Интернетте сизіктіг поларға кирек
07.12.2024
Хабарлар
Н.Ф.Катановтың адынаң национальнай гимназия-интернатта 8 класста ӱгренчеткен палаларның іҷе-пабаларынаң чыылығ ирткен. Анда интернетте орта тудынар оңдайлардаңар чоохтааннар.
Амғы туста интернет чуртазыбысха пик кір парған. Анда кӧп тузалығ искіріг табарға, нанҷыларнаң чоох алызарға, аймах ӱтеертістер табарға чарир. Че олох туста тиксі тилекейні палғалыстырчатхан сетьте чахсы ла нимес нимелер пар. Уламох олар олғаннарға хорғыс ағылчалар. Олар, тайма искірігні сыннаң чахсы пасхалап, кӱҷӱрлернең чоохтасчатханын сизін полбинчалар нооза. Сайбағҷылар оларны оой алаахтырып алчалар.
Хакасияның Хорғыс чох искіріглерҷе чииттер кінінің (ЦИБМ) специализі Дмитрий Черных олғаннарны сайбағлар идерге кӧӧктірчеткен аймах пірігістердеңер, соцсетьтердегі ӧмелердеңер паза іҷе-пабаларға палаларының андағ нимее тартылчатханын хайди тузында сизінерінеңер чоохтаан.
Иң пастағызын, улуғларға олғанның соцсетьтерде, мессенджерлерде хайдағ хоостар, сомнар сығарчатханына, хайдағ сарыннар исчеткеніне хайығ айландырарға кирек. Ӏдӧк олар ол-пу пірігіске кірчеткенін киречілепчеткен ӧнетін танығлығ кип-азах кизерге айабастар. Удаа андағ ӧмелерде араласчыларына ла пілдістіг сӧстер алай сӧс пірігістері тузаланылча.
Амғы туста удаа тоғасчатхан аймах сайбағлар идерге кӧӧктірчеткен чӧрімнер санына кірчелер:
‒ национализм, скинхедтер субкультуразы, неонацизм;
‒ колумбайн, сваттинг идеологиялары;
‒ инцеллер чӧрімі;
‒ радикальнай феминизм, неоязычество;
‒радикальнай ислам паза аннаң пасхазы даа.
Хомзынысха, оларның саны уғаа кӧп. Хакасияда андағ пірігістерге паза чӧрімнерге тартылған саарбахтар паза чииттер пар. Мында іҷе-пабаларға паза палаларға пілерге кирек, чарадылбинчатхан искіріглерні интернет пастыра таратхан ӱчӱн административнай паза уголовнай нандырығ кӧріл парған. 14 час читкелек пала сайбағ ит салза, аның ӱчӱн іҷе-пабазы нандырча. Ӏди законда улуғ штрафтар кӧріл парғаннар, оларның сині 100 муң салковайдаң 1 млн салковайға чит парча. Уголовнай нандырыға тартсалар, чарғы сайбағҷаа чуртас тооза харибде одырарынаңар чарадығ алыбызарға айабас. Кӧзідімге, Хакас хазна университедінде нацизмні реабилитировать полчатхан студенттер ілезіне сығарылғаннар. Оларның хылынчатханнары Россияның уголовнай кодексінің 354.1 статьязы хоостыра кӧрілче.
Андағ сайбағларны полдыртпас ӱчӱн іҷе-пабаларға палаларына хайығ айландырарға, аның интернетте хайдағ ӧмелерге, сайттарға кірчеткенін сизінерге кирек. Школаларда ӱгретчілерге пу сурығ хоостыра квалификацияларын тӧреміл кӧдір турарға кирек. Сидіксініске тоғасса, специалисттерзер, ол санда психологтарзар алай психиатрларзар, айланарға хорыхпасха кирек.
Чыылығда ідӧк олғаннарға киртініс телефоны тоғынчатханынаңар чоохтааннар. Ол ӧӧнінде палаларға полызығ пирер пӧгіннең тӧстелген полза даа, андар улуғларға даа сығдырадарға чарир. Аның номері 8-800-2000-122. Психологтарзар айланған кізее ады-солазын адирға кирек чоғыл, специалисттер аның хайдағ номернең сығдыратчатханын даа кӧрбинчелер. Киртініс телефоны тынағ кӱннері чох, хараа-кӱнӧрте тоғынча.
Амғы туста улуғларның маң тузы уғаа асхынах. Че паланаң чоохтазарға тус табарға кирек ле. Олар пістің ӧӧн ис-пайыбыс паза чуртазыбыстың таңдағызы полчалар нооза. Оларның іҷе-пабазы хайии чох халғанынаң сайбағҷылар тузалан полбазыннар.
Автор :
Тимнеен Татьяна Кыштымова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
