Сергей Сокол: «Піс салтарға тоғынчабыс!»
05.03.2025
Хабарлар
Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол онлайн-брифинг тузында
Брифинг. Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол онлайн-брифингте Россияның паза Хакасияның хабарҷыларының сурығларына нандырған
Чоохтирға кирек, Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол пӱӱл мындағ оңдайнаң хабарҷыларнаң палғалысхан. Теестегі брифинг, тізең, сала алыстырылған, че аның ӧӧн пӧгіні олох ла полған – хабарҷыларның чыыл парған сурығларына нандыр пирерге, ол санда ирткен 19-ҷы сессияның сурығларынҷа. Брифинг Михаил Титовтың устаанҷа ирткен. Чоохты ол Хакасияның амғы чуртас-экономика тилізінең пастаан.
– Сергей Михайлович, республикадағы киректердеңер чоохтазып алаалар. Мин, оортахтын кӧрчеткен кізі чіли, хабарлар хығыр турчам, сынында олар мині чочытчалар. Пос кирее алнында ӧдіс ӧсче, бюджеттегілер чал ахчазы тудылчатханына хоптанчалар, итсе, статистикаҷа ӧдіс чоғыл осхас. Минің кӧрізімнең, республика, нымзах чоохтирбын, ӧдіс оймаанзар тӱсчеткенге тӧӧй. Пілбинчем, хай син Сірер анзынаң чарасчазар алай чараспинчазар, – сурған Михаил Титов.
– Мин сағам сірер чіли паалабасчыхпын. Піс сынында ахча саринаң сидік оңдайларда чуртапчабыс. Ахча чоғыл. Піс ӧӧн кирексіністерге ахча позыдарға істіндегі резервтерні кӧрчебіс. Прай алылчатхан чарадығлар, правительствода даа, правительствонаң хада-пірге дее, ол пӧгінге кӧстелгеннер. Ниме-нооны читірчеткен паза толдырчатхан идінҷектернің паза пірігістернің алнында алым сині ӧсче, ол санда чонға кирек кӧстеглерҷе. Подрядчиктер кистінде, тізең, – удаа паза ӧӧнінде олар пістіңнер – кізілер турча. Мында сидік сурығның чонға кирексінізі уламох кӧдірілче. Піс алчатхан чарадығлар – ол пістің Ӧӧркі Чӧптегі оңдайларыбыс. Че мин ізенчем, піс кӧрчеткенінең пасха, республика правительствозы сидіксіністі пӧгібізерге алғыда чарадығлар алар,– нандырған Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің кнезі Сергей Сокол.
– Республиканың Ӧӧркі Чӧбі дее, правительствозы даа алчатхан чарадығлардаңар чоохты сала соонаң узарадарбыс. Мині чыылчатхан ӧдістерҷе иң не хайхатхан пір ниме. ТВ-7 каналның паза «Нота Бене» программаның ӧӧн редакторы Екатерина Лукьянова мындағ сурығнаң сыххан. Кӱрген айында оларзар Россияның арачыланыс министерствозынаң хада чӧптезіг иткен паза СВО-зар парған Хакасия чуртағҷыларынаң паза сӧбірелерінең хоптар кіртір. Пір саңай тӧлелчеткен региондағы тӧлег – 400 муң салковай – тӧлелбинче. Редакция республиканың финанстар министерствозынзар айлантыр, хайда алым парынаң чарасханнар тирге чарир. Нандырығ мындағ: министерство ахча позыдарынҷа сурығны алынҷа хайығда тутча. Мындағ сурығ сығысса, Ӧӧркі Чӧп ниме итче? Ол СВО араласчылары паза оларның сӧбірелері алнында алымны чабызар ӱчӱн пірее ниме ит полар ба? – хабарҷы суриин читірген Михаил Титов.
– Я, Михаил, ол сынында тың хомай кирек. Піссер андағ айланыстар ідӧк кірчелер. Пілдістіг, піс полған на айланысча тоғыс апарчабыс. Паза піс, пу хорадығны алынҷа таныхтап салар ӱчӱн, республика правительствозынаң бюджетті тӱзедерінҷе чӧптер сағыпчабыс. Піс сағынарбыс, хайда хыза пазынарға, чыыл парған алымны чабар ӱчӱн ахча хайдаң аларға, мындағ кирек паза сығардырбас ӱчӱн ниме идерге. Ол пістің алныбыстағы ӧӧн сурығ, – нандырған Сергей Сокол.
– «Агентство деловой информации» хабарлар агентствозының хабарҷылары сурчалар: депутаттар удаа правительствоны хомайлапчалар, министрлерге прай ниме хомайын кӧзітчелер, постары чи республика тилізіне ниме итчелер? Мин хоза таныхтирбын, теестегі сессияда ЛДПР фракциязының пастағҷызы Михаил Молчанов нинҷе-де министрні отставкаа ызыбызар чӧпнең сыххан, – пасха сурығны читірген Михаил Титов.
– Пістің республикада устағ синінең прай ла чахсы нимес, пілдістіг, кізілер аны кӧрчелер. Піс узупчатхан парламент ползабыс, пу сурығларны кӧдірбезебіс, хайди депутаттар тіпчелер, андағда піс нимее кирекпіс? Нимее пісті тапханнар? Федерация субъектінің кибірліг органнары пӧгіннерінеңер чоохтаза, піс ниме идерге кирекпіс? Законнар аларға, табығҷыларнаң тоғынарға, оларның сурығларын пӧгерге полызарға паза хайығда тударға. Закон сығарҷаң орган саринаң ниме сыныхтаға алыларға кирек, аны пос полномочиелерінҷе хайығда тударға кирек. Піс ол кӧстеглерні толдырчабыс.
Піс пӧкчеткен паза пір кӧcтег пар. Ол закон сығарҷаң органның, Ӧӧркі Чӧптің, тоғызына кірбинче. Піс эксперттер чӧптерінде табығҷылар кӧдірчеткен ағырсымнығ сурығларны – олар алында пӧгілбеҷеңнер алай кӧдірілбеҷеңнер, алай сым-туйуххан, халыхтар паза чуртағҷылар теелізі чох пӧгілҷеңнер – ӱзӱрчебіс. Іди піс пу эксперттер чӧптерінде иң ағырсымнығ сурығларны кӧдірчебіс, пӧкчең оңдайларны чӧптерге тимнепчебіс. Ол чуртасха киріл полар, тузалығ чӧптер толдырығлығ ӱлгӱ чуртасха кирер ӱчӱн тимнелче. Ол саринаң піс полысчабыс. Піс олаңай ла хомайлабинчабыс, піс пӧкчең оңдайлар сӧлепчебіс. Пістің андағ 19 эксперт чӧбі тоғынча. Піс орыннарда пар тиксі сурығларны аларға кӱстенчебіс. Андағ оңдайнаң піс ӧткін тоғыс апарчабыс, нимені пістең табығҷы киректепче.
– Сергей Михайлович, Ӧӧркі Чӧптің теестегі чыылиинда суум-саамнығ сурығ – бюджеттер аразындағы хайызығлардаңар закон – кӱн суриинаң суурыл парған. Ноға суурыл парғанын чарыт пиріңер? – сурған Михаил Титов.
Хакасияның Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол нандырған:
– Ол сурығ ахчаны хайдаң аларынаңар нимес. Ол республикадағы муниципалитеттерге чуртаста тӱзімніг тудыл халарынаңар сурығ. Ноға «чуртаста тудыл халары»? Хомзынысха, тиліcке пір дее саринаң, ол санда республиканың толдырығлығ ӱлгӱзінең, тус таа, оңдайлар даа, ахча даа, ис-пай даа, полызығ паза хабазығ даа чоғылдаңар. Правительство чыл тоозылчатханда позына дотацияларны хызырарға алай хайдағ-да хатығластар кирерге оңдай пирчеткен чарадиин алған, муниципалитеттерде ахча іди дее чоғыл, мында, тізең, хоза оңдай сығысчатханын оңарып алғаннар. Муниципалитеттер тоғызында, уламох ахча чохта, сайбағлар паза оларның ӱчӱн хатығлас салар оңдай хаҷан даа табылар.
– Пыром тастаңар, ара кірісчеткенім ӱчӱн, – чоохха кіріп, хоза суриин пирген Михаил Титов. – Кӧріңер, мағаа, олаңай кізее, парламент паза правительство аразындағы хайызығларға киреем чоғыл. Кӱн суриинаң суурылған закон, аны ибіре сыххан суум-саам паза аны политика синіне сығарғаны минің чуртазыма хайди теелерҷік? Ол позыдылчатхан ахча хайыға алылған полза, аймахтарзар ахча кӧп арах кірерҷік алай хайди?
– Республика пістің муниципалитеттерібістің тӱзімніг тоғызында тудылча. Я, ол саринаң муниципалитеттернің тоғызын сайбааны алынҷа хомай салтарларға ағыларҷых тирбіс, сірер республика чуртағҷызы полған ползаңар, ікінҷілес чох аны сизінерҷіксер. Сынында, тізең, Сірер орта таныхтапчазар, ол техника саринаң кирек, ол хайдағ даа туста чӧптезіг столы кистінде пӧгіл турҷаң, – нандырған республика парламентінің кнезі.
– Аймахтарға позыдылчатхан ахча синін полған на чуртағҷаа саназа, олар тӧрт хати пасхалалчатханы сын ма? Андағ полза, мин правительствоның хынған паза тың на чахсы нимес алай уламох хомай аймахтар парынаңар сағысха килчем, – хазалҷых сурығ пирібіскен Михаил Титов.
– Я, хомзынысха, бюджеттер аразындағы хайызығларда тиң хайығ, прай муниципалитеттернің ӧӧн кирексіністерін тӧстеҷең оңдай чоғыл, амды пістің піреезі пасхазының хыринда чахсы чуртапча, піреезінің, тізең, хара тас таа чоғыл. Че правительстваа оларны сыныхтағда тударға кирек, уламох табығлар алнында, прай нимені пос адынаң адаза.
Аннаңар хайда сурығ пазы? Сыннаң даа, ирткен чылда улуғ хырласта муниципалитеттернің пастаанҷа закон алыл парған. Губернатор ағаа вето салыбысхан. Пу сессия алнында піс правительствоның пу сурығны иптирге тимдезін кӧр салғабыс. Піс салтарға тоғынчабыс, піcке хайп (артых суум-саам), политикадағы ӧтіг хаалағлар кирек чоғыл. Муниципалитеттер киректері ізестіг парар ӱчӱн піске салтар кирек.
Піс правительствонаң хада пір чӧпке килзебіс, пу законда кирексініc чох полар алай піc аны табырах тӱзедербіс, ол кӱзіне кірер. Ветоны тобырып алзабыс, піс амох тоғынып пастир салтарға килбеспіс, правительствоның иcкіриинең, ол аннаң андар (чарғызар) парарға тимде. Піс ирткен сессияда пу сурығны кӱн суриинаң суурыбысхабыс, че правительство муниципалитеттерге удур парбаза, пазағы сессияның кӱн суриина пу сурығны пазох сығарарбыс.
Хакасия правительствозы ведомстволарда тоғынҷылар санын хызырча, аны хоостыра ӱгредіг учреждениелерінің тоғынҷылары чочыныстарынаң ӱлескеннер, кӧстегліг министерствода ӱгретчілерге сурығ теелбес тіп ізендіргеннер. Хайди пу кирекке Ӧӧркі Чӧп хайчатханнаңар сурғаннар Хакасиядағы «Московский комсомолец» сетьтегі сығарыстың хабарҷылары. Сергей Сокол ӱгретчілерні, имҷілерні, культура тоғынҷыларын, уламох аалларда, хызырарға чарабас тіп санапча (итсе, Валентин Коновалов анзынаң чараспинчаох, ол пу чарадығ пос тоғыс орыннарына теелчеткеніне хайығ айландырғанох). Мыннаң мындар республика бюджедінең кирек чахсыланза даа, хызырылған тоғынҷыларны айландыр полбаспыс. Хакасияның парламент кнезі хорадығларны иптир пӧгіннең тоғынҷыларны хызырчатханын андағ ӧӧн оңдайларның пірсі полчатханынаң чарасча, че олох туста республика ахча тоғынар оңдайлардаңар сағынарға кирек тіп таныхтаан. Оңдайларның пірсі, Сергей Соколның кӧрізінең, инвестициялар тартары, че правительство пу сурығҷа тоғынчатханы хоостыра «піс хаҷан даа килкім инвесторларны паза кічіг паза ортын пос киреен тарт полбаспыс».
Брифингте ідӧк хара тас промышленнозының пӱӱнгі оңдайларынаңар паза пу кӧстегҷе химия промышленнозын тилідер оңдайлардаңар, Европа кирчеткен наа хатығластарның (16-ҷы пакет) алюминий промышленнозына теелізінеңер чоох парған. Хакасияда майнинг киреен чаратпазына хайди кӧрчезер тіп сурғаннар хабарҷылар. Сергей Соколның кӧрізінең, пӱӱнгі кӱнде республиканың ӧӧн сидіксіністерінің пірсі – иргі чарытхы сетьтері, аныңох ӱчӱн майнингке ідӧк сиргек хайарға кирек. Ол киректі закон хоостыра апарза паза орындағы пос чарытхы кӱстеріне тӧстензе – ол чахсы кирек. Че хыйыстыра парза, регион иң пурун ол киректің чон чуртазына, чарытхының тӱзімніг читірілеріне хайарға кирек. Олох туста пу киректі хайығ паза хабазығ чох артыспасха кирек, андада Иркутск облазындағы чіли туйуххан тоғынчатханнар сығызар.
Аннаң пасха, Сергей Михайлович килкім компанияларның паза федеральнай министерство-ведомстволарның ӧӧн офистерін Сибирьзер кӧзірерінҷе, орындағы аэропорт паза пасха инфраструктура тилізінҷе сағыс-кӧрізінең ӱлескен, регионның туризмні тилідер оңдайларынаңар паза депутаттар ӱзӱрииндегі хай пірее закон проекттерінеңер чоохтаан. Хабарҷылар ідӧк Ағбанға сынында 350 чыл толчатханынаңар сурғаннар. Сергей Сокол аны ученайларнаң хада пірее тегілек стол ӱзӱриине сығарарға паза читіре істезерге кирек тіп нандырған.
Халғанҷы сурығларның пірсін «Вести-Хакасия» программаның хабарҷызы Пётр Пермяков пирген: «Сірерні «вахтовик» – Хакасиязар тоғынарға кил парчатхан, сынында, тізең, чӱрее-чанынаң Москвада сӧбірезінең хада орныхчатхан кізі – адапчатханнарына хайди хайчазар?»
– Мағаа ол син хайығ cалчатхан ӱчӱн паза чӱрее-чанымны іди чағын алчатхан ӱчӱн алғызым читірчем. Ӧӧнінде мин хайдазым, минің сӧбірем анда. Иркутскта тоғынғанда, сӧбірем анда чуртаан. Сағам алынҷа сылтағларҷа сӧбірем Москвада чуртапча, че олар минің тоғыс тузыма кӧнік парғаннар.
– Сірерні «вахтовик» чіли кӧрзе, вахта пілдірте сӧӧ тартыл парған. Тӧрт чылға кізі тамырларын позыдып пастапча, минің кӧрізімнең, – таныхтаан Михаил Титов.
– Мин, тирбіс, вахтада тоғынғам Эквадордағы Россияның посольствозында. Аннаң айланғанда, 1990 чылларда мин Норильсксер кӧскем, ол тустаң сығара минің вахтам мында, Сибирьде.
Толдыра чоохтазығны Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің сайтында (vs19.ru) хығырарға чарир.
Сом Хакасияның Ӧӧркі Чӧбінің хабарлар пӧлиини
Автор :
Тимнеен Наталья Сюптерекова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
