
Аал чуртағҷылары пасха даа кирексіністерін Хакасия пазына искіргеннер. Ол сурығлар пасха даа аалларға теелчелер. Прай сидіксіністер пӧгіл парза, кӧп аалда чуртас оңдайлары чахсы саринзар алызар.
Че тоғазығда ӧрiнiстiг хабар полғанох – пӱӱл Катанов аалда наа ФАП пӱдiрiлер.
Автор :
Антон ЧЕРТЫКОВ
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
