Пик хазыхтығ паза хазых чуртасха тудынчатхан кiзiлер
18.04.2025
Хабарлар
Имҷi-трансфузиолог Ирина Майорова
Донор кӱнiне. 20 хосхарда тиксi хазнада Донорларның национальнай кӱнi таныхталча. Ағаа удур пiс Хакас Республиканың хан пирҷең кiнiнiң тӧстег-методика пӧлииндегi имҷi-трансфузиолог Ирина Майорованаң чоохтазып алғабыс
– Ирина Анатольевна, Сiрер хайдағ тоғыс толдырчазар?
– Республиканың хан пирҷең кiнiнде имҷi-трансфузиолог полчам, мин ханның компоненттерiн тимнирiнең айғасчам. Iдӧк Россияның Хызыл кiрезiнiң хан паза ӧзiм чiлии донор тилiзiнiң координаторы полчам. Донор полар кiзiлернең тоғасчам, донор поларға чарапчатханын алай чарабинчатханын сыныхтапчам. Имҷi тоғызынаң пасха, халых тоғыстарнаң айғасчам. Олғаннарнаң тоғазып, хан пирҷең кiнде экскурсиялар иртiрчем, донор хайди полыбызарынаңар чоохтапчам, хайдағ олар туза ағылчатханын чарытчам. Iдӧк организацияларзар чӧрiп, тоғынҷыларнаң тоғазығлар иртiрчем паза студенттернең тоғасчам. Оларға iдӧк хайди донор полардаңар искiрчем, хайдағ олар туза ағылчатханнаңар чарытчам. Чазы чит парғаннарны донор полыбызарға кӧӧктiрчем.
– Республиканың хан пирҷең кiнiнде хаҷан тоғынып пастаазар?
– Мин Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас хазна университедiнiң имнег кирее пӧлиин тоозыбысхам. Имҷi-трансфузиолог специальнозын Новосибирсктегi имнег хазна университедiнде алғам. Хан пирҷең кiнде 2022 чылның от айынаң тоғынып пастаам.
– Хакасияда хан пирҷең кiн хаҷан тӧстелген?
– Пу тура 1968 чылның улуғ хырлас айында пӱдiрiл парған, ол ӧнетiн хан аларынаң айғазарына тимге сығарылған. Ол андада Хакас облазының хан пирҷең станциязы тiп адалған, амды аның ады алыс парыбысхан, ол Хакас Республиканың хан пирҷең кiнi адалча. Станция тоғынып пастаанда, имнег кирее ол тустарда сала пасха арах полған. Кӧзiдiмге, ханны сӱлейке бутылкаларға 250 миллилитр алҷаң полғаннар. Пӱӱнгi кӱнде, алызығлар полып, ханны пiр хатап тузаланылчатхан шприцтернең паза пасха ниме-ноонаң алчалар, анзы ханның пирiзiн хорғыс чох ит салған. Донор пiр саңай 450 миллилитр хан пирче, аны амғы оборудование полызиинаң плазмаа, эритроциттерге паза тромбоциттерге чарып, ӱс тее кiзее полыс пирерге чарир.
– Республикада прай нинҷе андағ кiн пар?
– Тиксi республикада хан пирҷең кiн пiр ле, че хоза пӧлiктер пар. Пiрсi Саяногорсктағы аймахтар аразындағы имнег туразында паза iкiнҷiзi Харатастағы аймахтар аразындағы имнег туразында. Ӧӧнi Ағбандағы кiн полча. Мыннаң сығара, киректелзе, хан прай республикадағы имнег учреждениелерiнзер тарадылча. Саяногорсктағы имнег туразы Саяногорскка паза Пии аймаана ханны пирче, Харатастағы имнег туразы – позының городтағыларына.
– Пiстiң республикада прай нинҷе донор санға алылғанын чоохтап поларзар ба?
– Тиксi республикада 51426 донор саналча, оларның аразында аарластығ донор атха 2286 кiзi турысхан, Ағбанда прай 773 аарластығ донор чуртапча.
– Хайдағ хан тилем тоғаспинчатханға саналча? Андағ ханнығ донорларнаң алынҷа тоғыс апарылча ба?
– Тилем тоғаспинчатхан ханнар В (III) Rh(-) паза АВ (IV) Rh(-) полчалар. Олаңай чоохтаза, «ӱзiнҷi отрицательнай» паза «тӧртiнҷi отрицательнай». Андағ ханнығларнаң алынҷа тоғыс апарылбинча, пiстiң донорларның базалары пар. Кинетiн киректел парза, пiс андағларнаң телефонҷа палғалысчабыс, хан пирерге сурынчабыс. Че донорлар постарын нандырығлығ тудынчалар, олар постары сыбыра хан пирерге кил парчалар.
– Хан пирген ӱчӱн донорларға ниме кӧрiлче?
– Донор кiнзер килзе, имҷiлер аның хазиин сыныхтапчалар. Кiзiнең чоохтазығ апарылча, прививкалар хаҷан идiлгенiн, хан кӧдiрiлiзiн сыныхтапчалар паза чӧреес ағырығларнаң ағырчатханын пiлiбiсчелер. Пик хазыхтығ паза хазых чуртасха тудынчатхан полза, ағаа хан пирерге чарадылча. Ханын пирер алнында ол пiстiң буфетсер печеньенең чей iзерге парча, аның на соонаң ханын пирерге чарадылча. Хан пирген соонаң кiзее регистратурада донация идiлгеннеңер пiчiк пирiлче. Ол пiчiк хоостыра донорға тоғыстаң iкi кӱн тынанарға чарир, ол кӱннер ӱчӱн ағаа чал ахчазы тӧлелче. Мының алнында хан пирген соонаң донорларға шоколад, банкада сгущенка паза пасха даа тадылығ чиис пирiлҷең. Че пӱӱнгi кӱнде алызығлар пол парған, чиис орнына амды 985 салковай 80 ахча пирiлче.
– «Россияның аарластығ доноры» атха турысханнарға хайдағ хазна льготалары кӧрiлче?
– Россия федерациязының чуртағҷыларына, «Россияның аарластығ доноры» алай «СССР-ның аарластығ доноры» полчатханнаңар удостоверение паза кӧксiне хазанҷаң танығ пирiлген полза, 2025 чылда пiр хатап 18 муң 207 салковай 64 ахча тӧлелче. Тоғыста теестегi отпусктың графигiн тимнепчетселер, донор хынған туста отпуск алып алча. Имнег тураларында теесте имҷiзер пурун кiрҷең оңдай пирiлче, итсе, теесте пасха льготалығларны хайыға аларға кирегӧк.
– Донорларны национальнай кӱннең алғыстабызарҷыхсар.
– Прай донорларны чағдапчатхан ӱлӱкӱннең алғыстапчам. Кiзiлерге полысчатхан ӱчӱн алғызым читiрчем. Сiрер ханыңарны пасха кiзiлернiң чуртазын ал халар ӱчӱн пирчезер, аннаңар сiрернi матырларнаң тиңнестiрзе, саба полбас. Донорларның полызиинаң илееде чуртас хайраллал халған. Имнег киреене улуғ туза ағылчатханнарын прайзы сизiнче полар. Сiрер хайраллап халған чуртастар хайдағ даа алтыннаң артых полар. Аннаңар хан пирер киректi тастабаңар, хазых парда, хан пирерге чӧр турыңар. Хазыхтарың пик ползын, кӧңнiлерiң чалахай ползын. Сағынған сағыстарың паза чуртаста турғысхан пӧгiннерiң толзын.
Донорларның национальнай кӱнiне удур пiс iдӧк Россияның аарластығ доноры полчатхан Руслан Ахпашевнең, тоғазып, чоохтазып алғабыс. Ол хан пирҷең кiнзер хайди пастағызын парғанынаңар паза пу кирек хайдағ туза ағылчатханынаңар сағыс-кӧрiзiнең ӱлескен.
Россияның аарластығ доноры Руслан Ахпашев
– Руслан Яковлевич, пастағызын постарыңнаңар чоохтап пирiңер.
– Мин Хызылчар крайының Эвенкийскай аймаандағы Байкит аалда тӧреем-ӧскем. Тоғыс класс тоозыбызып, Ағбандағы Олимп резервi училищезiнзер ӱгренерге кiрiбiскем. Ол туста мин ӱгренген орын 2№ лицей-техникум адалған, соонаң Олимп резервi училищезiнең пiрiк парған. Анда электромонтажниктiң специальнозын алып алғам. Специальнозым хоостыра тоғынминчам, чуртаста iди килiс парған, мин ӧрт ӱзiрҷең частьта iстенчем.
– Сiрер, сағысха кирiп, чоохтап пирiңер, иң пастағызын хан пирерге хаҷан парғазар?
– 2008 чылда пастағызын хан пиргем. Мин, студент полғанда, практиканы Ағбандағы «МЖФ» организацияда ирткем. Анда хайдағ-да тоғысчаа кинетiн хан киректелген. Мин ол кiзiнi таныбинчатхам, хайдағ сылтағнаң андағ кирексiнiс пол парғанын сурбаам. Андағ сурығларны пирерге дее изi чох пiлдiрген, аннаңар сурыныснаң айланғаннарында, хан пирерге чарат салғам. Андада мин пастағызын ханым пиргем, хан пирҷең кiнзер килгенде, донор поларға чарапчатханымны сыныхтабысханнар. Пик хазыхтығ поларға паза хазых чуртасха тудынарға кӱстенҷеңмiн, аннаңар чарап парғам.
– Хайди сағыс пол килген ханыңарны сыбыра пирерге?
– Ханымны пiр хатап пирген соонаң хатап пар килерге чарадыбысхам. Минiң ханым пiреезiне тузалығ полза, ноо аны пирбеҷең. Арса, пiреезiнiң чуртазын ал халарға полызарбын. Минiң ханым тилем учурабинчатханға саналбинча, «ӱзiнҷi положительнай», iди дее полза, ол тузалығ. Аннаңар пик хазыхтығ паза хазых чуртасха тудынчатхан чииттерге, хан кiнiнзер парып, хан пирерге чӧп пирчем. Ағаа хоза, ханны пос кӧңнiнең пирчеткенi тузалығ полча хан киректелчеткен кiзее паза донорға позына. Аның ханы нааҷылалча тiп чоохтапчалар. Итсе, позым хазиимда алызығларны сизiнминчем, аннаңар, хомай теелбинчеткенде, ханымны пирерге сыбыра чӧрчем.
– Пӱӱнгi кӱнге Сiрер нинҷе хатап хан пиргезер?
– Чылда пiрее ӱс-тӧрт хатап пар килчем, анзы маң тус табарынаң палғалыстығ. Мин пӱдӱн хан пирчем, плазмаа пиргелексiм. Амғы тусха тиксi 40 хатап хан пирерге чӧр килгем.
– Сiрер «Россияның аарластығ доноры» атха хаҷан турысхазар?
– Пӱӱл кӱрген айының 22-ҷi кӱнiнде мағаа хан пирҷең кiннең сығдыратханнар, минiң 40-ҷы хан пирiзi ирт парған тееннер, аннаңар «Россияның аарластығ доноры» атха турысхам. Алғыстас сӧстерiн читiргеннер, Хакас Республиканың хан пирҷең кiнiнзер удостоверение паза кӧксiне хазанҷаң танығны алып аларға хығырғаннар. Мин, тус таап алып, пар килгем. Андағы тоғынҷылар донор полчатханым ӱчӱн алғыстааннар, мыннаң мындар хан пирiзiн тохтатпазына iзенiстерiн читiргеннер.
– Руслан Яковлевич, Сiрер мыннаң мындар ханны пос кӧңнiнең пирерiн тохтадыбызарға сағыс тутпинчазар?
– Таныхтирға кирек, ханны полған на кiзi пос кӧңнiнең пирче. Ағаа хоза, аарластығ донор полыбызарға сағызымда чох полған паза пӧгiнге турғыспаам. Аннаңар мағаа андағ ат пирiлгенiне поғдархапчам паза алғызымны читiрчем. Андағ киректi сыйых паза аарластығ ат алар ӱчӱн нимес итчезiң, иң пастағызын, ханны чахсы кирек идер ӱчӱн пирчезiң. Сағынчам, полған на донордаң ноға ханың пирчезiң тiп сурыбысса, ол нандыр пирер: «Пiреезiне полыс пирерге» алай «Кiзi чуртазын ал халарға». Аннаңар, аарластығ донор полыбысханда даа, хан пирiзiнең мыннаң мындар айғазарбын.
Мин служба апарчатхан частьта хан пирiзiнең iдӧк асхынах нимес кiзi айғасча. Кӧзiдiмге, пiстiң караулда 14 кiзi, миннең пасха, ӱс кiзi ханын пос кӧңнiнең пирче. Минiң таныстарымның аразында асхынах нимес кiзi, кем позының кӧңнiнең ханын пасха кiзiлернiң чуртазын ал халарына пирче. Оларның полғаны ла полызығ кирексiпчеткен кiзее хабазарға сағынча.
Cомнар Илона Каковани паза Руслан Ахпашевтiң архивiнең
Автор :
Наталья Тюкпеева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
