Ол Хакас чирінде хаҷанға даа халар
27.03.2024
Хабарлар
Чыылығ тузында
Чыылығ. Пу кӱннерде Ағбанда Л.Р.Кызласовтың адынаң национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейде Хакасияның Улуғлар чӧбінің алғыдылған пайрамнығ чыылии ирткен
Пу улуғ чыылығ пістің саблығ учёнай, тархын паза археология істезігҷізі Леонид Романович Кызласовтың 100 чазы толчатханына чарыдылған. Аны таныхтирға пістің республиканың прай даа ӱлгӱдегі, халых пірігістеріндегі, ӱгредіг паза культура учреждениелеріндегі кізілер чыылысханнар. Москвадаң Леонид Романовичтің оолғы Игорь Леонидович, хызы Ирина Леонидовна паза пархалары, туған-чағыннары, ідӧк учёнайлар килгеннер.
Килген кізілер пастап Л.Р.Кызласовха чарыдылған сомнар кӧзідиинең танысханнар, анаң саблығ учёнайдаңар документальнай фильм кӧргеннер.
Чыылығны азып, Хакасиядағы Улуғлар чӧбінің кнезі, республиканың Ӧӧркі Чӧп кнезінің пастағы орынҷызы Пётр Воронин саблығ учёнайның чуртазынаңар хысхаҷахти чоохтаан, чыылығда араласчатхан аалҷыларнаң таныстырған. Аның чооғын искенде, таңнапчазың, Леонид Романович Кызласов позының ӱр чыллығ тоғызы ӱчӱн нинҷе сыйых алған! Ол СССР-ның хазна сыйииның лауреады (1985 ч.), М.В.Ломоносовтың адынаң І степеньніг сыйииның лауреады (1982 ч.), Хакас Республиканың Н.Ф.Катановтың хазна сыйииның лауреады (1993 ч.), Тыва АССР-ның саблығ наука деятельі (1991 ч.), Хакас Республиканың саблығ наука деятельі (1994 ч.), Россияның естественнай наукалар академиязының сын араласчызы (1997 ч.), М.В.Ломоносовтың адынаң Москвадағы хазна университедінің саблығ профессоры (2002 ч.).
Алғыстас сӧстерінең чоох тутханнар Хакасия пазының орынҷызы Михаил Побызаков, республиканың Ӧӧркі Чӧп кнезі Сергей Сокол. Михаил Анатольевичтің хакас тілінең матлама чоохтанчатханын истерге морсымнығ полған!
Хакасиядағы чаа, іcтеніс, Тирігліг кӱстер паза право хайраллаҷаң органнар ветераннары чӧбінің кнезі Галина Трошкина саблығ учёнайнаң чахсы таныс полған. Галина Алексеевна Хакас облазындағы толдырығлығ комитедінің кнезі полып ӱр тоғынған нооза. Аннаңар Леонид Романович, Хакасиязар килзе, Галина Алексеевнанаң хайди даа тоғасчаң полтыр. Леонид Романович, хайдағ даа саблығ полза, позын олаңай кізі чіли тудынҷаң, кӧдірілҷек хылыхтығ полбаан.
Анаң чоох алғаннар аалҷылар, тархын наукаларының докторлары Андрей Поляков (Санкт-Петербург г.) паза Анатолий Канторович (Москва г.). Олар тархын паза археология наукаларына Леонид Романович хайдағ хозымнар иткеннеңер чоохтааннар паза видео пастыра чапсых сомнар кӧзіткеннер. Соонаң ол сомнарны музейде артысхан поларлар.
Ідӧк чыылысхан чонны пайрамнығ кӱннең видео пастыра алғыстааннар Санкт-Петербургтағы «Хазна Эрмитажы» хазна культура учреждениезінің директоры Михаил Пиотровский, Москвадағы «Хазна тархын музейі» культура учреждениезінің ӧӧн директоры Алексей Левыкин, Новосибирсктегі РАН-ның археология паза этнография пӧлиинің директоры Андрей Кривошапкин, Саха (Якутия) Республикадағы лицей-интернаттың наука устағҷызы, тархын наукаларының докторы Никита Архипов (ол Л.Р.Кызласовтың ӱгренҷізі полтыр).
Тархын наукаларының докторы Игорь Кызласов паза тархын наукаларының кандидады Андрей Асочаков саблығ учёнай Л.Р.Кызласовтың Хакасиядаңар пасхан тоғыстары тархын паза археология саринаң хайдағ хозым иткеннеңер докладтар иткеннер. Леонид Романович республиказар кӱргеннерні істезерге удаа кил парҷаң. Ол пурунғы Хакас чирінде пӧзік цивилизация полған паза постарының городтары пар полған тіп киречіліг тоғыстар пас салған. Тархыннаңар книгалар чарых кӧргеннер. Анда «хакас», «хырғыс» паза пасха даа терминнер хайдаң сыхханынаңар чоохталча.
Леонид Романовичтің хызы Ирина Кызласова ідӧк тархын наукаларының докторы, искусствоведение кандидады, профессор полча. Ол позының кічігдегізінеңер чоохтаан, хайди олар Игорь харындазынаң хада іҷезі Анна Владимировнаның хырызарынаң, пірее сохтанған соонда чізе, пабазының кабинедінде чазынҷаң полтырлар. Леонид Романович амыр хылыхтығ полған, палаларын хырыспаҷаң. Олар тынағ кӱннерде прай сӧбіренең театрзар чӧрҷеңнер, город тастынзар чир-чайаанзар сыхчаңнар. Ідӧк олар пабазынаң хада кӱргеннерні істезер тоғыста аралазарға кил парҷаңнар. Анаң ол музей алнында Л.Р.Кызласовха чарыдылған хумартхы тастаңар чоохтанған: «Амды пабабыс Хакасияда саңайға халча».
Ағбандағы 1№ школаның ӱр чыллар директоры полчатхан Людмила Огурцованың чооғынаң, аның пабазы Леонид Романовичнең пу школаны 1941 чылда тоостырлар. Аннаңар учёнай, Ағбан городта полза, хайди даа пу школазар кірҷең, ӱгренҷілернең тоғасчаң.
Хакасияның Улуғлар чӧбінің кнезі Пётр Воронин пайрамнығ чыылығның резолюциязынаңар искірген. Анда аймах-пасха пирілген чӧптер аразында полғаннар: Хакас Республика правительствозына Л.Р.Кызласовтың наука тоғыстарын тӧрт томнығ сығарар оңдай табарға; Л.Р.Кызласовха, хумартхылап, «Хакас Республиканың аарластығ гражданині» ат пирерге.
Ідӧк Москвадағы Россия наукалары академиязының археология институдының ӧмезіне Игорь Леонидович Кызласовты ІІ степеньніг «За заслуги перед Отечеством» орденнің медальынаң сыйыхтир сурығнаң айланарға.
Чыылығ соонда аалҷыларны музей істінҷе экскурсияа ал чӧргеннер.
Cом Альбина Чистогашевани
Автор :
Илья Топоев
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
