Сӧзiне турыстығ полған
22.01.2025
Хабарлар
Максим Кильчичаков
Сағысха кирiп. Чахсы танызым ах чарыхтаң парыбысханын испин халғам. Амды чылы иртiбӧк партыр. Орай даа полза, аның чуртас чолынаңар, чахсы кӧзiдiмнерiнеңер хысхаҷахти пас саларға чарадыбыстым
Пазох ла хаалха хадағҷызының хыринда тур тастабыстым. Аннаң хаҷаннаң сығара таныспын. Владимир Кучендаев Уйбаттағы ортымах школада ӱгренчеткенде, ол паҷамның оолларынзар кил парҷаң. Ниме-де чӧптезiбiзiп, саарбахтар хайдар-да чiде халҷаңнар. Анаң Сергейнең Игорь, iкi харындас, саңай тирлеп парған постары ибзер чиде салҷаңнар. Табырах ла азыранып алып, иб аразында хайынҷаңнар.
– Аалдағы палаларны чыып алып, cаңай майыхханҷа футбол ойнапчалар. Пiрее хати хонҷых аалларзар марыға пар килчелер, – кӱлiмзiрепче Уйбаттағы ортымах школада iстенiс уроктарын апарчатхан паҷам Валерий Константинович Чистанов.
Постарынзар удаа кил парчатхан Володя Кучендаевтi, оортах таа полза, туған теен. Ол тустаң пеер айлар алысханнар, чыллар чылысханнар. Минi тоғыс хоостыра Хакасияның спорт паза физическай культура министрiнiң орынҷызы полған Петр Кульшаның хумартхызына чарыдылған республика синiндегi футболҷа марығны чарыдарға ысханнар. Анда сыбыра кӧп команда араласчаң, тоғазығлар уғаа хазыр оңдайда иртчеңнер.
Анзы тиктең нимес. Петр Алексеевич Кульша уғаа чахсы, чарых кiзi полған. Олаңай чуртаста тоғас парзаң, министрнiң орынҷызы полча тiп пiр дее сағынмассың. Прайзынаң пiр тиң тудынча, сала даа кидейленминче. Футбол ойнирға тың хынҷаң. Аннаңар аны, маң полза, марығ чарғыҷызына турғысчаңнар. Ол хаҷан даа тоғырланмаҷаң, сах андох ынабысчаң.
– Команданы ноға «Конверсия» адап салғазар? – хаалха хадағҷызынзар чағыннап, сурастырып пастабыстым.
– Та-а, пiлбес. Мин пеер килгенде, iди адалых полған. Улуғларымнаң сурирға кирек, – чоохтазығдаң хыйа парбинча Владимир.
Iди хабарлас турчатханыбыста, «Конверсияның» пiр футболизi уғаа сiлiг гол кире тебiскен. Пiрдең, хаалхадаң илееде оортахтаң. Сах андох «Торпедо» стадионда айа сабызы тыҷыри тӱскен. Хайдағ-да Максимнi махтап, кӧрiгҷiлер матап хысхырысчалар. Хыстарның ӧтiг ӱннерi ырах тарапчатхан. Аннаңар стадионның ол чардығынзар маңзырабысхам. Володя Кучендаев анда кемнең чоохтазып аларын кӧзiдiбӧк пирген.
– Сiрер сынап хабарҷызар ба? – киртiнминче ол хыс.
Аның хахап парған ӱнiн ис салып, ӧӧрелерi чағыннап пастабысханнар. Оларның пiрсi миннең изеннесче, сынап «Ленин чолында» тоғынча тiпче. Амды прайзы андар кӧр сыхты, хаҷан хабарҷыларнаң танызарға маңнанчазың тiп сурастыр сыхханнар. Ол пединститутта ӱгренчеткенде, мин студенттернең тоғазарға килтiрбiн. Ағаа книга сыйлаптырбын.
Аны истiп, абахай кӧрiмнiглер сала амырааннар. Олар, «Конверсия» команда пiрее марығда араласчатса, таныстарын чиңiске кӧӧктiрерге хайди даа килчеткен осхастар. Пiр хати Саяногорсксар даа чӧр килтiрлер. Мында ойнапчатхан футболисттернiң илеедезi пос киреенең айғасча. Ахчалары пар, «Газель» автобусты ӧнетiн оларға чаллап алтырлар.
– Максим Кильчичаковты пiстең артых кем пiлер. Че, пазар полза, пазып алыңар, – чоохтанып пастабысты ол хыс.
Анаң минзер сыныхти кӧрче. Ноға паспинчазар теенi полбас па. Чоон блокнотты хыныға ла тудын чӧрчем, андар пiрее саннарны ла пас салчам теенiмде, пасхазына даа хынығ пiлдiрген осхас. Удур-тӧдiр кӧрiскен соонда саннар искiрiп пастабысханнар. Ам на уғаа сiлiг гол кирiбiскен Максим Кильчичаков Ағбандағы 10-ҷы ортымах школаны пiр ле тӧрттiг тоостыр. Пасхазы саңай ла пистер. Чалғыс «тӧрт» паалағны, экзамен тудып, писке алыстырарға аны матап чӧптеен осхастар. Андада аның алтын медаль поларҷых. Че ол ынабиндыр.
Iди маңат ӱгренген оолны хайдағ ла институтсар кiрер ни тiп сағаан полбастар ба. Аның чолы кӧнi Москвазар поларға кирек. Анда аның ученай туғаны чуртапча, тоғынча, философия предмедiн апарча. Философия наукаларының кандидады нооза. Позы тоғынчатхан институтсар даа алып аларҷых.
Хыстарның сӧстерiнең, Максим школада математикаа тың хынҷаң полтыр. Сынап таа ол Москвазар партыр. Че хайдағ-да «крутой» институтты таллап албаан. Ол геодезия паза картография институдын тоос килген, Ағбанда iстенiс чолын пастаан. Андағ хаалағ таныстарын даа, туған-чағыннарын даа матап чапсытхан. Сынында iди полбасха кирек тiп сағынғаннар олар. Пабазы партияның Хакасиядағы обкомында тоғынча, аны прайзы таныпча. Iҷезi дее олаңай тоғыста нимес.
Максим, тiзең, Хызылчардағы «КрасГИИЗИС» институттың Ағбандағы пӧлиинде позының ӧӧн специальнозы хоостыра олаңай геодезист полып, iстенiс чолын пастирға чарадыбысхан. Чиит оолның Москвадағы ученай-ӱгретчiлернiң чалыннығ сӧстерi миизiне саңай сиип парғаннар: «Пiс, геодезисттер, пӱдiрiг пасталҷаң орынны сыныхтапчатсабыс, чирнi нинҷе-нинҷе метрге ӧтiре кӧрерге кирекпiс. Андағ танығлар хоостыра пӱдiрiлген объект хоос чiли сiлiг турыбысчадар».
Аннаңар, позына пирiлген пастағы чахығны толдырчатханда, чиит инженер-геодезист ол сӧстерге сыбыра тӧстенҷең. Ол даа сылтағнаң полбас па, аның iстезiг-тiлег тоғызы тимге сыхханда, аның устағҷызының ӧрiнiзi оңнығ полбиндыр. «Кӧрiңер, кӧрiңер, Максим Кильчичаковтың пастағы iстезiг-тiлег тоғызы хайдағ сiлiг хоосха тӧӧй. Анда пiр дее артых ниме чоғыл. Прай кирек танығлар постарының орнында, – хада тоғынчатхан нанҷы-арғыстарына махтанҷаң полтыр аның устағҷызы.
Андағ пӧзiк паалағ аларға оой ла нимес. Пiрдең, пастағы iстезiг-тiлег тоғызы ӱчӱн. Амды хығырығҷыларны уламох чапсых танығ сағыпча. Москвада пӧзiк ӱгредiг алған чиит специалистке Ағбан – Минсуғ чолны нааҷыли тыхтир тоғысха проект тимнирге чахылған полған. Ол ағаа маңнаныстығ сыдан салған. Мында паза хоза танығ идерге чарир. Постарының машиналарынаң аар-пеер ойлат чӧрчеткеннер Ағбан – Минсуғ чол Хакасияда иң артыхтар санында полар тiпчелер. Кӧзiдiмге мына ниме ағылчалар: пiрее чiрчее суғ ур салып, машинада турғыс салза, ол сала даа чайхалбинча, кӧмес тее тӧгiлбинче. Iдӧк уғаа пӧзiк паалағ. Cынап таа, кӧп-кӧнi, чiп-чiке чол.
Анаң илбек хазнабыста кiзi пiлҷее чох хазыр алызығлар пасталыбысханнар. Совет Союзы изел парған. Кӧп фабрика-завод, предприятие чабылған, кiзiлер тоғыс чох халғаннар. Iдӧк чабылған Максим хынып тоғынчатхан предприятие. Че ол тың на ӱр чобалбаан, хада хонғанынаң, чӧптезiп, Таштыпта пос киреен азарға сағыныбысхан. Тоғыс кӧместең-кӧместең парыс ағыл сыххан. Андада ол кӧп кiзее полысхан, пос киреен азып аларға хабасхан. Че арағаа кiрчеткен, сайбағлар итчеткен чир-суғҷыларыбыс ӱчӱн аның чӱрее матап ағырҷаң, чобалҷаң.
Хайдағ даа аар тус полза, нанҷы-арғыстарынаң хыйа парбаан. Спорт ветераннары iдӧк футбол ойнирға, марығларда аралазарға чыылысчаңнар. Олар Тазоба тимiр чол станциязындағы стадионда тоғасчаңнар. Амды «Конверсия» команда «Ветеран» тiп адал сыххан. Аның араласчылары тың на алыспаан. Максим iдӧк полузащитник полған, голлар матап кирҷең.
Пабазына тӧӧй амыр хылыхтығ, чарир-чарабас орыннарда артых чоохтанмас Максим Кильчичаков хада хонғаны Маргарита Николаевнанаң (Черновтар хызы) пiр хыс, ӱс оол, ӧскiрiп, чон аразына кир салғаннар. Ол позы улуғ чурт пӱдiрiп алған. Чуртирға, ӧрiнерге кирек. Че аның чӱрек ағырии улғаадыбысханы удаадаң удаа сағба пир сыххан. Хайдағ даа сыдамах хылыхтығ полза, операция итiрерге ынабысхан. Че орай хабынған полтыр. Операция тузында чӱрее тохтап парған.
Сӧбiрезiне, iҷезiне, туған-чағыннарына, нанҷы-арғыстарына улуғ чiдiрiг полған. Аны тӱгенҷi чолға ӱдезерге кӧп кiзi чыылыстыр. Тилем чоохтанмас, че пирген сӧзiне турыстығ поларға харасхан Максимнiң чарых омазы прайзының чӱреенде саңайға халар.
Сом сӧбiре архивiнең
Автор :
Анатолий Султреков
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
