Олғаннарға ӱгренерге чахсы оңдайлар тӧстирбiс
18.12.2024
Хабарлар
Хакасияның ӱгредiг паза наука министрiнiң пастағы орынҷызы Марина Сагатаева
Ағбанда пiр муң палаа кӧрiл парған улуғ школа пӱдiрiлче
Чоохтазығ. Хакасияның ӱгредiг паза наука министрiнiң пастағы орынҷызы Марина Сагатаеванаң 2024 чылның салтарларынаңар паза килчеткен чылға пӧгiннердеңер чоохтазып алғабыс
– Марина Николаевна, 2024 чыл тоозылыбох парир. Чыл ирт париғанда салтарлар идерi кибiрге кiр парған. Хакасияның ӱгредiг кирее чылны хайди тоосча паза республика нацпроекттерде аралазарын узаратча ба?
– Хакасияның правительствозы нацпроекттерде аралазарын узаратча. Россияның просвещение министерствозы паза Хакасия правительствозы аразында идiлген чӧптезiг хоостыра пӱӱл республиканың 11 школазында тыхтағ тоғыстары апарылча. Ағаа 400 миллион азыра салковай субсидия позыдылған. Чыл тоозылғанҷа сигiс школада тыхтағ тоғыстары толдырыл парарға кирек, ӱзiнде – 2025 чылда. Тыхтағ тоғыстары Асхыс аймааның iкi школазында тоозыл парған – Ӱс чулдағы паза Ӧӧк пилтiрiндегi. Тыхтағ соонаң Ағбан пилтiрi аймаандағы Чапаевтегi 1№ ортымах школаның корпузы тимге сыхты.
Тиксі тыхтағ тоозылча Пии аймааның Табаттағы, Алтай аймааның Хойбал паза Очыр, Боград аймааның Сарығ хас аалларындағы школаларда. Iдӧк тӱрче полза Ағбандағы 3№ школа олғаннарға iзиин азар.
– Нааҷылалған школаларда наа оборудование турғызылар ба?
– Программа хоостыра нааҷылалған школаларға наа оборудование алылча, хай пiрее школаларға – спортзалға кирек тирiглер. Пу пӧгiннерге школаларға 8,5-ер миллион салковай позыдылча. Кӧзiдiмге, Чапаевтегi ортымах школаның кӱрес залына кирек ниме-ноо алылған.
– Амды школалар пӱдiриинеңер. Хайдағ объекттер тимге сыхча паза хайзы узарадылча?
– Ағбанда улуғ школаның пӱдiрии тоозылча. Наа ӱгредiг учреждениезі амғы кирексiнiстерге прай нандырча паза анда пӧзiк пiлiс аларына прай оңдайлар тимнелче. Ол тӱрче полза тимге сых парар.
Алтай аймаандағы Хубачар аалда 2023 чылның чарыс айынаң 1000 орынға кӧрiл парған школаның пӱдiрии узарадылча. Ол чағдапчатхан чылда тимге сых парарға кирек.
– 2025 чылда хайдағ школаларда тыхтағ тоғыстары апарылар?
– Хакасияның правительствозы ӱгредiг учреждениелерiн нааҷылирына 2025 – 2027 чылларға федеральнай бюджеттең хоза ахча тартып алған. Iди республиканың ӱгредiг учреждениелерiн тыхтирға чахсы оңдай пар.
Амғы тусха Россияның просвещение министерствозы ӱстӱнде адал парған чылларға тыхталар школаларны чарат салған. Iди 2025 чылда Ағбандағы 1№, Харатастағы 16№ школаларда тиксі тыхтағ тоғыстары апарылар, аның соондағы чылда – Таштыптағы 1№ школа-интернат паза Пии аймаандағы Буденовкадағы школа (Табаттағы ортымах школаның филиалы). 2026 чылда iдӧк Ағбан, Харатас городтарда паза Ағбан пилтiрi, Пӱӱр пилтiрi аалларда школалар иптелiп пасталар. Олар 2027 чылда тимге сығарға киректер.
Пу прай объекттер федеральнай паза республика бюджеттерi полызиинаң нааҷылаларлар.
– Марина Николаевна, тыхтағ тоғыстарын апарар программада школалар ла араласчалар ба?
– Чағдапчатхан чылда федеральнай программаҷа пастағызын на Хакасияның школа алнындағы учреждениелерi нааҷылаларлар! 2025 чылда – iкi олған сады. Ол Ағбандағы «Мечта» палаларны тилiтчеткен кiн паза Алтай аймаандағы Хойбалдағы олған сады. 2026 чылда тӧрт школа алнындағы учреждениенi нааҷылабызарға пӧгiн тутчабыс, 2027 чылда – ӱс.
Ағаа хоза, ортын профессиональнай ӱгредiг учреждениелерiнде тыхтағ тоғыстарын апарар оңдай пар. Iди килер чылда Харатастағы отрасльлар технологиялары техникумы иптелер, соонаң – аның общежитиезi.
– Спортзаллар iдӧк тыхталчалар, неке.
– Алынҷа хайығ айландырылча школалардағы спорт объекттерiне. 2014 чылдаң пасти «Ӱгредiг» нацпроекттiң «Полған на паланың чидии» федеральнай проектi хоостыра спортзалларны паза школа площадкаларын иптирiнҷе паза спорт тирiглерiн аларынҷа тоғыстар парча. Пӱӱл тоғыс школаның спортзалы нааҷылалған. Тоғыстарға федеральнай, республика паза муниципальнай бюджеттердең субсидиялар позыдылған. Халғанҷы ӱс чыл аразына 150 спорт объектi иптелген.
– Амды иң ағырсымнығ сурығларның пiрсi. Ол ӱгретчiлер чидiспинчеткенi. Пу сурығҷа министерство хайдағ тоғыс апарча?
– Хакасияда кадрлар суриин пӧгерге социальнай хабазығлар полысчалар. Iди чиит специалисттер окладтарына 30 – 50 процент хоза тӧлег алчалар. Ағаа хоза, республикада «Земский учитель» программаны чуртасха кирерi узарадылча. Хайди пiс пiлчебiс, Россия президентi чарадии хоостыра аалларзар паза улуғ нимес городтарзар тоғынарға парған ӱгретчiлерге пiр миллион салковай тӧлег пирiлче. Iди «Чииттер паза олғаннар» нацпроекттің «Ӱгретчілер паза кӧстегҷілер» федеральнай проекті хоостыра Хакасияа 2025 – 2027 чылларға «земскай» ӱгретчiлерге iдӧк ахча кӧрiл парған. Чағдапчатхан чылда – читі ӱгретчее, 2026 чылда – 16, 2027 чылда – 13.
Iдӧк Хакасия пазының чарадии хоостыра 2023 чылдаң пасти аалларзар тоғынарға парарға алай ба айланарға сағыныбысханнарға чурт алылча. Мында пiлерге кирек, программада Хакасияның школаларында хаҷан даа iстенмеен алай ба кӧстеглiг оңдайнаң ӱгренерге сағынчатхан специалисттер аралас полчалар.
Ирткен чылда 50 миллион салковайға ӱгретчiлерге 23 чурт алылған, пӱӱл – 25 миллион салковайға. Аалзар кӧзерге сағыныбысхан специалисттерге читi квартира паза тура алылған. Ол Пии, Шира, Таштып, Алтай аймахтарындағы аалларда. Чыл тоозылғанҷа Ағбан пилтiрi паза Шира аймахтарында iдӧк чурттар алылары кӧрiлче.
Ӱгретчiлер чидiспинчеткен сурығны пӧгiбiзер ӱчӱн, министерство чииттернең кӧстеглiг чӧптезiглер идерге кӱстенче. Амғы тусха ортын профессиональнай ӱгредiг учреждениелерiнде мындағ оңдайҷа 30 азыра студент ӱгренче. Ноға мындағ ӱгредiг абитуриенттерге килiстiре? Ол ӱгренчеткен туста практика хайда иртерiн паза, СПО-ны тоосса, хайда тоғынарын пiлче. Удаа тоғыс пирчеткеннер cтудентке ӱгренчеткен тустох полызып пастапчалар. Олар ӱгренiс ӱчӱн паза стипендия тӧлепчелер, чуртнаң полыс пирчелер.
Iдӧк амды чиит кiзее ӱгренчеткен туста тоғыс пирчеткеннең чӧптезiг идерге чарир. Мының алнында ӱгренерге кiрер алнында чӧптезiг ит турғаннар.
Аннаң пасха, пӧзiк ӱгредiг учреждениелерiнде ӱгренчеткен чииттернең кӧстеглiг ӱгредіге чӧптезiглер идiлче. Iдӧк пiс профориентация тоғызын кӧп апарчабыс. Хакасияның 11 муниципальнай пӱдiзiнде психолог-педагог класстары азылғаннар. Анда 7 класстаң ӱгренiп пастапчалар. Республикада мындағ 27 класс, хайзында 405 пала ӱгренче. Мыннаң мындар оларның санын хозарбыс.
«Профессионалитет» федеральнай проекттiң «Педагогика» кластерi кадрлар тимнир сурығны пӧгерге чахсы хабасча. Ирткен чылда Харатастағы отрасльлар технологиялары техникумы «Профессионалитеттiң» 60,5 миллион салковайға грантын утып алған. Анзы республиканың ӱгредiг организацияларына специалисттернi тимнирге оңдай пирген.
Хакасияа, тiзең, воспитательлер, пасталығ класстар ӱгретчiлерi, школа алнындағы олғаннарнаң тоғынчатхан ӧнетiн специалисттер, коррекционнай школаларға физкультура, адаптивнай физкультура ӱгретчiлерi киректелче.
Ирткен чылда «Профессионалитет» федеральнай проекттiң программаларынҷа 700 азыра студент ӱгренген полза, пӱӱл – пiр муң азыра.
– Хакасияның правительствозы хакас тiлiн хайраллирынҷа кӧп тоғыс апарча. Че палалар тiлні уйан пiлчелер. Хайди Сiрер санапчазар, ноғадаңар?
– Ӧӧн сылтағ сӧбiреде тiп санапчам. Палалар олған садынзар алай ба школазар килзелер, андадох тӧреен тiлiн пiлбинчелер. Ӱгредiг учреждениезі оларны пос тiлiне ӱгредер, че сӧбiреде тiл истiлбезе, тоғыс аар парар. Пу сурығны сӧбiреде пӧгерге кирек.
Пiстiң правительство хакас тiлiн хайраллирынҷа паза тилiдерiнҷе кӧп тоғыс апарча. Ӱгретчiлер тимнелче, ӧнетiн кабинеттер тӧстелче, программалар тоғынча, ӱгредiг пособиелерi, саннығ ресурстар сығарылча паза даа пасхазы.
Хакас тiлiн ӱгренері ортын профессиональнай ӱгредiг учреждениелерiнде дее узарадылча. Ол Харатастағы отрасльлар технологиялары техникумында, 18 паза 16 №№ училищелерде. Тиксi 250 студент тiл ӱгренче.
Ӱгредiг учреждениелерiнде хакас тiлiн 500-ке чағын ӱгретчi апарча. Оларның 20 процентi – чиит ӱгретчi. Хакас тiлi кабинеттерi нааҷылалча. Республика бюджедiнең 13 хакас тiлi кабинедiне наа тирiглер алылған. Ол лингафоннай оборудование паза мебель.
– Наа чыл алнында палаларға паза паба-iҷелерге ниме алғап пирерҷiксер?
– Аарлығ палаҷахтар, ӱгренҷiлер, студенттер паза паба-iҷелер! Ирт париған чылда пiс, хада-пiрге тудынып, чахсы тоғынғабыс. Ӱгредiг чылының iкiнҷi четвертьi тоозыл парир. Олғаннарға аннаң андар чахсы ӱгренерге алғапчам. Пiс, тiзең, сiрер наа школаларда ӱгренер, науканаң, спортнаң айғазар, олимпиадаларда чиңiс тудар ӱчӱн кӧп сiренчебiс. Сiрер пӧзiк чидiглерге чидiңер, профессия алыңар. Че тоғынарға ибзер, Хакасиязар, айланыңар!
Наа чыл наа чуртассар iзiк ассын. Анда кӧп наа, чапсых, ӧрiнiстiг нимелер сiрернi cахтазын.
Сомнар Илона Каковани
Автор :
Чоохтасхан Оксана Котюбеева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
