«Хакасияның хой иді» тоғызын кӧзіт пирген
26.09.2025
Хабарлар
Ит оохтаҷаң цех
Аал хонии. Хакасия пазы Валентин Коновалов республиканың аал хонии министрi Сергей Труфановнаң паза экономика тилiзi министрi Роман Ковтуннаң хада «Хакасияның хой идi» заводта пол килген
Заводтың ӧӧн технологы Татьяна Жигальцова, цехтарҷа экскурсия иртiрiп, завод тоғызынаңар чоохтап пирген:
– «Хакасияның хой идi» – пӱӱнгi кӱнге килiстiре ит оохтаҷаң завод. Ол 2019 чылда тӧстелген. Мында иттi тохтабин оохтирына наа технология оборудованиезі пар. Малларны, хойларны тіріге ағылғаннаң сығара иттерні садығ тураларынзар читiрерiне теере прай оңдайлар кӧріл парған.
Амды пiс «арығ» орынзар парчабыс. Iди иттi оохтаҷаң орын адалча. Малларны сохчаң орын «кiрлiг» тiп адалча.
Хойны соғыбысхан соонда аның идiн 12 час соодарға кирек. Иттi соотчаң iкi камера пар. Полған на камерада 300 пас хой идi соодылча. Пiр сменаа пiске 300 пас хойны соғыбызарға чарир. Че оларны 12 час пазынаң на оохтап поларбыс. Пу тус аразына ит +1 градусха теере сооп парча. Иттi читiре соотпаза, ол кӧйiбiсче.
Иттi оохтаҷаң линия автоматизированнай. Тоғынҷылар оохталбаан иттi кӧдiрбинчелер. Прай ит линияҷа парча, хайда ӧӧн пила пар. Улуғ нимес пиланаң ит стейктерге кизiлче. Оохталған ит вакуумнығ пакеттерге оралча. Мындағ оңдайнаң ит ӱр паза чахсы хайраллалча. Пакет уғаа аарлыға турча.
«Хакасияның хой идi» заводта 62 кізі тоғын полар. Че пӱӱнгi кӱнде заводтың цехтарында 24 ле тоғынҷы iстенче. Пiр кӱн олар хойларны паза малларны сохчалар, iкiнҷi кӱнiнде иттi оохтапчалар. Татьяна Жигальцованың таниинаң, тоғысха опыт таа чох кiзiлер алылчалар, хайзыларын соонаң ӱгретчелер. Ортымах чал ахчазы 56 муң салковайға тиңнелче. Тоғыс тузы – неделяда пис кӱн 9.00 частаң 18.00 часха теере. Тоғынҷылар ӧӧнiнде Ағбан, Харатас паза Пригорск чуртағҷылары полчалар, оларны ӧнетiн автобус андар-пеер тарт чӧрче.
– Мин позым Пригорсктаңмын. Андартын нинҷе-де кiзiнi тоғынарға хығырып алғам. Пiстiң мында тынаға даа сых парған, улуғ опыттығ кiзiлер тоғынча, хайзылары хаҷан-да «Ағбандағы» ит комбинадында кӧп чыл iстен салғаннар, – таныхтаан ӧӧн технолог.
Татьяна Жигальцова иттi тоңдырҷаң камераны кӧзiт пирген. Анда оохталған ит чатча. Полған на кизек пiр килограммнаң аар паспинча, пiр пызырымға кӧрiл парған. Ит ӱр хайраллалзын паза татхыннығ ползын тiп, аны iкi кӱн тоңдырҷаң камерада чатырчалар. Аның соонаң иттi хайраллаҷаң камеразар читiрчелер.
Ӧӧн технологтың чооғынаң, завод иттi хазнабыстың ӧӧн чардығынзар, Ыраххы Востоксар, Магаданзар, Камчатказар сатча.
– Пiс Хакасияның садығ тураларынзар хой идiн садарға кӱстенчебiс. Че садығ сетьтерi пiс сығарчатхан ит уғаа аарлыға турча тiп албинчалар. «Сигic хабырға» кизек иң чахсы садылча.
Малларның паза хойларның iстi-харнын, ӧкпе-чӱректерiн, паарларын мал имҷiзi сыныхтапча. Пiрее ағырығ табылза, ол малның алай хойның идiн алынҷа салчабыс. Анаң ол иттi Селиванихазар теерлерiнең хада артхан ниме-нооны чох идерiнең айғасчатхан пунктсар апарчабыс, – чарытхан Татьяна Жигальцова.
Технолог мал сохчаң «кiрлiг» цехты кӧзiт пиргенӧк. «Хакасияның хой идi» заводсар ағылған малларны паза хойларны соғар алнында 24 час азырабин пиктегде тутчалар. Андада иттерi татхыннығ полча. Мал имҷiзi хойларны паза малларны сыныхтапча.
Малларның паза хойларның iстi-харнын тастабинчалар. Оларны центрифугада чуубысчалар. Пу тоғыснаң ипчiлер айғасчалар. «Кiрлiг» цехтаң сығар алнында прай тоғынҷылар холларын стерилизаторда чуубысчалар. Аны азахнаң тоғындырчалар.
Мыннаң мындар «Хакасияның хой идi» завод консервалар паза колбасалар сығарарға «Честный знак» танығ алып аларға пӧгiнче. Амғы туста олар чахығлар хоостыра тоғынчалар. Пiр айда 7000 пас хой соғып оохтирға тимделер. Че мал идiнең асхынах айғасчалар. Амғы туста неделя аразына 700 – 1000 пас хойны соғып оохтабысчалар.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
