Имнег киреендегі тоозылбас-парбас сурығлар
05.04.2024
Хабарлар
Валентин Коноваловнаң Олег Ананьевский кӧні эфир тузында
Кӧні эфир. Социальнай сетьтер пастыра иртірілчеткен кӧні эфирде пу неделяда чуртағҷыларның хазых хайраллирына теелчеткен кӧп сурыға нандырғаннар
Кӧні эфирде Хакасия пазы Валентин Коноваловнаң хада республиканың хазых хайраллаҷаң министрі Олег Ананьевский араласхан. Кибір хоостыра пу тоғазығда пастап имнег киреендегі халғанҷы чыллардағы чидіглердеңер хысхаҷахти искірілген. Валентин Коноваловтың чооғынаң, республикада хазых хайраллирына хорадығлар 2017 чылдаң сығара ӱс хати кӧп ӧскірілген, 30 азыра имнег учреждениезі пӱдірілген, 150 азыра учреждениеде тыхтағ тоғыстары иділген. Имнег тураларынзар, тізең, тиксі 1600 оборудование алылған. Ідӧк аалдағы имнег киреен тилідерінҷе кӧп тоғыс иділче, аймахтарда наа амбулаториялар, фельдшер-акушер пункттары пӱдірілче. Имнег тоғынҷыларын тоғысха тартып алар ӱчӱн, регионда оларға хоза 14 социальнай полызығ кӧріл парған. Андағ ӧӧн полызығларның пірсі – оларға ӧнетін чурт садызып алары. Кӧзідімге, пылтыр 48 квартира алылған, 2022 чылда – 31 квартира. Ол хазна программазынҷа тоғыс ідӧк пӱӱл узарадылар. Пылтыр имнег учреждениелерінзер пӧзік ӱгредігліг 224 специалист тоғынарға килген, анзы 2022 чылдағызынаң 60%-ке кӧп, халғанҷы 30 чыл аразына ол рекордтығ саннар полча. Че кадрлар сурии олох таа пӧгілгелек. Имҷілер, фельдшерлер, имнег тоғынҷылары кӧптең кӧп ле полар ӱчӱн, сидіксіністі пӧгерінҷе тоғыс тохтадылбинча.
Олег Ананьевскийнің танығларынаң, хазых хайраллирында материально-техническай оңдайлар чахсыландырылчатханы паза пӧзік технологиялығ имнег оборудованиезі алылчатханы чахсы салтарларға ағылча. Регионның нацпроекттерде араласчатханы 174 кӧстегҷе паалалча. Ӧӧн кӧстеглерҷе, тізең, кирек чахсы саринзар алысчатханы таныхталча, ол санда ӱрепчеткеннернің саны хызырылчаттыр. Че, ирткен чылның салтарларынҷа, республикада чолдағы саайларда ӱрееннернің саны улуғ полтыр, ол пір дее синмеендір.
– 1990 чыллардағы паза 2000 чыллар пасталыбысхан тустарнаң тиңнестірзе, пӱӱн хазых хайраллирының сині алысхан ма?
Олег Ананьевский:
– Ам кізілер ортымахти 70 час азыра чуртапчалар. 1990 чылларнаң тиңнестірзе, андада ӱрепчеткеннер дее кӧп полған. Пӱӱн 10 муң чуртағҷы аразында ӱрепчеткеннер 12,6 – 12,7 cанға тиңнелчетсе, 1980 чылларда анзы 20 санға тиңнелҷең. Чон ортымахти 60 час азыра чуртаҷаң, хайдағ-да пӧзік технологиялардаңар сағынмаҷаңнар даа. Пу кӱнде пістің 10 азыра компьютер томографы пар, ӱс магнит-резонанснай томограф (МРТ), чӱрекке операция итчең ангиографтар, онкодиспансерзер амғы тустағы кӱстіг оборудование алылған, ағаа онкология ағырығларынаң кӱрезерінҷе программаҷа чидініп алғабыс. Ол алнынзар улуғ хаалағ, че ідӧк тиңнестірҷее чох алызығлар полча.
– Полисче имнег полызиин аларға сидік поладыр, аннаңар пірееде частнай клиникаларзар айланарға килісче.
Олег Ананьевский:
– Мында сын ниме чоохталча. Пістің пациенттер, имҷізер айланза, прай имнег полызиин пір саңай аларға сағынчалар. Че пістің пар хазна гарантиялары программазы, хайзында плановай, экстреннай, соона салдырбас паза даа пасха имнег полызиин хай син тус пир турары кӧріл парған. Піс ол нормативтерге тудынарға кӱстенчебіс.
Валентин Коновалов:
– Пістің ідӧк ахчаа имнепчеткен поликлиникалар пар нооза. Оларда чуртағҷылар имнег полызиин ідӧк полисче ал поларлар.
Олег Ананьевский:
– Я, анзы андағ, идінҷектернің поликлиникалары пар, хайзылары хайди даа имнег страхованиезі системазына кіріп алып тоғынчалар. Олар чонға имненерге оой поларынҷа тоғысты оңдайлирға полысчалар.
– Боград аалда аймахтың ӧӧн имнег туразының пӱдірии хаҷан пасталар?
Валентин Коновалов:
– Пу кӱнге Хакасия пічіктерні «Аалларның тиксі тилізі» хазна программазынзар кіріп аларына пир салған. Олох туста сурығҷа республиканың хазых хайраллаҷаң министерствозынаң пірге тоғыс апарчабыс.
Олег Ананьевский:
– Хакасия нинҷе-де хазна программазында араласча, ол санда – улуғ объекттерні пӱдірерінҷе федеральнай адреснай инвестиция программазында. Россияның пӱдіріг паза хазых хайраллаҷаң министерстволарынаң пірге тимнелген. Россияның пӱдіріг министерствозы чарадығ алған, Боградта поликлиника пӱдірілерге кирек. Президенттің Федеральнай Чыылығзар айланызында пастағы имнег полызиин пирчеткен имнег организацияларын паза аалдағы хазых хайраллирын нааҷылирынҷа прай программалар узарадылардаңар чооғы хоостыра, сағынчам, пӱӱл программаа кіріп аларбыс, пазағы чылда поликлиниканы пӱдіріп пастирлар.
– Эндопротезтер турғыстырарына квота пирілерін сахтап алҷаа чоғыл. Андағ имнег полызии табырах пирілер ӱчӱн хайдағ тоғыс апарылча?
Олег Ананьевский:
– Пістің чуртағҷылар андағ полызығны федеральнай кіннерде ле аларға сағынчалар, кӧзідімге, Новосибирскте алай пасха даа улуғ городтарда. Пӧзік технологиялығ имнег полызиин аларынҷа регламент кӧрілбеен паза аны аларынҷа хай син тус сахтирға кирек полчатханы ідӧк кӧзіділбеен. Че чӱл-уйаларына эндопротез турғызарынҷа имнег полызии улуғ кирексініснең тузаланча.
Республикада, тізең, андағ имнег полызиин пирерінең ікі имнег учреждениезі айғасча: Ағбандағы аймахтар аразындағы имнег туразы паза республиканың ӧӧн имнег туразы. Анда тізектернің паза нан чӱллерін алыстырарынҷа операциялар иділче. Че регионда иңні паза сығанах чӱллеріне протез турғызарынаң айғаспинчалар. Ӱстӱнде адалған операцияларны мында орындох идерге чарир паза андағ операцияа теесті ікі-ӱс ай ла сахтирға килісче.
Піске операционнай блоктар санын алғыдарға кирек. Наа пӱдіріглер чох операционнайларны алғыт полбаспыс. Ағбанда МПС микрорайонында 600 орыннығ наа имнег туразын пӱдіреріне чир пиріл парған. Ам аны пӱдірердеңер пічіктер Россияның пӱдіріг паза хазых хайраллаҷаң министерстволарынзар пирілген. Че ол ӱр тусха кӧрілчеткен пӱдіріг полар, ағаа ӱс-тӧрт чылҷа хорадылар.
– Профильнай имҷізер кіріп алар ӱчӱн, пастап хайди даа терапевтсер пазын саларға кирек. Пу киректі оңдайлап саларға чарир ба?
Олег Ананьевский:
– Терапевтсер парбин, 14 специалистсер кӧнізінең пазын саларға чарир. Че пар специалисттер, хайзыларынзар участковай терапевтте полған на соонаң ысчалар. Олар – эндокринолог, невролог, ревматолог, кардиолог, онколог паза даа пасха имҷілер. Ноғадаңар іди иділче? Специалистсер пациент тимненіп алып килерге кирек, ол имҷее тимде анализтерін, хайзы-да істезіглер салтарларын кӧзітче. Профильнай имҷі, оларны кӧріп, сах андох хайди имнирдеңер чарадығ алар. Іди иділбезе, специалистке пациентті анализтер, істезіглер иртерге, имҷізер хатап пазын саларға ызыбызар. Пациент, тізең, тикке ле тус хоратча. Аннаңар пастап участковай терапевтсер пазын саларға киректелче.
Кӧзідімге, кӧнізінең пазын саларға чарир терапевтсер, хирургсар, акушер-гинекологсар, офтальмологсар, оториноларингологсар, стоматологсар, фтизиатрзар.
– Тіс имҷілерінзер пазын саларға уғаа сидік. Пу сурығны пӧгерінҷе хайдағ тоғыс апарылча?
Олег Ананьевский:
– Наа специалисттерні ӱгредіп аларына кӧп тус парыбысча, тіс имҷізіне пис чыл киректелче. Аннаңар піс кӧс чӧрҷең имнег комплекстерін садызып алғабыс. Ааллардағы чуртағҷыларға имнег полызиин пирҷең ікі стоматология кабинеді, чорыхтарға сығып, тоғынча.
Республиканың стоматология поликлиниказында сынап андағ сидіксініс пар. Піс анда кабинеттер санын алғыдарға паза андар имҷілерні тоғысха пасха регионнардаң тартып аларға пӧгінчебіс. Кізілерге тістерін имнеттірерге оой ползын тіп сурығны пӧгерге кӱстенчебіс. Тіс имҷілері частнай клиникаларзар тоғынарға парыбысчалар, че андартын имнег страхованиезі системазынҷа істенерге килерге ынабинчалар. Стоматология полызиин тилідерінҷе cурығ алынҷа хайиибыста тудылча.
– Саяногорскта ноға МРТ аппарады чоғыл? Ноға кізілерге МРТ иртерге Ағбанзар чӧрерге кирек?
Олег Ананьевский:
– Ол аарлыға турчатхан паза аар оборудование кӧріл парған хазна программаларынҷа ла регионнарзар читірілче. Республикада ӱс МРТ пар. Пастағызы Ағбандағы аймахтар аразындағы имнег туразында ДТП-да саайланған кізілерні имнирінҷе программаҷа турғызылған. Ікінҷізі – онкология ағырығларын имнирінҷе программа хоостыра онкодиспансерде. Ӱзінҷізі пылтыр чӱрек-тамырлар ағырығларынаң кӱрезерінҷе программаҷа алылған. Ол республиканың ӧӧн имнег туразында турғызылған.
Чоохтирға кирек, магнит-резонанснай томографиянаң нормативче тиріндірчелер. 500 муң чуртағҷаа пір МРТ килізерге кирек. Саяногорскта чуртағҷылар саны улуғ нимес, городта андағ оборудование турғызар ӱчӱн. Хакасияда МРТ читкіҷе пар. Ідӧк квоталар идінҷектернің имнег организацияларына имнег страхованиезі системазы пастыра пирілче. Имнег полизінҷе оларда МРТ тикке иртібізерге чарир. Олар хазна гарантиялары программазында араласчалар, оларның холында ӱс МРТ тоғынча. Андағ аппараттың паазы – 100 миллион азыра салковай.
Валентин Коновалов:
– Че ноо даа оңдайда оларның санын алғыдарға кӱстенерге кирек. Пілдістіг, андағ оборудование алыл таа парза, ағаа килістіре пӱдіріг пар поларға кирек. Минің кӧрізімнең, Саяногорск килер туста анда МРТ аппарады турғызыл парарына турысчатхан город полча.
– Имнег тоғынҷыларының чал ахчазы синінеңер чоохтап пиріңер.
Олег Ананьевский:
– Полған на субъектте ортымах чал ахчазы сині экономикаҷа пасхалалча. Аннаңар ідӧк президенттің указында чоохталча. Пылтыр піс аның указының чахиин толдырыбысхабыс.
Валентин Коновалов:
– Хакасия хазнаның регионнары аразында экономикаҷа ортымах чал ахчазы синінҷе 30-ынҷы орында саналча.
Олег Ананьевский:
– 2023 чылда имҷілерге чал ахчазы 200 процентке тӧлелген, ам оларның ортымах чал ахчазы 92 муң салковайға тиңнелче. Ортын имнег персоналының чал ахчазы – 46 муң салковай, кічіг персоналның – 40 муң салковайдаң асхынах. Хакасияны сыбыра хонҷых Хызылчар крайынаң тиңнестірчелер. Анда ортымах ӱгредігліг имнег тоғынҷыларының экономикаҷа ортымах чал ахчазы – 60 муң салковай. Аннаңар анда чал ахчазын кӧп арах алчалар.
Валентин Коновалов:
– Сибирьдегі федеральнай округта піс ортымах чал ахчазы синінҷе тӧртінҷі-пизінҷі орында пол парчабыс. Пӱӱн мин экономика паза финанстар министерстволары алнында пӧгін турғысчам – ортымах чал ахчазы сині ӧскірілерге кирек. Піс пу кӧстегҷе Сибирьдегі округтағы маңнаныстығ ӱс регионның санына кіріп аларға кӱстенчебіс.
– Ааллардағы имҷілерге турыстыра чал ахчазын тӧлирінҷе паза оларға чурт пӱдірерінҷе сурығ хайди пӧгілче? Чоохтапчалар, Пии аалдағы имҷілер Северзер, Ыраххы Востоксар тоғынарға парыбысханнар.
Валентин Коновалов:
– Имҷілерге хазна хабазығлары пирілчеткеннеңер ӱстӱнде чоохталған. Халғанҷы ӱс чыл аразына оларға 14 хабазығ хоза кӧріл парған, ол санда чурт алары.
– Аалдағы имҷілерге хайдағ хабазығлар пирілче?
Олег Ананьевский:
– Республика правительствозы, аалларзар имҷілерні тоғысха тартып алар ӱчӱн, ідӧк улуғ хаалағ итче. Пылтыр хоза наа хабазығ кирілген. Ам аймахтың ӧӧн имнег туразында алай имнег амбулаториязында пір дее имҷі чох полза, андар тоғынарға килген наа кізее регион бюджедінең «подъёмнай» ахча тӧлелче, аның сині – 2 миллион салковай. Ағаа хоза федеральнай бюджеттең 1 – 1,5 миллион салковай пирілче. Тиксі ахчалығ полызығ сині – 3,5 миллион салковай. Паза аалзар тоғынарға килген специалистке чурт пирілче. Ол анда 10 чыл істен салза, чурт ээзі полыбысча. Аймахтағы ӧӧн имнег туразының ӧӧн имҷізінің пу сурығны пӧк полҷаң оңдай пар. Кӧзідімге, Таштып, Ағбан пилтірі, Шира аймахтарында халғанҷы ікі чыл аразына кадрлар суриин маңат пӧгіп алғаннар.
Сом кӧні эфирдең алылған
Автор :
Инора Боргоякова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
