Тағлар аразында орныхчатхан талкин харасуу аалның пӱӱнгi чуртазы
03.04.2024
Хабарлар
Талкин харасуу аал
Чир-суубыс мында пасталча. Шира аймаандағы Талкин харасуу пістің республиканың кічіг ааллары санында. Пу чағында анда пол килерге ӱлӱс тӱскен. Талкин харасуу аал Ағбан городтаң 218 километр оортах орныхча, Шира аалдаң – 49. Ол 1933 чылда тӧстелген. 2010 чылдаң сығара чуртағҷылар саны тың хызырыл сыххан
Аал чӧбінде
Талкин харасуу Хара кӧл аал чӧбіне кірче, хайзынзар ідӧк Сеектіг, Тоғырхы паза Чабак кірчелер. Олар прайзы кічіг ааллар.
Иң пастап аал чӧбінзер чол тутхабыс. Специалист Татьяна Габдрахманова Талкин харасуу аалдаңар чоохтап пирген:
– Алында мында «Озёрный» совхоз тоғынғанда, чуртағҷыларның саны 500 кізее чит турған. Пӱӱнгі кӱнге аалда пічікке тур салған 82 чуртағҷы саналча: читі ӱгренҷі, школаа парғалах ікі пала, тынағдағы 25 кізі, тӧрт кинек, пасхазы – тоғын полар частығ кізі.
Хаҷан-да аалда пасталығ школа полған. Ол онҷа чыл мының алнында чабыл парған. Сылтағ – олған асхынах тӧріп сыхханы. Амды палаларны автобус тарт чӧрче. Чииттер кӧсчелер, Талкин харасуу аалда пірдеезі чуртирға хынминча.
Талкин харасуу аалның шефі Ширадағы ӧрт ӱзірҷең устаныc полча. Наа чыл алнында ӧрт ӱзірҷеңнер, полған на паланың ибінзер киліп, ӱлӱкӱннең алғыстапчалар паза тадылығ сыйых сыйлапчалар. Оларох аалда олғаннарға ойнаҷаң площадка пӱдір пиргеннер.
Аалдағыларның чуртазын чахсыландырарынҷа тоғыс апарылча. Пылтыр Хакасия пазы Валентин Коновалов Хара кӧлзер чуртағҷыларнаң тоғазарға килгенде, талкин харасуудағылар орамаларда чарытхы тарт пирерге полыс пирерге сурынғаннар. Ӱс ораманың ікізінде (Центральнай паза Нижняя) фонарьлар турғызылғаннар.
Пис чыл мының алнында «Кічіг паза ыраххы аалларны хайраллиры паза тилідері» программа хоостыра орамаларда суғ скважиналары сабылғаннар. Мының алнында чуртағҷыларның суғнаң сидіксіністер полҷаң.
Татьяна Анатольевнаның чооғынаң, пӱӱл Хара кӧлдегі аал чӧбі «Чонға кирек иң артых проект» марығда аралазаpға пӧгінче. Анда Илбек Ада чаа ветераннарына чарыдылған хумартхы тасты нааҷылирынҷа проект аралазар. Килер чылда аал чӧбі марыға Талкин харасуу аалға олған площадказы пӱдіриине чарыдылған проектнең сығар.
– Олғаннарға ойнаҷаң орын полған полза, чахсы поларҷых. Оларның площадка пар, че чахсы нимес. Аалға ідӧк садығ туразы кирек. Улуғ нимес клуб пар, че ол уғаа иргі. Хаҷан-да ол турада олған сады орныххан.
Піс «Прасковья» хазыхтанҷаң кін полызиинаң тудылчабыс. Кінде 200-че тоғынҷы істенче. Хара кӧлдегі паза хости аалдағы олғаннар, ол санда Талкин харасуу аалдағы, хазыхтанҷаң кінге им оттар тееріп, ахча тоғынчалар. Кӱлӱк палалар постары школаа тимненіп алчалар, мындағ оңдайнаң парыстанып. Хайдағ оттар теерерге киректелчеткенінеңер чарлағ іліл парза, олғаннар тоғын сыхчалар.
Хара кӧл аал чӧбінің специализі Татьяна Габдрахманова
Піс аалдағыларға социальнай чӧптезіг идерге чӧп пирчебіс. Че Талкин харасуу аалдағылар ол кирекнең айғазарға ынабинчалар. Социальнай чӧптезіг итсе, аймах кінінзер сан пиріснең, Ағбанзар ӱгредіг иртерге чӧрерге кирек тіпчелер. Аннаңар кӧбізі, тоғыс тілеп, кічіг ааллардаң кӧзібізерге кӱстенче. Талкин харасуу аалда андағох кирек.
Узелковай дерматит чуғынҷах ағырығ тараан туста маллар паза хойлар тутчатхан полған на чуртағҷынаң чоохтазығ апарылған. Анаң, тиксі республикадағы чіли, прай малларға прививкалар турғызылған.
Ағбандағы идінҷек Яна Веет Ағбан – Шира – Хара кӧл – Талкин харасуу – Тоғырхы – Чабак маршрут азыбысхан сылтаанда, аал чуртағҷыларының аймах кінінзер паза Ағбанзар чидіп алар оңдай пар. Пу автобус кӱн алыстыра пір чыл чӧр салды, – теен Татьяна Габдрахманова.
Талкин харасуу аал хыринда ікі фермер хониин тутча – Андрей Дышлёнок паза Андрей Логинов. Че, ачырғасха, оларнаң тоғазарға киліспеен.
Чон чуртазынаңар
Аалның халых чуртазында ӧткін араласчатхан паза чуртағҷыларны чахсы таныпчатхан кізіні сурғанда, аал чӧбінің тоғынҷылары Антонина Иванованаң тоғазарға чӧп пиргеннер. Талкин харасуу аалзар читкенде, иң пастағызын Антонина Фёдоровнанаң тоғазып алғабыс. Ол Хара кӧл аалдағы библиотекада тоғынчаттыр, ол кӱн, піске оң полып, Антонина Иванова ибде полған. Аал чуртазынаңар, сидіксіністерінеңер паза чон нименең айғасчатханынаңар чоохтап пирерге сурынғабыс.
– Аалларда хайдағ сидіксіністер сірер постарыңар даа пілче поларзар, тиксі хазнада киректер тӧӧй полар. Мында тоғыс чоғыл, чииттер кӧсчелер паза аалларда ӧӧнінде тынағдағы улус хал парир. Мал-хус тударға сыданчатханнары пос хониин тилідерге кӱстенчелер. Кемнің оңдай пар, олар Хара кӧл аалзар тоғынарға чӧрчелер. Ӧӧнінде школада, «Прасковья» хазыхтанҷаң кінде істен парчалар, – чарытхан Антонина Иванова.
Хара кӧл аалда «Прасковья» кізі хазиин тыытчаң кін тоғынча, андар ідӧк «Берендей» кресен-фермер хонии кірче. Аның 2000 гектар чирінде тоңастығлар паза им оттар ӧскірілчеттір. Аның сылтаанда чуртағҷыларға тоғынҷаң орыннар табылча. Амғы туста кінде ідӧк мал-хой ӧскірері тиліпче. Хайди таныхтаан Антонина Фёдоровна, чуртағҷылар ӧӧнінде тоғынҷылар полып істенчелер.
– «Берендей» кресен-фермер хонии арығ аразында орныхча, пістің аалдаң анда пірее алты-читі кізі тоғынча. Олар малларнаң айғасчалар, чайғызын им оттарны теерчелер, – чоохтаан Антонина Иванова.
Улуғ нимес Талкин харасуу аалдаң ӧнетін чаа операциязына ӱс ирен чӧрібіскен.
– Ікі кізі 2022 чылның 29 сентябрьында чардыхти мобилизация хоостыра мыннаң сығара парыбысхан. Ол Иван Приказчиков паза Павел Компанченко, олар хоныхтығлар. Ідӧк Ағбандағы военкоматтаң сығара Максим Дудин хабылған, че піс чир-суғҷыбысты пістің аалыбыстаң парғанына санапчабыс. Пӱӱнгі кӱнде ікі чааҷы сағба чох чіт парған, олар хазых поларына ізенчебіс, – сағыссырастарынаң ӱлескен ол.
Позының сӧбірезінеңер чоохтап пирерге сурынғабыс. Хонғаны Николай Иванов Хара кӧл аалдағы ортымах школада завхоз полып тоғынча. Ирепчі ӱс пала ӧскірче. Тун оолғы Вадим школада чахсы паза уғаа кӱстеніп ӱгренген, аннаңар школаны ікі алтын медальға тоосхан. 2020 чылда аймах cинінде «Чыл ӱгренҷізі» атха турысхан. Амды Новосибирскте социолог специальнозын алча.
Ортын оолғы Игорь, тоғыс класс тоозыбызып, Ширадағы аал хонии техникумынзар ӱгренерге кірібіскен, амды студент полча. Иң кічии Андрей ӱзінҷі клаccта ӱгренче. Аҷалары чіли, ол чахсы ӱгренерге кӱстенче. Теелбек салҷаң кружокка хынып чӧрче, чайаачы ӧменең аймах синіндегі ӱлӱкӱннерде паза марығларда сыбыра араласча. Теелбек салҷаң кружокка чӧрерге Андрейнің кӧңніне кірче тіп таныхтаан Антонина Фёдоровна.
Талкин харасуу аалда Культура туразы пар, че иргі паза соох турада тоғынҷаң оңдай чоғыл. Аннаңар ол чайғызын, тасхар чылығлар турыбысса ла, тоғынча. Андада палалар, соохха тоңмин, пірее нименең айғас полчалар. Кӧзідімге, теннис алай стол кистінде ойыннар ойнапчалар. Палалар чоох-чаахнаң даа одырып алчалар, олаңай чоохтаза, чайғы каникулларда палаларға айғасчаң ниме табылча.
Соорлығ арығзар
Аал аразында соорлығ атты кӧр салғанда, чапсых пілдірген. Ол нымахтағы чіли хар аразынҷа ойлапчатхан, саңыҷах сыңырапчатханы ла читпин парған. Ол турыбысхан туразар пастырғабыс, маң чохтанчатхан иреннер чоохтазарға хынағлабинчатханнар. Пір ирен, адын чоохтап, тӱрче хабарласхан. Ол Григорий Янгулов полған. Олар арығзар одың тимнирге парчаттырлар. Ікінҷі ирен адын чоохтирға таң уйадыбысхан, аттың ады хайди сурғанда, Казбек тіп чоохтаан. Аттың андағ ады чапсытхан, ол адайға килістіре тіп пілдірген, че ээзі іди адаанда, ол ідӧк чӧрче. Иреннер, сала маңзыри соорға одырып, арығ саринзар ойлат чӧрібіскеннер. Оларның маң чохтанчатханы пілдістіг, кӱн ам даа хысха, тоғыс кӧп. Хайынарға маңнанарға кирек.
Арығзар одыңа парчалар
Кӧп палалығ сӧбіре
Андағ кічіг аалда, хайда олған сады даа, пасталығ школа даа чоғыл, кӧп палалығ сӧбіре пар полтыр. Ол Евгений Потылицын паза Людмила Коконова ирепчінің сӧбірезі. Хайда чуртапчатханнарын Антонина Иванова кӧзіт пирген. Кічіг аалда туралар удур-тӧдір оортах орныхчалар, аннаңар ам даа харға пастырчатхан аалҷа машиналар чӧрчеткен не чолларҷа чӧрерге киліскен. Кӧні чолҷа парбин, сала ибіре парғабыс. Читкенде, тасхар Людмила Валерьевна пісті удурлаан, ағаа хонҷығы пістің килчеткенібістеңер искір пиртір. Ачых-чарых ипчі чалахай кӧңніліг турған. Ол позы Орджоникидзе аймаанда чуртаптыр, анаң, Евгений Потылицынға ирге парып, Талкин харасуу аалзар кӧс килтір. Пӱӱнгі кӱнде ирепчі алты пала ӧскірче, сӧбіре пазы «Берендей» кресен-фермер хониинда істен парча. Хайди чоохтаан хонғаны, ол олаңай тоғынҷы полча. Чайғызын им оттарны теерче, хысхызын, оларны унадып, аймах им оттарны поралап, ӧнетін сӱӱмекке салғлапча. Тимнелген оттар «Прасковья» кінде тынаға килген чонға хазиин тыыдарға полысча.
– Пістің улуғ сӧбіре, мин алты паланың іҷезі полчам. Улии Александр хоныхтығ, Пии аалда чуртапча. Пӱдірігҷі полып істенче. Валерия хызым пекарь-кондитерге ӱгреніп алған, амды Хызылчар крайында специальнозы хоостыра тоғын парча. Никита, тоғыс класс тоозып, Ширадағы техникумзар ӱгренерге кіріп алған. Ибде сағам ӱс ле пала чуртапча. Дарья тоғызынҷы класста ӱгренче, аның сыныхтағларға тимненіс парча. Колледжсер алай техникумзар кірер сағызы пар, хайдар кірері сыныхтағлар соонаң пілдістіг полар. Сергей – пизінҷі класста. Иң кічии Алла – ӱзінҷі класста, ол кинек, аннаңар ибдең сығара ӱгренче. Піссер Хара кӧлдегі школадаң пасталығ класстар ӱгретчізі Юлия Юрьевна кил парча. Хызым тиксі школада кӧрілген программа хоостыра ӱгренче. Юлия Юрьевна уғаа чахсы ӱгретчі, паланы чахсы піліп алча паза сизінче, ағаа улуғ алғызым читірерге сағынчам, – чарытхан Людмила Коконова.
Хайди іҷе таныхтаан, Алланың азахтары уйан. Иртен усхунып алзалар, улуғлары школазар чӧрібісчелер. Людмила Коконова хызына чунынарға, тістерін арығлирға полысча. Анаң чӱгӱр чӧрҷең чолыҷах тренажёрда айғасчалар. Аны имҷілер алып аларға чахааннар, аалдағы чуртағҷылар сӧбірее тренажёрны аларға полыс пиргеннер.
– Пістің позыбыстың тренажёрға ахчабыс полған, че читпинчеткен. Аал чуртағҷылары, ахча чыып, піске хабас пиргеннер. Школаның тоғынҷылары ол тоғыснаң айғасханнар, амды хызымның тренажёр пар. Піс кӱннің Алланаң, азахтарын тыыдып, чӱгӱр чӧрҷең чолыҷахта айғасчабыс. Ідӧк бассейн паза талай улуғ туза ағылар тіп ізендірчелер имҷілер. Піс бассейнніг санаторийлерде полчабыс, амды талайзар чит пар килербіс тіп пӧгін тутчабыс. Алла сағам пасталығ класстарда ӱгренче, аны тоозыбысса, ортын класстарда аймах предметтер хозылча, ӱгретчілер дее саны хозылча. Олар прайзы пістің ибзер хызымны ӱгредерге кил полбастар, аннаңар, азахтар тыыдып, позына пас чӧрерге киректелче. Андағ пӧгін турғысчабыс, – чарытхан Людмила Коконова.
Кӧп палалығ іҷе Людмила Коконова
Аллаға кічігдең сығара имнег сыныхтағларын паза реабилитация киректелче, іҷе-пабазы имҷілернің чахығларын толдырарға кӱстенче. Паланы пір чыл аразына ӱс-тӧрт хати санаторийзер апар кил турарға киректелче, че хайди чоохтаан іҷе, оларның ікі ле хати пар килерге килісче. Шира аймаанда кинек паланы имҷілерзер сыныхтаға ал чӧрерге ӧнетін ГАЗель пар. Хайди чоохтаан Людмила Валерьевна, ол транспорт уғаа тузалығ, кинек палалығ сӧбірее хай пірее сидікcіністерін нииктирге полысча. Андағ хазна хабазии ӱчӱн ол улуғ алғызын читірче.
– Пӱӱл реабилитация иртерге Краснодардағы санаторийзер путевка пирілген. Андағ чорыхха, ырах таа полза, пар килерге сіренербіс. Пала талайда хазиин тыыдып алар паза чир кӧріп аларбыс. Піс Хакасиядағы санаторийлерзер чӧрҷеңміс, андағ ырах пастағызын на парарбыс, – таныхтаан Людмила Коконова.
Хаҷан-да оларның сӧбіреде суғнаң сидіксіністер полған. Суғны башнядаң ағыларға килісчең, че сӧбірее ол сидік пілдірҷең паза тус илееде парыбысчаң. Шира аймааның устағ-пастаа, удур парып, оларға скважина саап пирген. Анаң сӧбіре пазы тура істінзер суғ тартып алған. Амды ізіг-соох суғ пар.
– Мин сағынчам, аалда даа чахсы чуртирға чарир. Хайди чуртиры кізінің позының холында. Піс, кӧзідімге, мал-хус тутчабыс. Інектер, хойлар ӧскірчебіс, сосхаларны хысхызына артыспинчабыс, соохтарда олар ӧспинчелер, аннаңар часхызын садызып алчабыс. Ідӧк хулуннығ ат пар. Ӱӱҷік тамаан салчабыс (Холнаң сиденнелген улуғ ӱӱҷіксер кӧзіткен. – Авт.), оох-теек чир тамаан паза яблах одыртчабыс. Ӱӱҷік тамаан ӧскірерге палалар чахсы полысчалар, ӧменең тоғыс табырах иділче. Аннаңар кӱстенчеткеннер хайда даа ӧдее чидерлер, – сағыстарынаң ӱлескен кӧп палалығ іҷе.
Чилеңместегі оолағас
Ээн турчатхан орамаларда чалғыс пала кӧрін парған. Ол, иб алнында турчатхан чилеңмессер одыр салып, качайланған. Андар танызарға пастырғам. Изеннезіп, адымны чоохтап пиргем.
– Изеннер. Минің адым – Андрей, – ағырин чоохтанған оолағас.
– Син пӱӱн школаа парбадың ма?
– Чох, мин ағырчам. Пір неделя ағыр парим.
– Ағырчадып, чилеңместе качайланарға чарир ба? Улам тың ағырыбыспассың?
– Чох, мин чазыл парирбын, – ӧрчіліг кӧңніліг нандырған Андрей.
– Школада хайди ӱгренчезің? Ӱгренерге кӧңніңе кірче бе?
– Ӱгренерге кӧңніме кірбинче, – сала мӧңіс кӧңніліг чоохтанған оолағас. – Итсе-де, пистерге ӱгренчем, прай предметтерҷе пистер турча. Ӱгретчі Наталья Сергеевна мині кӧмес махтапча, – ӧрчіліг хосхан ол.
Андрей Рекс арғызынаң ойнапча
Андрей пісті позының кічіг арғызынаң таныстырған, аның ады – Рекс. Адай, чоон даа полза, ам даа кӱҷӱгес, ағаа пір час толғалах. Ағаа хоза, чабал нимес, кізее ӱрбинчеттір паза ыыранминчаттыр. Ол ойнирға паза чӱгӱр чӧрерге хынчаттыр, аннаңар оолағас адайынаң ойнап аларға кӱстенчеткен.
Андрей тынағ кӱннер пасталар алнындох ағырыбыстыр, аннаңар ӱзінҷі четвертьте хайдағ паалар турғызылғанын ам даа пілбеен, че чахсы ӱгренчеткенде, тың на сағыссырабинчатхан. Хомай паалар полбасха кирек тіп ізендірген. Ідӧк Андрей школадағы арғыстарына сағын партыр.
Тынағдағы чуртағҷылар
Талкин харасуу аалда клубтаң пасха паза учреждение чоғыл. Че ол даа піс килген кӱн тоғынмаан. Клуб устағҷызы аймах кінінзер Культура тоғынҷызы кӱнін таныхтирға парыбысхан. Пасха чуртағҷылар тоғысха Хара кӧлзер, Ширазар парғлабысханнар. Аннаңар иблерінде ӧӧнінде тынағдағы ла кізілер халғаннар.
Аалдағы клуб
Мин ирепчі Сергей Петрович паза Наталья Ивановна Шигалаковтарнаң танызып алғам. Олар, 40 чыл хада чуртап, тӧрт пала ӧскір салғаннар. Наталья Ивановна пу аалзар 1980 чылларда хайди кӧс килгенінеңер паза амғы чуртастаңар чоохтап пирген.
– Минің тӧреен чирім Орджоникидзе аймаандағы Сыралығ Ӱӱс аал полча. Сергейнең анда танызып алғабыс. Ол ағас хониинда водитель полған. Хызылчардаң килген. Ол туста хомай кирек пол парған. Харындазым ӱреп парған, іҷем аның соонаң ағырыбысхан. Пӧлем Хара кӧлзер чуртирға хығырған. Пастап «Озёрный» совхозтың гостиницазында чуртаабыс. Ікі палалығ полғабыс. Анаң Талкин харасуу аалда тура пиргеннер. Мин інек сағҷаң полып тоғынғам. Амғы туста аалда сидіксіністер илееде. Садығ туразы чоғыл. Неделяда ікі хати садыға халас ағыл килчелер, – теен Наталья Ивановна.
Аал чуртағҷызы Наталья Шигалакова
Амды ирепчі тынағда. Маллар тутчалар. Ікінҷі чылы изере хар улуғ тӱс парғаннаңар, маллар хысхыда нимістен полбинчалар. Аннаңар от кӧп хорапча. Ирепчі отты садызып алча. Пуғаҷах ӧскіріп, аны садыбысчалар, ол ахчаа от алып алчалар. Пӱӱл тӧрт пас інек хыстатханнар.
Мин ідӧк аал чуртағҷызы Надежда Ивановна Питенконаң танызып алғам. Ол пу аалда тӧреен паза ӧскен, совхозта інек сағҷаң полған.
– Совхоз тоғынғанда, аалда илееде тура полған. Совхоз изел парғанда, чуртағҷыларның кӧбізі мыннаң кӧс сыххан. Амды кӧмес ле тура халған.
Минің кӧрізімнең, орыс-немец чонына хырығ озаринзар кӧзерге чарадығ пирілгенде, олар, пайлар алып, анаң садып, мыннаң тискеннер. Пістің парҷаң чирібіс чоғыл, ол туста тынаға сығар тузыбыс чағдабысхан, аннаңар мында халғабыс.
«Кічіг аалларны хайраллиры паза тилідері» программа хоостыра пістің аалдағы орамаларда колонкалар сабылғаннар. Анзы уғаа чахсы. Че пістің чуртыбыстаң колонкалар ырах орныхчатханнаңар, піс ӱӱҷікте скважина саптырып алғабыс. Хазнада мындағ программалар тоғынчатхан сылтаанда, аалларға саңай чіт парбасха полысча.
Амғы туста аалда чуртас саңай пасха. Мин кічіг полғанда, олған кӧп полған. Тағдаң чыларға чӧрҷеңміс, ӱлӱкӱннерде чон чыылҷаң. Амды чииттер тохтағда чыылысчалар, хараа тооза сууласчалар. Иртен сыхсабыс, тохтағда бутылкалар турғлапчатхан полча.
Аалда чайғы туста уғаа сіліг чир-чайаан. Аймах чистектер паза мискелер ӧсчелер. Мин оларны теерчем. Аннаңар пеер чайғыда хатап киліңер, – хығырған Надежда Ивановна.
Аның хада хонғаны Иван Михайлович Деменев Талкин харасуу аалның иң улуғ частығ чуртағҷыларының пірсі. Ол 1946 чылдаң. Пу аалда чуртас тооза чуртап салған, совхозта тоғынған.
– Піс пенсия ахчазын алып, аны пір айға сӧӧ тартчабыс. Халасты неделяда ікі хати Хара кӧлдегі садығ туразынаң ағылчалар. Пірее ас-тамах кирек полза, оларғох чахыбысчабыс. Мында ӧӧнінде тынағдағы паза кинек ле кізілер халған, – теен Иван Михайлович.
Надежда Ивановна паза Иван Михайлович 20 чыл хада чуртап салғаннар. Оларның хада-хонғаннары чиитке ӱреп парғаннар. Палалары хаҷанох Хызылчарда чуртапчалар.
Надежда Питенко Талкин харасуу чир-чайаанына хынча
Ирепчінің кӧңні полза, часхыда сосха палазын садызып алчалар, хысхызына теере аны ӧскірчелер. Амғы туста таңахтар ла тутчалар, чир тамаан салчалар. Чиит арах полғаннарында, маллар тутчаңнар, че амды от тоғынарға сыданминчалар.
Надежда Питенко аал ноға Талкин харасуу адал парғаннаңар чоохтап пирген:
– Тағдаң хара сууҷахтар ахчалар. Хаҷан-да хара сууҷахтар пасталчатхан орында, тағда, Талкин кізі кірпистер итчең. Аннаңар аалыбыс іди адал парған. Сас чирлерні хурутчалар, аннаңар хара сууҷахтар даа хуруп парирлар.
Сомнар Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Наталья Тюкпеева, Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
