Матырлар тузы. Азығ айының 26-ҷы кӱнiнде Харатастағы тағ-пӱдiрiг техникумында махачыланыс урогы ирткен. Анда чиит улус Россия армиязының майоры Игорь Мамонтовнаң тоғасхан.

Махачыланыс урогында ӱгредiг учреждениезiнiң пастағы паза iкiнҷi курстарындағы студенттер араласханнар. Тоғазығ сурығ-нандырығ оңдайнаң ирткен. Таныхтирға кирек, тоғазығ пасталар алнында техникумның улуғ залында чииттер матап сууласчатханнар. Оларның ӱгретчiлерi, тiзең, оларны сым поларға хығырғаннар. Паза олар тоғазығ тузында чииттер постарын хайди тудынарлар тiп чӱрексееннер.

Тус читкенде, залзар техникумның устағҷызы Лариса Ващенко паза Игорь Мамонтов кiр килгеннер. Сах андох ӱр ниместе ле суулапчатхан оол-хыстар саңай тымыл парғаннар. Прайзы улуғ поғдархаснаң аалҷызар кӧрген. Лариса Михайловна чыылған улуссар айланған:

– Пӱӱн пiссер Россия армиязының майоры Игорь Сергеевич Мамонтов ааллап килген. Ол тоғыс хоостыра чир-суунзар айланды. Тӱрчедең ол пазох Курск чирiнзер нандыра чир-суун арачылирға парар. Пӱӱн сiрернiң аннаң ӧнетiн чаа операциязынаңар, чааҷы чуртазынаңар чоохтазып алар оңдай пар.

Устағҷы сӧс тутхан соонаң залда сымзырых пол парған, пастағы хол кӧдiрiл килген. Студент Никита Строгий майордаң сурған: «Ciрер хайдағ сағыснаң алай чуртасха кӧрiснең ӧнетiн чаа операциязында аралазарға чаратхазар?»

– Мин СВО-зар чардыхти мобилизация хоостыра тартылғам. Повестка килгенде, мин наа должностьта ӱс ле кӱн тоғын салған полғам. Олох кӱн прай тимненiбiзiп, военкоматсар соңа кӱнде парғам. Анаң пiстi Томсксар ысханнар. Повестканы холға алғанда, мин 11 чыл тынағда полғам. Че чааҷы хаҷан даа Чир-суун арачылирға тимде поларға кирек. Аннаңар иң пастап мин кӱстенгем ибдегi сурығларны пӧгiбiзерге. Че пiр кӱнге кӧп ниме ит полбассың нооза. Ипчiм дее пiлген, Чир-суу хығырза, чааҷы хаҷан даа тимде поларға кирек. Офицер полчатхан чааҷы уламох анзын чахсы пiлче.

Чоохтирға кирек, пiс андада ибдең ӱр нимеске парчабыс тiп сағынғабыс. Прайзы даа iди сағынған полар. Че сынында чуртас саңай пасха саринзар айлан парған, – теен чааҷы.

«Сiрер чахығны толдырчатса, нимедеңер сағыссырапчазар?» – сурығнаң айланған чааҷызар Александр Лебедев.

– Сынны чоохтаза, чахығны толдырчатса, кiзее чӱрексирге маң чоғыл. Кiзi ағаа артылған нандырығдаңар ӧӧнiнде сағынча. Офицер пасха чааҷыларның чуртазы ӱчӱн нандырығ тутча. Аннаңар чааҷылардаңар паза пирiлген пӧгiннi толдырыбызардаңар ла сағыс паста тудылча. Мин чӱрексеенiмнi оңнабинчам. Чаалазығ парчатса, кiзее сиргек поларға кирек нооза, – чоохтаан аалҷы.

Сiрерге ӧнетiн чаа операциязында нимее иң сидiк кӧнiгерге кирек полған тiп сурған Павел Мишанин иреннең.

– Чаада иң аар, хаҷан син арғызыңны чiдiр салчазың алай хаҷан ол тың палығлат салза. Iдӧк аар, хаҷан син оларны пӧгiн толдырарға ысчазың. Андада пiрдеезi пiлбинче, олар айланарлар алай чох па, – нандырған ол, чӱрексiп.

СВО-да аралазар алнында ағаа хайди-да азынада тимненгезер алай чох па сурығнаң чааҷызар айланған Егор Ефремов.

– Мағаа 52 час. Чаалазығ тузында чиит чааҷыларға аймах пӧгiннернi толдырарға хай-хай ниик. Олар табырахтар, азахтары даа оларның ниик. Че андағ даа полза, улуғ частығ даа чааҷы, нинҷе пар кӱзiн чыып алып, чахығны толдырча. Курск облазында хысхы мындағызынаң пасхалалча. Анда хысхы нымзах. Аннаңар чаалазығ парчатхан чирлерде чааҷыларға палғасча чӧрерге килiсче.

Спортнаң айғасхан чааҷыларға андағ сидiксiнiстернi толдырарға хай-хай ниик. Мин дее хаҷан-да спортнаң айғасхам. Чааҷы училищезiнде iдӧк ӱгренгем. Мин саналығ чӱгӱрер спорт кӧрiмiнде араласхам. Чааҷы пятиборьезiнең хынып айғасхам. Ол спорт кӧрiмiнҷе мин спорт узына кандидат полчам, – теен майор.

Егор Лапаев Курск облазында кирек хайди парча тiп сурығ пирген.

– Курск облазында пiстiң чааҷылар ыырҷыны чирiбiстең сӱрчелер. Олар неонацисттернi анда хыза пасчалар. Ол тоғыс табырах апарылбинча. Кинода ла, прай ыырҷыны пiр ле кӱнге чох идiбiзiп, матыр прайзын утып алча. Сын чуртаста андағ нимес. Сағам анда ыырҷыны чох итче ӧӧнiнде Уccурийск городтың 83-ҷi гвардейскай десант-штурм бригадазы. Мин ол бригадада тынаға сыхханҷа служба апарғам. Аннаңар олар прайзы минiң арғыстарым полчалар, – чоохтанған ирен, сурыға нандырып.

Игорь Сергеевич студенттернiң прай даа сурығларына толдыразынаң нандырған. Хайда ағаа чарабас полған пiрее ниме чоохтирға, андада ол аны кӧнiзiнең чииттерге искiр турған. Залдағы 200 азыра оол-хыс чааҷыны ситкiп искен. Сурығлар даа кӧп пирiлген. Хаҷан аннаң чиит хыс СВО-да аралазарға сағыс тутчатхан оолларға хайдағ чӧп пирерҷiксер тiп сурыбысханда, ол чиит иреннерге таңдағызынаңар сағынып, ипти ле ӱгренiп одырарға чӧп пирген. Чааҷы оолларға, алнынзар кӧрiп, посха пӧгiннер турғызарға паза оларны чуртаста хайди даа толдырарға кирек тiп таныхтаан. Iдӧк ол чиит улусха сӧбiредең аарлығ ниме чоғыл тiп сағызын кӧп хати читiрген. Аның кӧрiзiнең, полған на ирен алай чааҷы хада хонғанынаң, туған-чағыннарынаң чахсы пiлiзерге кӱстенерге кирек. Андада полған на чааҷының «тылы» iзестiг полар теен ол.

Тоғазығ тоозыл парғанда, техникумның директоры Лариса Ващенко Игорь Мамонтовха студенттернiң адынаң улуғ нимес посылка сыйлап пирген. Анда хыстар палғаан носкилер полғаннар. Студент Никита Оничко аалҷаа позы пасхан «Чиңiс пiстiң холыбыста» сарынны толдыр пирген. Ол ыр чааҷының кӧңнiне кiрген.

Сом Станислав Побеляевти

Сомда: Россия армиязының майоры Игорь Мамонтов паза техникумның директоры Лариса Ващенко студенттернең чоох алысчалар