Чӱрек ағырығларынаң ирееленчеткеннерге полысча
23.07.2025
Хабарлар
Имҷі-кардиолог Римма Каскаракова
Имнег кирее. Республиканың ӧӧн имнег туразында кӧп чыл имҷi-кардиолог полып iстен парир Римма Владимировна Каскаракова
– Римма Владимировна, кибiр хоостыра, пурун позыңардаңар хысхаҷахти чоохтап пирiңер. Хайда тӧреезер-ӧскезер? Ноо вузты тоосхазар?
– Мин Пии аалда тӧреем-ӧскем. Пабамнаң iҷем – Пии аймаандох ӧскен кiзiлер. Iҷемнiң тӧреен аалы Хызыл хара суғ аал полча, ол ӱгретчi. Пабам Чоғархы Киндiрлiг аалдаң. Пастап, кинооператор полып, культурада iстенген. Анаң, техническай специальностьтығ полып, «Управление системных магистралей» пiрiгiсте тоғынған. Алында, интернет чох полған туста, телевидение паза радио сағбазы аймахтарзар чир алтынҷа тартылған кабельлерҷе читiрiлҷең. Андағ кирекнең пу пiрiгiс айғасчаң. Мин, ортымах школаны алтын медальға тоозып, Хызылчардағы имнег институдынзар ӱгренерге уғаа оой кiрiп алғам. Имҷi профессиязын пiр дее iкiнҷілебин таллаам. Туғаннарыбыс аразында илееде кiзi имнег киреенде тоғынча, кем-де имҷi, хайзы-да медсестра полча. Мин, «Имнег кирее» факультетте ӱгренiп, институтты 1998 чылда тоосхам.
– Вуз соонаң чуртас чолыңар хайди салылған?
– Институт соонаң интернатураны республиканың ӧӧн имнег туразында пiр чыл ирткем. Пiс кӧп полғабыс – чибiргi азыра кiзi. Андада имнег академиязынаң Ағбанзар килҷеңнер, пiс республиканың ӧӧн имнег туразында интернатураҷа экзаменнернi тутхабыс, анаң андағ оңдай алыс парған. Паза ол туста олаңай кiзее пу имнег туразынзар тоғысха кiрiп аларға сидiк полҷаң.
Iстенiс чолын Ағбандағы пала тапчаң турада имҷi-терапевт полып пастаам. Анаң республиканың имнег профилактиказы кiнiнде iкi чыл iстенгем, гигиена ӱгредиинҷе имҷi полғам. Андағы специалисттер санитарнай чарыдығлығ тоғыснаң на айғасчалар, лекциялар иртiрчелер. Пу тоғыс мағаа наа кiзiлернең танызарға паза прай Хакасияҷа чӧр килерге оңдай пирген.
Пiр курста хада ӱгренгеннер анҷааға, кiзiлернi имнеп, имҷi узын кӧдiрiп, категориялар арачылап сыхханнар. Оларны кӧрiп, специальнозымҷа тоғынарға кирек тiп сағысха тӱскем. Мағаа оң полған, Сорығ городтың имнег туразындағы терапия пӧлии устағҷызына алылғам. Андада илееде имҷi чидiспинчеткен. Имнег туразының ӧӧн имҷiзi полған Алексей Валерьевич Тихонович акушер-гинеколог полып тоғынған. Аннаң пiр институтта пiр туста ӱгренгебiс. Педиатр полчатхан Инна Юрьевна Голубцованаң, тiзең, пiр курста пӧзiк ӱгредiг алғабыс. Ол туста Сорығда уғаа чахсы имҷiлер iстенгеннер. Терапия пӧлиинде iкi ле имҷi полған, пасхазында iдӧк пiрер-iкiлер ле имҷi. Сорығда тоғынчатханда, хоза «кардиология» cпециализацияҷа пiлiзiм алғытхам, ӱгредiг курзын Новокузнецкте ирткем.
Специализация иртiбiскенде, Ағбанзар тоғынарға килiбiскем. Городтың поликлиниказында пiр имҷi-кардиолог киректелче тiп чоохтап пиргеннерiнде, андар айланғам. Мағаа пазох оң полған, пiр тоғыс орны позып парғанда, кардиолог тоғызына «чапсынғам». Тиксi городта пу специальностьча тӧрт имҷi тоғынғабыс. Маина Николаевна Сухова паза Зоя Анатольевна Усова – iкiзi улуғ опыттығ саблығ кардиологтар. Олар пiр туста стационарда даа кiзiлернi имнееннер, анҷааға 70 часха чағдабысхан полғаннар. Паза пiр имҷi Наталья Гавриловна Субракова, ам городтың имнег туразында iстенче. Мин, тiзең, иң чиит имҷi полғам, городтың тӧртiнҷi микрорайонындағы чуртағҷыларның хазиин сыныхтап турғам, прай пациенттернi сырайға таныҷаңмын.
Пола-пола Ағбандағы поликлиниканың улуғ частығ имҷiлері соон сӱрiстiре тоғыстаң саназыбысханнар, ӱзiнҷiзi фармацевт компаниязынзар iстенерге парыбысхан. Кардиологтардаң чалғызан даа халған ползам, мин тиксi город чуртағҷыларына имнег полызиин пир турғам. Уғаа кӧп тоғыс артылған.
– Республиканың имнег туразынзар хайди кiрiп алғазар?
– Мин, час палалығ iҷе полып, декрет тузында даа тоғынарға маңнанҷаңмын, пастап – идiнҷектiң имнег кiнiнде, анаң – республиканың ӧӧн имнег туразында чарым ставкаа. Декреттең сыхханымда, минi пу имнег туразынзар тоғынарға хығырғаннар. Iди имнег туразында 2018 чылдаң сығара толдыра кӱзiмнең кардиолог полып тоғынчам. 23 чыл iстен салдым, тиксi icтенiс стажым – 27 чыл.
– Сiрерзер кiзiлер ӧӧнiнде хайдағ ағырығларнаң айланчалар? Пу кирек ирткен тустағызынаң пасхалалча ба?
– 1960-1970 чыллардағызынаң тиңнестiрзе, чӱрек ағырығлары пасхалалча. Андада ӧӧнiнде «ревматический порок сердца» диагноз турғызылҷаң. Чӱрек имнеҷең антибиотик имнер чох полҷаң. Чӱрек хапчыпчатхан сылтаанда ағырығ пол парҷаң. Мин кардиолог полып тоғынчатхан туста «порок сердца» диагнозтығ кiзiлер саны кӧп нимес. Че амды удаа тоғасчалар мындағ ағырығлар: гипертония, чӱрек ишемиязы, чӱрек сабылчатханының сайбалғаны.
Мин 18 паза аннаң даа улуғ частығларнаң тоғынчатхан кардиолог полчам. Пу кӱнде чииттер дее чӱрек ағырығларынаң ирееленчелер.
– Чӱреенең ағырсынчатхан кiзее кӧнiзiнең кардиологсар айланарға чарир ба?
– Иң пурун терапевтсер айланарға кирек. Пациент аның ноо ит чардығы ағырчатханын орта сизiн тее полбас. Терапевт, кiзi хазиин сыныхтап, киректi орта паалап, диагноз турғысча паза позы даа имнепче. Ол кiзiнi имнег iстезiглерiн иртерге ысча. Кӧзiдiмге, ағырсынчатхан пiрее кiзiнiң сынында хурсағы ағырча, пiреезiнiң остеохондроз ағырығ iлезiне сығарылча. Аннаңар пастап терапевтте хазииңар сыныхтанып ал турыңар. Сынап чӱрек ағырии iлезiне сығарылза, терапевт кiзiнi кардиологсар ысча.
– Хайдағ пiлдiрiглер чӱрекнең палғалыстығ сидiксiнiстеңер сағбалирға айабас?
– Иң пурун хара тоғысты ит полбинчатханын сизiк хабарға кирек. Ағырығ чӱрек уйан тоғынча, хан чахсы ойлабинча, кiзiнi изi чохтандырча, тыны хысча, ол сағ чох полчатханын пiлiнче. Пiр дее хара тоғыс итпинiбiссе, кiзее чахсы полыбысча, че тоғысха чапсынза, изi чохтанып ағырсынадыр. Кiзi ағыриин позы чахсы пiлiнминче, аннаңар, мындағ пiлдiрiглер пол сыхса, имҷiзер хайди даа айланарға кирек. Чӱрек тың хазап, сыстап ағырчатса паза иртiспинчетсе, табырах имнег полызии службазын хығыртыбызарға кирек. Табырах имнег полызиин пирчеткен имҷiлер аның ағыриин орта пiлiп аларлар. Ағырчатханы иртiс парар тiп сахтирға, поликлиниказар, кӱзi читсе, позы чидiп алар тiп iзенерге чарабас. Ӧӧнi – кiзее хомай полыбысса, имҷiлернi хығыртарын соона салдырарға чарабас. Iди ағаа имнег полызиин тузында пирҷең туc чiдiрiлче. Кӧзiдiмге, инфаркт пол парза, кiзее имнег полызиин алты час аразына пирерге маңнанарға киректелче. Имҷiлер андада аның чӱреен ал халчалар.
Сынап кiзi пазағы ла кӱнде имнег полызиин сурап айланза, чӱрек мышцаларының чардығы «ӧл» парча, аны паза хаҷан даа «тiрiлдiр» полбассың, кiзi ағырығ чӱреенең аннаң андар даа чуртаза. Инфаркт пол парған кiзее республиканың имнег туразындағы чӱрек-тамырлар ағырығлары кiнiнде табырах имнег полызии пирiлче. Инфаркт тромбозтар сылтаанда пол парча, хаҷан олар хан тамырларын туйухтабысчалар. Чӱрек-тамырлар ағырығлары кiнiнзер читiрiлген кiзее имҷiлер, операция идiп, чӱрек тамырынзар «кiрiп», ханға ойлирға харығ полчатхан нименi хыйа ал тастабысчалар. Хан тамырларҷа чахсы ойлап сыхча, чӱректегi «ӧлерге маңнанмаан» клеткалар тiрiлчелер. Iди имҷi-кардиологтар чӱректi ал халчалар, аның соонаң кiзiнiң тоғынҷаң даа кӱзi пар полча.
Имҷiлерзер орай айланған кiзiнiң чӱрее саңайға ағырығ халча. Мин кардиолог полып тоғынып пастаанда, алғым инфаркт пол парған кiзее имнер ле турғызылҷаң, тромбтарны хайылдырыбызар ӱчӱн. Анаң андағ пациенттер чӱреене операция иттiрерге федеральнай клиникаларзар, теезi читсе, чарым чыл пазынаң на парҷаңнар. Республикада чӱрек-тамырлар ағырығлары кiнi 2015 чылдаң тоғын сыххан. Ол чӱрек-тамырлар ағырығларынаң ирееленчеткен чонға тузында имнег полызиин пир турар, ағырығ кiзiнi кинек пол парарынаң ал халар кӧстегнең тӧстелген нооза.
– Сiрерге, имҷее чiли, кiнде тоғынарға килiскен ме?
– Чох, мин анда тоғынминчам. Республиканың имнег туразындағы поликлиникада ла iстенчем. Мында тоғыс кӧрiл парған хоостыра апарылча, пiс имҷiзер азынада пазын салған пациенттернең тоғынчабыс. Кӱнде 16-17 кiзiнің хазиин сыныхтирға маңнанчам. Олар пасха-пасха хылых-оңдайлығлар. Пiреезi ағыриинаңар хоптан полбинча, кем-де ол иртiс парар тiп iзенче алай имҷi ағаа хазиинаңар ниме чоохтап пирер тiп чочынча. Хайзы-да кiзiлер, кӧмес тее ағырсынза, имҷiзер чӱгӱрiкнең айланчалар, матап хоптанчалар, ол-пу ниме ағырча тiп, че анаң сынында оларның пiр дее ағырығ табылбинча, ор хазыхтар.
Терапевттер пациенттернi кардиологсар хоза имнег iстезiглерiн иртерге паза чӱрек ағыриинаң имнег полызии киректелчетсе ле ызарға киректер.
– Имҷiлер амғы туста кардиологияда хайдағ наа iстезiглернең тузаланчалар?
– Ам экспертнай класстығ УЗИ аппараттар пар, олар улуғ кардиокiннердегi аппараттардаң пiр дее пасхалалбинчалар. Республиканың имнег туразында чӱрек компьютер томографиязы, iдӧк магнитно-резонанснай томография (МРТ) полызиинаң iстезiлче. Позыбыстың кардиограф пар. Имҷi-аритмолог имнег оборудованиезi полызиинаң кардиостимуляторны сыныхтапча, аны чӱрек тоғызына килiстiре иптеп турча. Ол алында пу аппараттағы батареяның кӱзiн не сыныхтаҷаң, аны алыстырарға кирек пе тiп кӧрҷең. Амды тоғыс оңдайы хай-хай алғып парған. Наа iстезiглер санында iдӧк «стресс-эхо» пар. Мин iстенic чолын пастапчатханда, пациенттер стент ӱчӱн ахча тӧлеҷеңнер, ол уғаа аарлыға турҷаң, аннаңар полғаны ла тӧлеп полбаҷаң. Паза ол туста пациенттерге имнер дее тикке пирiлбеҷең – хан давлениезiнең ирееленчеткеннерге дее, инфаркт полған кiзiлерге дее. Кирек имнернi олар постары садысчаңнар. Андада хазна ахчаны аарлыға турчатхан операцияларға ла хоратчаң. Че ам пациенттерге операция соонаң чӱрек имнерi iкi чыл тикке пирiлче. Чӱрекке идiлген операцияның салтары тӱзiмнiг ползын тiп, оларға андағ льгота пирiлче. Стент тикке турғызылча.
Пӱӱн пациенттер оларға пӧзiк технологиялығ кӱстiг имнег полызии пирiлчеткенiн дее пiлiнминчелер, имҷiлер оларны хайдағ сидiк киректердең ал халчатханын чахсы оңарбинчалар. Че постарына пiрее им тикке пирiлбинче, аннаңар аны посха садызарға килiсче тiп хоптанчалар. Чахсы нимее кiзi табырах кӧнiк парча. Санапчам, хазиин чахсыландырар ӱчӱн, кiзее iдӧк позына матап кӱстенерге кирек. Ол синiң хазииң нооза. Андағда ноға чарабас позыңа хоза им садызып аларға, кӧзiдiмге, льготалығ имнер санына кiрбинчеткен препаратты.
– Пациенттерге, постың хазиин хайраллир паза чӱрек ағырығларына пастырбас ӱчӱн, хоза хайдағ чӧптер пирерзер?
– Пiске, кардиологтарға, кiзiнi уғаа ситкiп истiп аларға, хайди ағырчатханнаңар прай тӱптестiрiп, чӱрее паза тамыры хайди сабылчатханын чахсаан тыңнап аларға киректелче. Имҷi iди хылынмаза, диагнозты саба турғыс саларға айабас. Кiзiнi орта пiлiп алар ӱчӱн, аннаң кӧп ниме сурастырарға, ағаа кӧп тус хорадарға килiсче.
Че, чоохтирға сағынчам, постың хазии ӱчӱн кiзi позы нандырығ тударға кирек. Имҷi пiрее хайхастығ таблетка пас пирер, сах андох чазыл парарбын тiп сахтабаңар. Прай ниме постаң поладыр. Кӧп чирге, иттенмеске кирек, кӧп хыймыран чӧрiңер, хазыхха тузалығ чиис чирге кӱстенiңер. Чииске тустаан, консерванттығ ас-тамах кӧп тузаланылча, андағ чiҷең нимее кiзi туустан сыхча, анаң хан пӧзиинең ирееленче, тыны хысча. Iди кiзi позына ағырығлар «тоғынып» алча. Хазых чуртасха тудынминчатхан кiзее имҷi дее полыс полбас. Анаң ол, имнег полызиин кирексiп, имҷiлерзер айланча. Пiс, аны имнеп, ағаа чуртазын кӧмес нииктирге полыс пирчебiс.
Сом Илона Каковани
Автор :
Чоохтасхан Инора Боргоякова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
