Кирек тоғысты тохтатпасха
04.07.2025
Хабарлар
Чыылығ тузында
Тiл сурии. Республика правительствозында тӧстелген хакас тiлiн хайраллир паза тилiдер, регионда культураны паза этнотуризмнi тилiдер чӧптiң теестегi чыылии ирткен
Ол чӧптiң тоғызынаң устапча Хакасия пазы Валентин Коновалов. Аннаңар Валентин Олегович, теестегi чыылығны асчадып, позының чооғында республика правительствозы хакас тiлiн хайраллап халарына паза тилiдерiне хайдағ улуғ хайығ салчатханын ӧнетiн таныхтаан, пу тоғыс хайдағ аймахтарда чахсы апарылчатханын, хайдағ ааллардағы, алынҷа школалардағы ӱгренҷiлер аймах марығларда ӧткiн араласчатханын кӧзiдiмге ағылған.
Теестегi чыылығда, тiзең, хакас тiлiн ӱгренерiне паза аны хайраллап халарына Боград паза Орджоникидзе аймахтарында хайдағ хайығ салылчатханнаңар чоох парған. Пу сурығ хоостыра позының сағыстарынаң ӱлескен Хакасияның ӱгредiг паза наука министерствозының паза национальнай ӱгредiг наука пӧлиинiң устағҷызы Ольга Доможакова. Ольга Васильевна иң пастап чыылығда араласчатхан кiзiлерге пу iкi аймахта чуртапчатхан чонның ӧӧн чардығы орыс тiллiг полчатханын искiрген.
Кӧзiдiмге алза, Боград аймаанда чуртапчатхан кiзiлернiң 1,6% хакас. Орджоникидзе аймаанда, тiзең, пу кӧзiдiм 7,2% тиңнелче. Андағ даа полза, хай пiрее ааллардағы школаларда хакас тiлiн ӱгренерi факультатив оңдайынаң апарылчатханы таныхталған. Сынап Боград аймаанда пос тiлiн сала-сула пiлчеткен пiр ле оолағас полза, Орджоникидзе аймаандағы Оспа аалда хакас тiлi алынҷа предмет чiли апарылчатханы искiрiлген.
– Хакас тiлiнiң учебниктерiн тимнепчеткен методисттернiң кӱстенгенi сылтаанда, пiстiң Хакас книга издательствозы хакас тiлiн пiр дее пiлбинчеткен, уйан пiлчеткен палаларға наа учебниктер сығарыбысхан. Олар Москвада сыныхтағ ирткеннер, чарадылғаннар, – таныхтаан Ольга Доможакова.
Хакасия пазы Валентин Коновалов республиканың ӱгредiг паза наука министерствозына пу кирек тоғысты тохтатпасха, наа тiлеглер иртiр турарға чӧп пирген. Пу сурығ хоостыра позының хай пiрее сағыстарынаң ӱлескен Орджоникидзе аймаа пазының орынҷызының тоғызын толдырчатхан Светлана Бабученко. Светлана Александровнаның кӧрiзiнең, орындағы чуртағҷыларға палаларны пос тiлiне кӧнiктiрерiнде сӧбiренiң полызии кирек. Орджоникидзе аймаа хаҷаннаң сығара изебi чох нымахчы-хайҷыларынаң, тахпахчыларынаң тиксi сабланҷаң. Ол кибiрге тудынчатхан улуғ частығлар ам даа табылчалар. Олар пала-пархаларын пос тiлiне кӧнiктiрерiнде полызығ пир поларҷыхтар теен пастых кiзi.
– Амғы туста туризмнi тилiдерiне улуғ хайығ айландырылча. Аны тилiдерiне президентiбiс тее полызығ пирердеңер чоох апарча. Орджоникидзе аймаанда туристтер тынанарға хынчатхан орыннар асхынах нимес. Культура, ӱгредiг, устағ-пастағ учреждениелерi, орамалар iкi тiлнең таныхталчалар ба? – сурыбысхан Светлана Бабученкодаң Валентин Коновалов.
– Ааллардағы прай учреждениелер аттары iкi тiлнең таныхтал парғаннар. Орамалар хоостыра тоғыс читiре идiлгелек. Че пiс ХакНИИЯЛИ-ның ученайларынаң тiлбестег тоғызын апарардаңар чӧптезiг ит салғабыс, – чарытхан Светлана Александровна.
Анаң чоох тутханнар ХакНИИЯЛИ-ның директоры Нина Майнагашева паза Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрiнiң орынҷызы Юрий Чертыков. Нина Семёновна ХакНИИЯЛИ-да холнаң пасхан фондта чыылған пiчiктер паза аудиовидеонаң тузаланчатхан чыынды хайди хайраллалчатханнаңар, оларның саны кӧптелiп одырчатханнаңар искiрiг иткен. Юрий Карпович, тiзең, хакас тiлiнең пасха тiллерге онлайн-тiлбестег ит турар «Яндекс Тiлбесчiдегi» сервис амғы туста хайди наа сӧстернең толдырылчатханын чоохтап пирген. Аның сӧстерiнең, пӱӱнгi кӱнге орта андар 25 муң сӧс-чоохтағ тимнел партыр. Киректелче 100 муң сӧс-чоохтағ.
– Пiстiң институттың прай даа ученайлары ол кирек тоғысха хозылыбысханнар. Сағынчабыс, пу чыл тоозылғанҷа аны толдыр саларбыс. 2026 чылда ол «Яндекс Тiлбесчi» сервиснең тузаланарға чарир полар, – чоохха хозылыбысхан ХакНИИЯЛИ-ның директоры Нина Майнагашева.
Теестегi чыылығ тоозылчатханда, Хакасияның пазы Валентин Коновалов хакас тiлiн хайраллир паза тилiдер тоғысты тохтатпасха, ағаа сыбыра хайығ айландыр турарға прайзынзар айланған.
Сом Илона Каковани
Автор :
Анатолий Султреков
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
