Хойлар ӧскiрчеткеннерге чӧптер пирiлген
04.04.2025
Хабарлар
Чыылығ араласчылары
Аал хонии. Асхыс аймааның Катанов аалындағы Культура туразында «Асхыс аймаанда хойлар ӧскiрерiнҷе тилiс оңдайлары» чыылығ ирткен
Чыылығда Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрi Сергей Труфанов, аның орынҷызы Александр Башков, специалисттер, Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашев, аал хонии устаныстарының устағҷылары, маллар паза хойлар ӧскiрерiнең айғасчатхан фермерлер, аал хонии предприятиелерiнiң пастары араласханнар.
Абрек Челтыгмашевтiң чооғынаң, совет тузында Асхыс аймаанда 200 муң азыра пас хой саналған. 2004 чылға 18 муң азыра ла хой халған. Аймахта чуртағҷыларға хойлар пирерiнҷе программа тоғынып пастаан сылтаанда, хойлар тут сыхханнар. 2025 чылның кӱрген айына Асхыс аймаанда хой саны 107 муң пасха чит парған.
Республиканың аал хонии паза ас-тамах министрi Сергей Труфановтың чооғынаң, республикадағы хой ӧскiрчеткен хоныхтар паза предприятиелер пiрiгерге киректер. Хакасияда хойларны ӧcкiрчеткеннернiң пiрiгiзi пар, хайзынаң Александр Поздняков устапча.
– Ноға андағ пiрiгiстер тӧстелчелер? Россияның 35 регионында хойлар ӧскiрерiнең айғасчалар. Оларның прайзында пiрiгiстер пар, хайзында хойлар ӧскiрерiнҷе тилiс оңдайлары ӱзӱрiлчелер. Оларның хоостыра хабазығ программалары чуртасха кирiлчелер.
Сiрер оңнапча поларзар, хаҷан мал сохчаң цехсар хойларны сатхан ӱчӱн ахча тӧлирiнҷе субсидия хоостыра чарадығ алыбысханыбысты? Пу хабазығ сiрернiң кӧңнiңерге кiрген. Пiс пу пастағнаң Россияның хойлар ӧскiрҷеңнернiң пiрiгiзiне пу хабазығны хазна синiнде чарадығ алардаңар чӧпнең айланғабыс. Амды пу хабазығ федеральнай синде прай регионнарда пирiлче, – теен Сергей Труфанов.
Республиканың аал хонии паза ас-тамах министрi хой ӧскiрчеткеннернiң ӧӧн cидiксiнiстерiнеңер таныхтаан. Оларның санында хазна хой тӱгiн, теерiзiн кирексiбинчеткенi. Аннаңар фермерлерге паза предприятиелерге тӱктi хайдар итчең чир чоғыл. Хакасияда хой тӱгiнең айғасчатхан «Сибвул» ООО тоғынча. Ол, Хыдат чирiнең палғалыс тудып, андар тӱктi садыбысча. Че кирексiнiсте ӧӧнiнде нiске тӱк. Пicтiң регионда, тiзең, хоныхтар халын тӱктiг хойларны ӧскiрчелер.
Асхыс аймааның аал хонии устанызының устағҷызы Александр Зауер аймахта хой ӧскiрерi хайди тилiпчеткеннеңер чоохтап пирген. Асхыс аймаа пазы Абрек Челтыгмашевтiң паза аал хонии устанызы пастаанынаң 2005 чылда чуртағҷыларға хойлар пирерiнҷе программа чуртасха кирiлген. Аймахтың чуртағҷыларына талластырығ оңдайынаң хойлар пирiлгеннер. Пастағы марығда 40 кiзi араласхан. Оларның 17-зi 800 азыра пас хой алып алған. Пу марығда уламох кӧп кiзi аралас сыхханнаңар, Асхыс аймаа бюджедi ахчазына 3 муң пас хой алардаңар чарадығ алылған.
2005 – 2024 чылларда программада Асхыс аймааның 646 чуртағҷызы араласхан. Оларның 478-i хойлар алып алған. Мындағ оңдайнаң 2025 чылның кӱрген айына Асхыс аймаандағы прай кӧрiмнiг хоныхтарда хой саны 107259 пасха чит парған. Пу программада араласхан кiзiлернiң аразында iкiзi ле программа оңдайларына тудынмаан. Пирiлген хойларның орнына iкi чыл аразына хурағаннарны айландырарға кирек. Iкi чуртағҷы хойларны, тутпин, садыбысхан. Оларның пiрсi хойлар орнына ахча тӧлебicкен, iкiнҷiзi ам даа алымнығ.
Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозының мал ӧскiрерiнҷе пӧлiк устағҷызы Евгений Швайгерт 2025 чылда хойлар паза маллар ӧскiрерiнең айғасчатхан фермерлерге, предприятиелерге хайдағ хабазығлар пирiлчеткеннеңер искiрген. Оларның пiрсi – тӧллiг iнектер паза ине хойлар тутчатхан хоныхтарға тӧлег. Пу хабазыға федеральнай бюджеттең 17 миллион 223 муң салковай позыдылған. Республикада андағ читi предприятие тоғынча, ол санда iкi предприятие сӱттiг iнектер тударынаң айғасча («Целинное» паза «Алтай» ООО-лар) паза пис предприятие – иттiг маллар ӧскiрерiнең.
Iдӧк хабазығны тӧллiг хойлар ӧскiрчеткен «Мустанг» ООО паза М.В.Позднякованың кресен-фермер хонии алчалар.
Iкiнҷi хабазығ тӧллiг маллар аларына кӧстелген. Аны алар ӱчӱн тӧллiг хазыраларны, пуғаларны Хакасияда садызарға кирек. Хазыра ӱчӱн 90 муң салковайға теере субсидия пирiлче, пуғаҷах ӱчӱн – 75 муң салковайға теере. Пасха регионда садысхан хазыра ӱчӱн 45 муң салковайға теере айландырылар, пуға ӱчӱн – 35 муң салковайға теере. Пу пӧгiнге федеральнай бюджеттең 2 миллион салковай пирiлген. Субсидия аларына 45 сурыныс кiрген.
Ӱзiнҷi хабазығ сӱт сығарызына кӧстелген. Хабазыға 25 миллион 240 муң салковай пирiлген. Субсидияны аларына 15 сурыныс кiрген. Пiр литр сӱт ӱчӱн 4 салковай 24 ахча субсидия пирiлче.
Iдӧк iнек мал ӱчӱн пирiлче. Пу пӧгiнге 33 миллион 613 муң салковай позыдылған. Аны 120 хоных паза предприятие аларға сағынча. Че ол прайзына пирiлбес. Хабазығны алар ӱчӱн, пызоларны чахсы ӧскiрерге киректелче. Пiреезi сурыныста хайдағ мал ӧскiрчеткенiн пас салбаан ӱчӱн ал полбинча. Iди сурыныс пирген iкi хоныхха пу хабазығ пирiлбес. Пу хабазығның иң асхынах синi пiр пас iнек ӱчӱн 2300 салковайға тиңнелче, иң улуғ синi – 3312 салковай.
Ине хойлар тутхан ӱчӱн iдӧк субсидия кӧрiл парған. Хакасияда аны 130 хоных паза предприятие ал полар. Хабазыға 23 миллион 776 муң салковай хорадылар. Сурыныстар хосхар айының 1 – 8 кӱннерiнде алыларлар. Пiр ине хой ӱчӱн 205 – 246 салковай тӧлелче.
Хойларны паза ӧскiлернi мал сохчаң цехсар тiрiге сатса, пiр килограмм кӧдiрiм ӱчӱн иң кӧп 24 салковай, иң асхынах 16 салковай субсидия тӧлелче. Пу пӧгiнге 15 миллион салковай кӧрiл парған.
Кiчiг хырлас айының 3-ҷi кӱнiнең сығара 11-ҷi кӱнiне теере малларға страховка иткен ӱчӱн субсидияларны аларына сурыныстар алылчалар. Пу хабазығнаң фермер Марина Позднякова тузаланча.
«АГРХ «Ермак» ООО-ның ӧӧн директоры Виктор Ермаков «Сибирьдегi ферма» ООО-да хойлар ӧcкiрерiн тилiдерiнҷе проекттеңер чоохтап пирген. Пу проект читi чылға кӧрiл парған. Аның пӧгiнi – «Хакасиядағы хой идi» заводсар хой идiн тохтағ чох читiрерi, хой санын 27 муң пасха теере ӧскiрерi. Пӱӱнгi кӱнге предприятиеде ӧӧнiнде эдильбаев паза тува тӧллiг хойлар пар. Iдӧк англиядағы шароле паза кросстар ӧскiр кӧргеннер. Пылтыр предприятие хойларны арған оңдайнаң тӧллендiрерiне доппер, катун тӧллiг хойларның ӱренiн садызып алған. Пӱӱл хысхыда пу хойларның хурағаннары тӧрееннер.
– Доппер тӧллiг хойларның хурағаннары иң пиктер. Оларның кӧдiрiмi 4-4,5 килограмм. Хойларның 70 процентi тууп алған. Оларны арған оңдайнаң тӧллендiргебiс. Азығ паза кӧрiк айларында 6 муңҷа хураған тӧреен. Ӱс отарада прай хойлар тууп алғаннар. Полғанында ла 50-60 пас iкiстер пар.
Пис чыл аразына чахсы тоғысчы ӧмебiс тӧстелген. 2022 чылда тоғынҷылар саны 277 кiзi полған, 2024 чылда – 178 кiзi. Хайдағ ла сидiксiнiстерге урынмаабыс – ол пандемия, ӧнетiн чаа операциязы. Кӧп тоғынҷы ӧнетiн чаа операциязына парыбысхан. Аннаңар трактористтер, чабаннар паза механизаторлар чидiспинiбiскен.
Хойларны Асхыс паза Шира аймахтарында тутчабыс. 2019-2020 чылларда хойларны азырирға тоңастығлар таараабыс. 10 муң азыра кубометр сенаж пилетеп салғабыс. Ол азых хойларны ӱс чыл азырирға читкен. Халғанҷы чылларда тоңастығларны ӧскiрiп аларға сидiк полыбысхан. Алындағы чылда ӧзiмнернi сарысхалар чiп салғаннар, пылтыр хуруғ чыл полған. Таарыға чирлернi Шира паза Таштып аймахтарында арендаа алчабыс.
Пӱӱл прай хойлар тууп алзалар, хойлар паза хурағаннар саны 30 муң пасха чит парарға кирек, – сағызынаң ӱлескен Виктор Ермаков.
Чыылығда фермерлерге хойларны ӧскiрерiнҷе чӧптер пирiлген. Оларның пiрсi – ине хойларны, хурағаннарны паза хучаларны алынҷа тудары, хойларны арған оңдайнаң тӧллендiрерi паза пасха даа.
Сомнар r-19.ru сайттаң
Автор :
Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
