Сидік тее оңдайларда харбазарға кирек
28.03.2024
Хабарлар
Cаблығ кӱресчілер Наталья Малышева (оң саринаң), Лилия Каскаракова паза «ЦСКА-Тыва» спортшколаның устағҷызы Буян Биче-оол
Ипчілер кӱрезі. Чоннар аразындағы класстығ спорт узы Наталья Малышева тилекей турнирлерінде Россия ӱчӱн турысча
Улуғ Cии аалдаң
Пістің республикада ипчілер кӱрезі чахсы тиліпче тізе, саба полбас, неке. Абахай спортсменнер аймах-пасха синде иртчеткен марығларда тӧреміл сыйыхтығ орыннарға сыхчалар. Кӧзідімге, пӱӱл мартта 16 часха читкелек саарбахтар Россия первенствозында ікі кӱмӱс паза пір хола медаль утханнар. Кира Бурцеванаң Дарья Черникова ікінҷі орынға сыхханнар, Дарья Валькевич ӱзінҷізі полыбысхан. Юниорлардаң Алина Сагалакованы таныхтирға кирек. Ол Якутскта 7 – 10 мартта ирткен чоннар аразындағы марығда чиңіс тутхан. Че амғы туста спорт «чылтызына» Наталья Малышева саналча.
Чир-суғҷыбыс Таштып аймаандағы Улуғ Сии аалда тӧреен. Іҷезі Наталья Геннадьевна, хыс фамилиязы Сазанакова, аймах тоғыстарда істентір. Халғанҷы 15 чыл ол Таштып аймааның ӧӧн имнег туразында санитарка полып тоғынча. Саблығ кӱресчі чоохтапча:
– Cӧбіреде ӱзӧлеңміс. Олған тузында харындастарымның на соонҷа чӱгӱр чӧрҷеңмін. Аҷам Николай кӱрес секциязына пазын салғанда, аннаң халбасха тіп ідӧк чӧр сыххам.
Пастағы туста 11 частығ Наташа кӱресті ӱтертіске санаҷаң полтыр. Килче, оолағастарнаң хада ойнап алча. Ачых-чарых кӧңніліг, чапчаң хылыхтығ хызыҷах тренер Леонид Бутонаевтің кӧңніне кірҷең. Кӧӧлҷе ол Наташаны микелерге ӱгрет сыххан. Саарбах секцияа тӧреміл чӧр сыхханда, іҷезі тоғыр полыбысхан. Наталья Юрьевна таныхтапча:
– Туған-чағыннарымның аразында спортнаң толдыра кӱснең айғасхан кізі чоғыл. Іҷем алында хыстар харбасчатханын пілбеендір дее. Ол мағаа талтах азахтығ пол парарзың, аар хабыныбызарзың теен. Че ол тусха мин хыниина кірібіcкем. Ойнирға парим тіп чоохтап салчам, позым секцияа чӱгӱрібісчем. Итсе, пір туста чӧрер-чӧрбес полыбысхам. Пастағы тренеріме улуғ алғыс. Ол, піссер киліп, пір ле хати нимес іҷемнең, миннең хада чоохтасхан. Леонид Петрович мағаа тіҷең: «Наташа, тренировкалар иртірбе. Cпорт – улуғ ниме, ол сағаа кізі полып алар оңдай пирер».
Наташа 6-ҷы класста ӱгренчеткенде, Леонид Петрович, хызыҷахтың спорттағы таңдағызына киртініп, аны Владимир Гаврилович Чучуновтың холына пир саларға чаратхан. Пӧзік устығ тренер Хакас гимназияда секцияны апарған. Ікі нанҷы чоохтас салған, Наташа Таштып аймааның мариинда чиңіс тутса, Чучунов саарбахты Ағбанзар апарыбызар. Чир-суғҷыбыс, кӱлімзіреп, сағысха кирче:
– Андада Владимир Гавриловичті пастағызын на кӧргем. Іҷем, мині ибдең позыдарға хынмин, хайди тоғырланды. Ол тренерлерге теен: «Хызым часха ам даа кічіг, аны Ағбанзар чалғызан позытпаспын». Харын даа, ол чыл гимназиязар Улуғ Сии аалдаң миннең хада ікі пала сыныхтағлар тутхан. Прайзыбыс кіріп алғабыс. Іҷемнің чӱрее кӧмес тее амыраан. Позым палалығ пол парғанда, аның сағыссыразын чахсы оңарғам.
Спорт чидіглері
Прай улуғ чиңістерге Наталья Малышева тренері Владимир Чучуновтың устаанынаң читкен. Саарбах 8-ҷі класстаң сборларға чӧр сыххан. Кӱресчі хыс пастап Сибирь мариинда чиңіс туттыр, анаң – Россия первенствозында. Ипчілер аразындағы пастағы арға-мӧрійде хакас абахай 2012 чыл тоозылчатханда кӱзін сынаан. Ол Россия кубогында ӱзінҷі орынға сыххан. Пу чидіг киречілеен: Хакасиядағы ипчілер кӱрезінде наа спорт «чылтызының» ады тамызылды. Итсе, Россия кубогы соонда ирткен Ярыгин турнирінде «ыырҷылар» 18 частығ хысха аның орнын кӧзіт пиргеннер тирге чарир. Ол пастағы хабыстох утыр салтыр. Спортсмен чооғын узаратча:
– 2013 чылдағы Ярыгин турнирі сағызымда чахсы халған. Андада мин пастағызын на чоннар аразындағы арға-мӧрійде араласхам нооза. Россия кубогында 50 килограмм кӧдірімде харбасхам. Ярыгин турнирі алнында кӧдірінібіскем. Худайымай! Туустан партырбын. 55 килограмм пасчам. Хабыстар алнында прайзы тынанча, мин, тізең, сауназар артых кӧдірімні синдірерге чӱгӱрчем. Чолда ол туста чииттер ӧмезінің ӧӧн тренері полған Юрий Аванесович Шахмурадов тоғас парған. Ол, мині истіп алып, 53 килограмм кӧдірімде харбазарға чоохтаан, тынанарға сӱрібіскен.
СССР-ның саблығ тренері, педагогика наукаларының докторы, профессор Юрий Шахмурадов – спорт кӱрезінің тилізіне улуғ хозым иткен кізі. Юрий Аванесович Наташаа чылығ хайҷаң. Саблығ тренер хакас кӱресчіні чоннар аразындағы турнирлерде матап араластырҷаң. Малышеваның 2014 чылдағы чиңістерінде аның хозымы улуғ. Андада чир-суғҷыбыс Ярыгин турнирінде ӱзінҷі орынға сыххан, Россия чемпионадында кӱмӱс медаль холға кирген, Европа паза тилекей первенстволарында чиңіс тутхан. Европа марии Польшадағы Катовица городта ирттір, тилекей арға-мӧрійі – Загребте (Хорватия). Наталья Юрьевна таныхтапча:
– Чиит тузымда мин кӱреснең не чуртаам. Нинҷе марығ пар, мағаа прайзында чиңіс тударға кирек полған. Тренерлеріме тренировкалардаң сығара сӱрдірҷеңмін. Олох туста прай кӧңніңні cалып харбаспазаң, спортта салымнығ чидіглерге читпессің.
Тренерлер Наташа 2016 чылдағы Олимп ойыннарында аралазар тіп ізенгеннер. Тилекейнің иң улуғ мариин Рио-де-Жанейро удурлаан. Хакас хыс 2015 паза 2016 чылларда Россия чемпионадында алтын медальлар утхан, Европа первенствозында чиңісчі полыбысхан. Прай чоллар азых, че спортта кирек сағыбаан оңдайнаң парыбысча. Таныхтирға кирек, Олимпиадада кӱресчілер алты кӧдірімде харбасчалар. Ипчілер кӱрезінеңер чоохтаза, 2016 чылда олар 48, 53, 58, 63, 69 паза 75 килограмм кӧдірімнерде кӱстерін сынааннар. Че Олимпиадаа таллағны иртібізерге кирек. Наташа Малышева Моол чирінде ирткен турнирде олимп лицензиязы ӱчӱн харбасхан. Аның ӧӧн «ыырҷызы» полған Мария Преволараки (Греция). Хакас хыс утчатхан, 10 секунда халғанда, Преволараки, сӱме идіп, чиңісті кӱснең алып алған. Утырыс Малышеваның кӧңнін матап тӱзіртір. 2016 чылда 53 килограмм кӧдірімде Россия абахайларынаң пірдеезі таллағны ирт полбиндыр. Ол сылтағнаң кӱресчі хыстар Рио-де-Жанейрода пис ле кӧдірімде харбасханнар.
Наталья, утырысха хомзынған даа полза, пос салынмаан. 2017 чылда ол Европа чемпионадында Россия командазына кӱмӱс медаль ағылған.
Пазох кибісте
Кӱстіг спортсменнернің чуртазы тренировкалардаң паза марығлардаң пӱтче. Наталья Малышева, ипчілер кӱрезіне сабылған полза даа, ідӧк Олимп резерві училищезін (техникумын) паза ХГУ-ны тоозыбызарға, сӧбіре тӧстирге маңнанған. Чир-суғҷыбыстың хада хонғаны – Карим Майнагашев. Ол позына тоғынча. Ирепчінің Давид оолах пар.
Наташа, іҷе поларға пӧгініп, пір чыл чарым кӱреснең айғаспиндыр. Ол кибіске 2021 чылның декабрьында пазох сыххан. Ол туста палазына пір час таа чох полған. Пӧзік устығ спортсменге пастағы туста хатығ чухтыр. Наталья Юрьевна чоохтапча:
– Пала тапхан соонда ипчінің иді-ханы паза иді-сӧӧгі тың алысчаттыр. Мин кӱскӱзін чӱгӱрерге пастаам, декабрьда кӱресче пастағы тренировкалар ирткеннер. Уғаа сидік полған. Піріктірілген команданың тренерлері мин толдыра кӱснең харбас поларында ікінҷілееннер. Аннаңар cборларға Хакасияның спорт министерствозының ахчазына чӧрҷеңмін. Пастағы сбор Хызылчарда ирткен, сыдаспаспын сағынғам. Ікінҷі сбор Сочиде полған, сизінгенде, тынарға оой арах полыбыстыр. Аразында турнирлерде харбасчаңмын. 2022 чылда хазна чемпионадында унада утыр салғам. Августта Россияның иң кӱстіг спортсменнерінің Cпартакиадазында ӱзінҷізі полыбысхам. Сочинің соонда сборларға Россияның спорт кӱрезінҷе федерациязының ахчазына чӧрчем.
Наталья Малышеваа 2023 чыл чидіглерге пай полды. Пылтыр январьда ол Ярыгин турнирінде хола медаль утхан. Чоннар аразындағы марығда Хакасиядаң 6 хыс араласхан. Малышеваа ла оң полған. Пу чидіг чир-cуғҷыбысха уғаа аарлығ. Ноғадаңар? 2022 чылның декабрьында спортсменнің пилі тың ағыр сыххан. Имнег туразынзар айланғанда, ағаа наа чыл соонаң килезер тіп чоохтап пиртірлер. Ярыгин турнирі алнында Хызылчарда кӱресчілерге сборлар иртіргеннер. Тренировкаларға чӧрер орнына Наташа пилін имнептір. Хызылчарда спорт имнег киреенің кінінде пістің хысха хазыхтанып аларға полыс пиргеннер. Чир-суғҷыбыс сағыстарынаң ӱлесче:
– Пылтыр Ярыгин турнирі хайди ирткенін чахсы оңнабинчам. Пилім ағырча, оолғымны іҷем кӧрген. Марығлар тузында палам ағырыбысхан, идінің ізии 38 градусха читчең. Хайди полҷаң? Марығлардаң суурыныбызарға сағыс полғанох. Ӱзінҷі орынға сыхханда, ӧрінізім пу чир полбаан.
Пу арға-мӧрій соонда чир-суғҷыбыс наа тыныс алынып алған тирге чарир. Июньда ол Россия чемпионадында чиңіс тутхан. Августта наа чидіг. Наталья Малышева Румынияда ирткен чоннар аразындағы марығда алтын медаль холға кирген. Чиңістер хакас абахайға тилекей чемпионадына чол асханнар.
2022 чылда Украинада ӧнетін чаа операциязы пасталған соонда хазнадағы прай спортсменнердең тоғыр хатығластар кирілгеннер. Пу сылтағнаң оларға тилекей марығларында аралазарға чарадылбаҷаң. Олимп спорт кӧрімнерінең айғасчатханнардаң боксерларға ла оң пол парған. Чоннар аразындағы боксча федерациянаң Россияның чуртағҷызы Умар Кремлёв устапча. Пылтыр кӱресчілерге талаан тӱскен. Піcтің паза Белоруссияның спортсменнеріне тилекей чемпионадында нейтральнай статустығ кӱс сынир оңдай пиргеннер. Сентябрьда Белградта ирткен арға-мӧрійде кӱресчілер медальлар паза олимп лицензиялары ӱчӱн харбасханнар. Олаңай кӱреснең айғасчатханнар 6 медаль паза 4 олимп лицензиязын утханнар. Грек-рим кӱрезінде пір ле хола медаль полған. Аны олимп нимес кӧдірімде Ауэс Гонибов холға кирген. Хыстар уйан харбазыбысханнар. Кем-де пастағыох хабыста утыр салған, ікінҷілері квалификация ирт полбаан. Азах мееттің 1/4 чардығына ӱс ле кізі читкен: Вусала Парфианович, Ксения Буракова паза Наталья Малышева. Чир-суғҷыбыс чоохтапча:
– Утырысха чӱреем ӧлген. Піс ол син тус чемпионатха тимненгебіс, кӱстенізібіc тикке парған. Аар сағыстарға пастырып, кибіске сых полбиныбысхам. Леонид Геннадьевич Чучунов полбаан полза, харбазарға тохтат саларҷыхпын, неке. Ол мағаа 2000 чылда Олимпиадада хайди араласханын, утырғанын чоохтаан. Итсе, мин, Москвазар тренерлерге сығдырадып, паза харбаспаспын тіп искірерге маңнанғам. 29 декабрьда, тізең, тренировка пір тыныснаң ирткен. Позым даа ӱрӱк парғам. Чаратхам пазох Ярыгин турнирінде аралас кӧрерге. Алтын медальны утып алғанда, спортты тастир сағыстар сах андох парыбысханнар.
Санапчам, политика харығ полбаан полза, тилекей чемпионадында піс хай-хай артых харбазыбызарҷыхпыс. Хатығластар ӱчӱн марыға тимненер орнына син тузыңны тикке хоратчазың. Кӧзідімге, пӱӱл Европа чемпионадында 50 килограмм кӧдірімде кӱстіг спортсмен Надежда Соколова харбазарға кирек полған. Ағаа, Абдулрашид Садулаевке чіли, виза пирбееннер. Аның орнына ызыбысханнар Милана Дадашеваны. Милананың, тізең, харбазарға чарадығ чоғыл, ол ЦСКА клубтың cпортсмені полча. Дадашева Румыниязар читкенде ле, ағаа чемпионатта аралазарға чаратханнар. Ол кӱресчі хыстардаң чалғызан сыйыхтығ орынға сыххан. Аның хола медальы алтыннаң пызыңнапча тізе, саба полбас. Тилекей чемпионадынаң тиңнестірзе, мин Европа мариинда хомай нимес харбазыбысхам. Маңзырабаан ползам, ӱзінҷі орынға сығып аларҷыхпын. Турцияда 8 мартта ирткен «Яшар Догу» чоннар аразындағы турнирде турыстыра кӧрінгенібіске ӧрінчем. Піс ӧменең ікі алтын паза 8 хола медаль утып алғабыс. Тилекей марығларында нейтральнай статустығ даа араласханы піске узыбысты таптир оңдай пирче.
Сербияда Россия спортсменнеріне чылығ хайчалар, Румынияда паза Турцияда піссер ідӧк пірдеезі хырт кӧрбеен. Пістің ӱчӱн матап «ағырчалар». Анзы кӱс хосча. Апрельде Бакуда лицензиялығ турнир полар. Ағаа тимненчебіс. Россия спортсменнері пӱӱл Олимп ойыннарында аралас поларлар ба, чуртас кӧзідер. МОК кӱннің сай, таң, Олимпиадада аралазар оңдайларны алыстырча. Санапчам, сын кӱресчі сидік тее оңдайларда харбазарға кирек. Іди сағынмазаң, пӧзік чидігліг спортта итчең ниме чоғыл.
Сом Наталья Малышеваның архивінең
Автор :
Майя Кильчичакова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
