Аар ағырчатхан палалар имҷiзi
29.03.2025
Хабарлар
Республиканың олған имнег туразындағы имҷi-педиатр, олған гематологы Ольга Чильчигашева
Имнег кирее. Республиканың олған имнег туразында iкiнҷi педиатрия соматика пӧлиинең устапча имҷi-педиатр Ольга Чильчигашева (Кайдаракова). Iдӧк ол олған гематологы, Хакасияның хазых хайраллаҷаң министерствозының штаттағы нимес олған гематологы полча
– Ольга Андреевна, ноғадаңар имҷi поларға сағыныбысхазар?
– Пу минiң олған тузымдағы сағынған сағызым. Пабамны кӧрiп, пу профессияны таллап алғам. Минiң тӧреен-ӧскен чирiм – Асхыс аймаандағы Хойза пилтiрi аал. Анда пабамнаң iҷем чуртапчалар. Кiчiг полғанымда, пабам Андрей Михайлович Кайдараков имнег тоғынҷызы полып iстенген. Ол Кызлас аалның имнег туразында фельдшер полған. Соонаң анда паза тоғынминыбысхан даа полза, аалдағылар, табырах имнег полызии киректелзе, пiссер ибзер килҷеңнер, пабам оларны имнеҷең, пiрееде мин ағаа полызарға кӱстенҷеңмiн. Кӧзiдiмге, кем-де пазын чара саптырыбызып айланҷаң, пабама андағ ханнығ палығлығ орынны арығлирға полыс турҷаңмын.
Пiрciнде пабамның холы хан сыхханҷа тың сызырыл парған, че ол тирең нимес талалған палиин позы тағырабызарға чаратхан. Ол, iңенi хайнадыбызып, имнег тирiглерiн прай тимнеп алған, анаң, одырып алып, сызырылых палиин тағырап сыххан. Мин аны хыныға матап харап одырғам. Пiлерге хынығ даа полған: сынап холы пiр дее ағырсынминча ба?.. Анаң пабам хайдағ-да орында теерiзiн iңенең ӱтеп полбиныбысхан, мин аннаң сурчам: «Полыс пирим ме?» «Я, полыс пир», – тiпче. Мин олох iңенең тағырап сыххам, пабам хайда чiк идерiн кӧзiт пирче... Андада мин 11-12 частығ хызыҷах полғам, андағ нимедең сынап пiр дее хорыхпаам.
Мин, Кызластағы ортымах школаны тоозып, Хызылчарзар парғам, анда имҷiлер институдынзар ӱгренерге пастағы хати кiр полбаам, пiр ле балл читпин парған. Тус тикке иртпезiн тiп, пуох городта халып, имнег училищезiнде ӱс чыл медсестраға ӱгренгем. Училищенi хызыл дипломнығ тоосхам. Анаң, имҷее ӱгренер сағысты тастабин, олох вузсар кiрерге iкiнҷi хати кӱстенгем, мағаа пазох оң полбаан. Андада вузтағы патология анатомиязы кафедразынзар тоғынарға парғам, препаратор полғам. Пiр чыл пазынаң, хайди полза, вузсар ӱгренерге кiрiп алғам.
«Педиатрияны» тиктең талластырбаам, неке, олған тузымох теелген полар. Пiстiң улуғ сӧбiреде сигiс харындас-пиҷе ӧскен. Мин, ӱзiнҷi пала, хыстарның иң улии полғам, туңмаҷахтарым соонҷа матап кӧрҷеңмiн, палаҷахтарнаң айғазарға хынҷаңмын.
Институтта алты чыл ӱгренгем. Анаң ӱгредиимнi узаратхам Санкт-Петербургтағы имҷi дипломын алған соондағы ӱгредiг академиязында. Анда ординатураны «Педиатрия» кӧстегҷе iкi чыл ирткем. Анаң Хакасиязар айланғам.
– Имҷi полып пастааннаң Сiрернiң профессиональнай чуртазыңар тың алысхан ма?
– Имҷi-педиатр полып, мин iстенiс чолымны Г.Я.Ремишевскаяның адынаң республиканың имнег туразындағы олған пӧлиинде пастаам. Палаларны имнеп, тӧрт-пис чыл iстенгем. Соонаң Ағбандағы олған имнег туразынзар тоғынарға килгем. Чарым чылҷа тоғын салғанымда, iкiнҷi педиатрия соматика пӧлиинiң устағҷызына турғызылғам, ол туста пу учреждение республиканың олған имнег туразына айлан парған. Пу минiң ӧӧн тоғызым полча. Пӧлiкнең читi чыл устап парирбын. Пiстiң ӧмеде 26 тоғынҷы iстенче, ол санда 16-ҷа медсестра. 2018 чылда хоза специальностьха ӱгренiп, гематологияҷа пiлiзiм алғытхам. Мин iдӧк олған гематологы тоғызын хоза толдырчам. Хакасияда сағам мин андағ чалғыс ла специалист полчам. Ағаа хоза республиканың хазых хайраллаҷаң министерствозының штаттағы нимес ӧӧн олған гематологы полып тоғынарға хығырғаннар.
Амғы туста пiстiң, имҷi-педиатрларның, тоғызыбыста алызығлар пол парған. Пiс Россияның хазых хайраллаҷаң министерствозының чонны хайди имнирiнҷе наа чӧптерiне (ол орыстинаң «новые клинические рекомендации» адалча) тудынып, наа имнег полызиин пир сыххабыс. Андағ наа ниме 2018 чылдаң чуртасха кӧӧлҷе кирiлген, Москва тоғызыбысты ӱс чыл изере сыныхтағ оңдайнаң хайығда тутхан. Андағ сыныхтағҷы устаанынаң педиатрияҷа тоғызы пӱкӱлее алыс парған тирге чарир. Пу чылдаң, тiзең, чонны хайди имнирге наа чӧптерҷе ле тоғынчабыс, аннаң пiр дее хыйызарға чарабас, ам сыныхтағ апарчатхан кӧп организацияның хатығ хайииндабыс.
Мин гематолог пол сыхханымда, пiстiң имнег туразында гематологияҷа имнег iстезiглерi алғыдылған. Чiлiңнiң пункциязын ит сыххабыс, алында республикада олғаннарға андағ iстезiг иртiрiлбеҷең. Анаң химиотерапия кирiлген. Ам пiс олғаннарны хазиин пiр синде тударға полысчатхан химиотерапия иртiрiп имнепчебiс.
Халғанҷы ӱс чылда пiс телемедицина консультацияларынаң ӧткiн тузаланчабыс. Iди федеральнай имнег кiннерiндегi специалисттернең интернетче кӧнi палғалысчаң оңдай пол килген. Кирек полза, пiс оларзар полызығ сурап айланчабыс, имнег пiчiктерiнең алысчабыс, анаң олар хайзы-да пациенттернi, хазиин алғым сыныхтир ӱчӱн, постарынзар хығырчалар.
– Чоохтап пирiңер, ниме имнепче гематолог?
– Гематолог хан ағырығларын имнепче, iдӧк хан рак ағырығларын (онкогематология), кӧзiдiмге, лейкоз паза гемофилия. Андағ аар хан ағырығларынаң ирееленчеткен палаларны санға аларынҷа тоғысты иптеп алғабыс. Хакасияда улуғларны ла имнеҷең онкодиспансер пар, че кiчiглерни чоғыл. Аннаңар палаларны рак ағырығларынаң имненерге олған онкология кiннерiнзер ысчабыс, хайда олар ӧӧн химиотерапияны иртчелер. Ол федеральнай кiннерде оларны кӱстiг аар имнернең имнепчелер, анаң пеер читiре имненерге айланчалар. Оларның хазиин пiр синде тударға полысчатхан химиотерапияны орында иртiрчебiс, кӧзiдiмге, палаа неделяда пiр-iкi ле укол турғызарға киректелчетсе, пiстiң имнег туразынзар имненерге чӧрче.
– Хакасияда онкологиянаң ағырчатхан палалар саны улуғ ба?
– Я, улуғ. Пiсте 40-ча пала санға алылған, ол санда хазыхтанып алған, че имҷi хайиинда тудылчатхан олғаннар – ах чарыхха тӧреен ыңааҷахтардаң пасти 18 часха читкелек палаларға теере.
– Пӧлiкте хайдағ ағырығлардаң ирееленчеткен олғаннарны удаа имнирге килiсче?
– Пiс пӧлiкте неврология ағырығларын (кӧзiдiмге, ДЦП, эпилепсия, пилдегi мышцаларның атрофиязы), чӱрек-тамырлар, пӱгӱрек, хурсах ағырығларынаң ағырчатхан палаларны удаа имнепчебiс. Чӧреес ағырығларынаң ирееленчеткен кӧп олған имнег туразында чатча. Оларның хазиин сыныхтапчалар эндокринолог, невролог, пульманолог, ревматолог, кардиолог паза пасха даа специалисттер. Олар – прайзы пу олған имнег туразында пасха-пасха пӧлiктерде iстенчеткен имҷiлер. Оларның хайзы-да поликлиникада олғаннар хазиин сыныхтапча, пiстiң пӧлiксер неделяда iкi-ӱс хати кил парча. Хайзы-да специалист кӱннiң сай пӧлiкте чарым кӱн тоғын турча, че обед соонаң поликлиникада тоғыс апарча. Позым гематология кӧстегҷе стационарда чатчатхан палаларны имнепчем, ағаа хоза iдӧк поликлиникада кӧрiл парған туста тоғынарға маңнанчам. Имҷiлер чидiспинчеткен сылтаанда, илееде специалистке кӧп тоғынарға килiсче. Iдӧк стационарда хараазын теестезiп дежурить полчабыс. Пу наада имнег туразынзар iкi наа педиатр iстенерге килген, ам cағынчам, тоғызыбыс кӧмес нииктелер.
Гематология кӧстегҷе мин удаа имнепчем «железодефицитная анемия», «гемолитическая анемия» диагнозтығ палаларны. Коронавирус чуғынҷах тараан соонаң кiчiг улусха «иммунный тромбоцитопенический пурпур» диагноз удаа турғызыл сыххан. Пу чӧреес ағырығдаң ирееленчеткен паланың ханында тромбоциттер синi най асхынах полча. Ханы узубинчатхан сылтаанда аны тохтадып аларға сидiк, аннаңар олғанның идi кӧп орында кӧк паар поладыр. Мин, имҷi-гематолог полып, андағ палаларны республикада «Ромиплостим» имнең имнирдеңер пастағнаң сыххам. Ол ханда тромбоциттер синiн кӧдiрерге полысча. Кiчiг пациенттер пу имнег туразынзар неделя сай теерзер укол турғыстырарға кил парчалар. Амды ол олғаннар ханға пастырбастар тiп, паба-iҷелерге паза пiске, имчiлерге, дее истiг пол сыххан.
Чоохтирға кирек, пiссер ағырии улғаадыбысхан, аар ағырчатхан палалар чатырылчалар. Пiстiң имнег туразы кӱстiг имнепчеткен пӧзiк синдегi (ӱзiнҷi синдегi) имнег учреждениезiне саналча, сидiк имнелчеткен ағырығларнаң айғасча. Кӧзiдiмге, ӧкпе ағырии улғаадыбызып, «пневмония» диагноз турғызылған палаларны ИВЛ аппарат полызиинаң имнирге килiсче, тӧрееннең сығара иммунитедi уйан пациенттерге иммуноглобулин турғызылча, чӱрек алай пӱгӱрек ағырығларына пастырыбысхан олғаннарға пӧзiк имнег полызии дее пирiлче. Пiстiң имҷiлер ибде ИВЛ аппараттығ чуртапчатхан пациенттерзер чӧр килчелер. Тыныс аппарадын сыбыра кирексiпчеткен паланы оларның полызиинаң ибде паба-iҷезi кӧрерге сыданча. Паза паллиативнай служба тоғынча. Имнелбинчеткен чӧреес ағырығларнаң аар ағырчатхан палаларзар иблеп чӧрчелер.
– Паба-iҷелернең хайди тiл алызып алчазар?
– Оларнаң иптiг чоохтазарға кӱстенчем. Улуғлар палазы нименең ағырчатханын паза аны имҷiлер хайди имнепчеткенiн чахсы оңарарға киректер, аннаңар оларға ӧӧнiнде ағырығдаңар, ол хайди иртiсчеткеннеңер чарыда чоохтапчабыс. Iдӧк паба-iҷе, пала хазиин хайраллир ӱчӱн, хайди ағаа полыс пирердеңер хайди даа пiлерге кирек. Позының палазын прайзы даа имнеп аларға кӱстенче, аннаңар олар iдӧк пiске удур килчелер. Че пiрееде пiстi хоптапчатхан кiзi табыл парадыр.
Мин санапчам, iҷенiң чооғын сыбыра ситкiп истерге кирек. Пiс кiчiг палаҷахтарнаң тоғыс апарчабыс нооза. Iҷе палазы хайди ағырсынчатханын, аны ниме изi чохтандырчатханын, орта сизiнiп, сағыссыразынаңар имҷее искiр пирче. Пiрее iҷе, ағырығның прай пiлдiрiглерiн орта чоохтап, имҷiнi сизiндiрче. Аның сағыссыразын имҷі ситкiп тыңнирға, аны хайди даа чоохтандырып аларға кирек...
– Улуғларға ӧӧнiнде хайдағ чӧптер пирерҷiксер?
– Iҷе – кiчiг паланың ӧӧн кiзiзi. Ол паланаң сыбыра хости поладыр, иркеҷек изi чохтанчатханын сах андах сизiн салча... Аннаңар iҷе позының палазының чуртазы, хазии ӱчӱн 70 % нандырығ тутча. Cанапчам, тузалығ чииснең азырирға, аның соонҷа чахсы кӧрерге, аны кiчiгдең орта режимге тудынарға кӧнiктiрерге кирек. Пу ӧӧн ниме, анзынаң палаларыбыстың килер тустағы хазии хайдағ полары палғалыстығ, алнындағы чуртазының ӧзенi полча. Мындағ поладыр ӧӧн чӧптерiм.
– Сiрер позыңар iкi паланың iҷезi полчазар. Тоғыста матап маң чохтанып, хайди оларны ӧскiрерге маңнанчазар?
– Мин сизiнчем, палаларым минiң чолымны пазарға кӱстенместер. Мин сыбыра тоғыста чiт парчам нооза, оларға минiң хайиим чидiспинче. Хызым 14 час толдырар, оолғым 11 частығ. Оларны ӧскiрерге мағаа хада хонғаным полысча, пу чӱк ӧӧнiнде пабаа артылча. Пiрееде тоғыс соонаң тынанарға даа маңнанминчам. Мин кӧбiзiн рак ағырығларынаң ирееленчеткен олғаннарны имнеп тоғынчам. Андағ палалар чазыл парзалар, мындағ маңат салтарға ӧрiнчезiң, анзы наа кӱс хосча. Пiлiнчезiң, оларға кӱс тиктең не хорадылбаан.
– Сiрер пу наада Россия педиатрлары конгрезiнде араласхазар. Ол чорыхтаңар хысхаҷахти чоохтап пирiңер.
– «Педиатрияның ағырсымнығ сурығлары» Россия педиатрларының 26-ҷы конгрезiнде Хакасиядағы делегацияда пiс пис кiзi араласхабыс: пiстiң учреждениедегi тӧрт имҷi паза Харатастағы олған имнег туразының ӧӧн имҷiзi. Москвада ол пӱӱл 28 азығдаң пасти 2 кӧрiкке теере иртiрiлген. Мин мындағ улуғ мероприятиеде iкiнҷi хати араластым, пастағызын андағ ӱлӱс тӱскен пис чыл мының алнында. Конгрессте педиатрия службазының тиксi статистиказынаң таныстырғаннар. Аймах-пасха регионнардағы педиатрлар, пу служба орында хайди тилiпчеткеннеңер, чидiглерiнеңер, хайдағ оңдайларда тоғынчатханнаңар чоох тудып, опыттарынаң ӱлескеннер, ол санда наа регионнардаңар чоохталған. Учёнайлар наука тоғыстарынаң таныстырғаннар. Анаң ол-пу сурығларны симпозиумнарда ӱзӱргебiс. Анда iдӧк араласханнар хазнадағы улуғ специалисттер, олар тӧлдең тӧлге парчатхан, iлезiне сидiк сығарылчатхан пасха даа аар ағырығлардаңар чоохтааннар. Пiр саңай 12 секция тоғынған. Тоғыс прай кӧстеглерҷе апарылған: кардиологияҷа, поликлиника тоғызынҷа, паллиативнай службаҷа... Мин онкогематология секциязында поларға маңнанғам. Хакасиядағы делегациядаң пiрдеезi чоох тутпаан, пiс анда олаңай араласчы са нында полғабыс. Ӱс кӱн аразына, наа пiлiстер алып, уғаа кӧп ниме пiлiп алар оңдай пирiлген.
Статистика саннарынаң, Хакасия ӱрепчеткен палалар санын хызырып алған 12 регион санына кирiлген. Читi-сигiс чыл мының алнында ӱрепчеткен палалар саны 16 процентке тиңнелген, сағам – ӱс ле процент. Анзын педиатрия службазы тоғызының чидиине санирға чарир.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Инора Боргоякова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
