Ирiнерге маң чоғыл
04.07.2025
Хабарлар
Фермер Елена Шулбаева Соня ӧскізін кӧзітче
Аал хонии. Пу чағында Елена Шулбаеваның кресен-фермер хониинда пол килгебiс. Ол он чыл аал хониинаң айғас салды, читi чыл фермер хонииның пазы полча
Елена Шулбаеваның кресен-фермер хонии Ағбан пилтiрi аймаандағы Баиннер аалдаң ырах нимес орныхча. Позы ол сӧбiрезiнең Ағбан городта чуртапча. Шулбаевтернiң кресен-фермер хонии 2005 чылда тӧстелген. Аның пазы хасты Виктор Саломонович Шулбаев полған. Ол, тың ағырыбызып, чуртастаң парыбысхан соонда Елена Шулбаева фермер полыбысхан.
Пӱӱнгi кӱнге хоныхта 568 пас мал, ол санда 203 iнек, 229 пас хой паза хураған саналча.
– Малларның кӧбiзi чайлағдалар. Чайлағ Тигей тағ кистiнде орныхча. Пу турлағ ибiре аалдағыларның от саапчатхан чирлерi, аннаңар аал чуртағҷыларынаң хандых айынаң сығара чарыс айына теере пiс малларыбысты пасха чирде хадарарға кирекпiс тiп чӧптес салғабыс. Баиннер аалдағы маллар пiстiң чирлерiбiсче чӧрче, пiстiң малларыбыс – оларның чирлерiнде, – чооғын пастаан Елена Шулбаева.
Турлағда ӧӧнiнде наа ла тууп алған iнектер пызоларынаң хада паза хойларның чардығы халғаннар. Елена пызоларны инелерiнең хада чӧрерге ӱгретче. Анаң олар, кӧмес ӧс парзалар, чайғы турлағзар парарлар.
– Пызоларны, улуғ чолға сығарар алнында, инелерiнiң соонҷа чӧрерге хайди даа ӱгрет саларға кирек. Олар турлағзар нандыра айланарға харасчалар.
– Мин прай пызоларыма тың хынчам. Пу оларның пабазы Гриша, – кӧзiткен Елена пуғазар. – Ол ам даа чиит. Ӱс ле частығ, ам даа ӧзер.
Пiс прай пызоларға сола пирбинчебiс. 250 – 300 пызо нооза, аннаңар прайзына сола пирерге сидiк. Ӧӧнiнде хылиинаң пасхалалчатхан, хай пiрее хынығ кирекке кiрген алай холнаң азыраан пызоларны адап салчабыс, – хосхан фермер.
Пiр пызоҷахты сомға суурарға тiп сӱрiс парғаныбыста, ол, чӱгӱр парып ла, кинетiн чирге чадыбысхан паза харахтарын нуубысхан. Малхатханға ла тӧӧй полған. Елена Шулбаеваның чооғынаң, мындағ оңдайнаң пызоҷах чазыныбысханын кӧзiтче. Чадыбысхан пызоны турғысса даа, ол инезi килгенҷе турбас. От аразында полған полза, сынап таа кӧрiнмесчiк. Герефорд тӧллiг малларның мындағ хылых полчаттыр.
Елена Шулбаева мының алнында хастар тутчаң. Фермер оларны ӧскiрерге тың кӱстенген. Хас палаларын сығарҷаң улуғ инкубатор садызып алған. Че хастарны тударға ахча кӧп хорадылҷаң. Кiзiлер хас идiн ӧӧнiнде Наа чыл ӱлӱкӱнiне ле алҷаңнар. Наа чыл алнында хас идiн сат полбаза, соонаң садарға най тың сидiк полҷаң. Аннаңар амды фермер хас палаларын сығарбинча, садызып алча паза кӧп хас тутпинча.
Елена Шулбаева хастар орнына хойлар тут сыххан. Хойларның хазааларынзар пастыр килгенде, хучаларның аразында ӧскiлер кӧр салғабыс.
– Пу Санянаң Соня, – кӧзiткен ӧскiлерiнзер Елена, – пiс оларны холнаң азыраабыс. Оларны инезi тастабысхан, аннаңар умҷунаң азырирға килiскен. Ӧcкiлер, хойларнаң хада чӧрзелер, оларны ибзер ағылчалар. Олар хойлардаң хай-хай хыйғалар. Аннаңар хойлар аразында нинҷе-де ӧскi поларға кирек. Хойларны хырығарға кiзiлер чаллапчабыс. Чыл сай олох ла кiзiлер хырыхчалар. Хой тӱгiн садарынаң сидiксiнiстер пар. Че пiс тӱктi сатпинчабыс паза тастабинчабыс – хазааларны чылығлапчабыс.
Елена Шулбаеваның хониинда сыбыра пис кiзi тоғынча. Олар Баиннер аалның чуртағҷылары. Тоғынҷыларның чал ахчазы 60 муң салковайға тиңнелче. Хойларға паза iнектерге прививка турғысчаң паза олар туупчатхан туста фермер хоза ӱс кiзiнi тоғысха алып алча. Ағбанда чуртапчатхан Шулбаевтер сӧбiрезiне, хойлар туупчатсалар, хараа даа турлағзар килерге килiсче. Фермер прививканы позы турғысча. 10 частығ хызыҷаан даа ӱгрет салған.
Пӱӱнгi кӱнде турлағда чыл ибiре чуртирға тура паза мылча пар. Пӱдiрiг материалы ползын тiп, улуғ нимес пилорама парох. Фермернiң таниинаң, турлағда сыбыра ниме-де пӱдiрерге паза тыхтирға килiсче, аннаңар пилорама чох сидiк поларҷых.
Елена Шулбаева хониин мыннаң мындар тилiдерге пӧгiнче – герефорд тӧллiг репродуктор хониин тӧстирге сағынча. Пу тоғыснаң ол нинҷе-де чыл айғасча. Герефорд тӧллiг иң чахсы малларны артысча. Iдӧк фермер тоңастығларны таарирға пӧгiнче. Амғы туста ол отты читкiҷе пилетеп алча. Суланы, асты паза пуғдайны садысча.
– Аал хониинаң айғазарға кӧңнiме кiрче. Пу минiң хынған тоғызым. Прай малларға хынчам.
Мин 13 чыл Россельхозбанкта тоғынғам. Хастым ӱреен соонда фермер полыбысхам. Банкта тоғынғанда, аал хониинаң айғасчатхан кiзiлернең танызып алғам, оларға кредиттер пирҷеңмiн. Аннаңар кем хайда нименең айғасчатханын чахсы пiлҷеңмiн. Фермерлер дее мағаа пастағы туста чӧптернең чахсы полысчаңнар.
Турлағда тоғыс кӧп, аннаңар ирiнерге маң чоғыл. Пiрееде оолғымзар Новосибирсксер пар килчем. Ол Новосибирсктегi аал хонии университедiнде кӧстеглiг оңдайҷа аал хонииндағы искiрiглiг технологиялар инженерiне ӱгренче. Фермалардағы пӱдiрiглер паза аал хонии оборудованиезiн тимнеҷең инженер полар. Амды ӱзiнҷi курс тоозыбысхан, – таныхтаан Елена Шулбаева.
Фермернiң ит садарынаң сидiксiнiстер чоғыл. Ол малларын паза хойларын мал сохчаң цехтарзар тiрiге садыбысча.
Мының алнында «Копьёвский» СПК хастар ӧскiрерiнең айғасхан. Хакасияда хастар ӧскiрчеткен чалғыс предприятие полған. Амды хастарны тударға пiрдеезi ынабинча. Ол уғаа хорадығлығ тоғыс.
Турлағның ээзi ипчi полчатханы чахсы пiлдiрче. Анда-мында чахайахтар ӧңненче, сиденнер ах сырнаң сырлалых. Елена Шулбаева турлағда истiг ползын тiп прай кӱзiн салча. Сӧбiрезiнең анда сыбыра полча. Олох туста тоғынҷыларға чахсы оңдайлар тӧстепче паза чал ахчазын турыстыра тӧлирге кӱстенче.
Сом Илона Каковани
Автор :
Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
