Хайызығны тыыдарға тимделер
16.02.2024
Хабарлар
Ортызында Моол чирінің делегация устағҷызы Гомбосурэн Унурбаяр
Тегілек стол. Пу неделяда республиканың ӱлгӱ туразында Хакасияның паза Моол чирінің кидеркі регионнарының садығ-экономика, ӱгредіг-наука паза культура хайызығлары ӱзӱрілген
Хакасияның адынаң тегілек столда араласханнар республика пазы Валентин Коновалов, пастағы орынҷызы Татьяна Курбатова, Хакасияның экономика тилізі министрінің орынҷызы Наталья Дворяк, аал хонии паза ас-тамах министрі Сергей Труфанов, ағас хонии министрі Олег Матвиенко, транспорт паза чол хонии министрі Олег Емелин, Хакасияның тиліс чыындызының устағҷызы Денис Пауль паза садығ-промышленность палатазының президенті Владимир Сорокин. Моол чонының республика делегациязынаң Завхан аймактың губернаторы Гомбосурэн Унурбаяр устаан. Ідӧк тоғыс чорығында араласханнар Завхан аймактың специалисттері, сомон устағ-пастааның пастары, идінҷектер паза хырығны иртчең орынның кізілері. Тоғазығда МИД-тың Хызылчардағы представительствозының ікінҷі хачызы Михаил Белоконь паза Монголияның Хызылдағы ӧӧн илҷізі Чимид Ганболд араласханнар. Завханның садығ-промышленность палатазының тастындағы хайызығларҷа специализі Санжаасурэн Ганчимэг тиксі ӱзӱрігні орыс паза моол тіллеріне тілбестеен. Тегілек столның кӱн суриина алты сурығ сығарылған, ол санда Хакасияның инвестиция оңдайларынаңар, Моол чирінзер тӧлліг малларны читірерінеңер, республиканың идінҷектерге хабазиинаңар паза аның Моол чирінең хайызығларға теелізінеңер, Хакасияның садығ-промышленность палатазының Монголиянаң хада-пірге тоғызынаңар, Моол Республиканың Хакасиянаң хада-пірге тоғынар кӧcтеглерінеңер паза Завхан аймактың пу хайызығлардағы оңдайларынаңар искірілген.
Республиканың аалҷыларын удурлап, Хакасия пазы Валентин Коновалов таныхтаан:
– Пӱӱн піс республикада Моол чирінің чӧптіг паза улуғ делегациязын удурлапчабыс. Піске ол улуғ чеес. Хакасияа Азия хазналарынаң тастында-ғы экономика палғалыстары кирек. Илееде чыл Хакасиянаң Монголияны садығ-экономика, наука-ӱгредіг, культура палғалыстырча. Делегацияның республиказар кил парғаны хайызығлар маңнаныстығ тиліпчеткеннеңер чоохтапча, піс пірге проекттерні, пістің хазналарыбыс паза республикаларыбыс тилізіне кӧстелген проекттерні чуртасха кирерге азыхпыс. Ізенчем, пӱӱнгі ӱзӱріг пістің хада-пірге тоғызыбысты уламох тыыдар.
Моол чирінің делегация устағҷызы тегілек столны, тимнеп, иртірчеткен ӱчӱн Хакасияның устағ-пастаана алғызын читірген.
– Моол чирінің кидеркі аймактары Россияның Алтай, Тува паза Хакасия республикаларынаң хада-пірге тоғынча паза аймах сурығларҷа палғалыс тутча. Піс ідӧк «Кимдегі Сибирь» килкім инвестиция проектін пӧзік паалапчабыс паза аның ӧӧн араласчызы Хызылчар крайынаң хайызығлар пастирға пӧгін тутчабыс, – теен Гомбосурэн Унурбаяр. – Хакасия, тізең, піcке аал хонии ниме-ноозынаң хынығ. Пу хысхы хатығ, хар кӧп чаап парғаннаңар паза порааннар полчатханнаңар піcке мал азығы киректелче. Завхан аймакта ла 3,5 миллион пас килкім паза оох мал саналча. Аннаң пасха, піске пӱдіріг ниме-ноозы киректелче. Ідӧк хырығлар хыринда туризмҷе хайызығларны тыыдар пӧгін пар.
Тиксі искіріглер соонаң пілдістіг полған, пӱӱнгі кӱнде Хакасиядаң Моол хазназынзар ниме-ноо экспорты ла парча. Хакасияның экономика тилізі министерствозы искіриинең, 2023 чылның тоғыс айына пу хазнадаң экспорт сині 1,5 миллион долларға тиңнелген. Ниме піс сатчабыс? Аал хонии ниме-ноозын, инвестиция чӧптерін чуртасха кирерін, пӱдіріг ниме-ноозын паза пасхазын. Инвестиция киректепчеткен проекттер кӧртізілген. Оларның паазы, 20 миллион салковайдаң пасталып, 3,1 миллиард салковайға читче, ол санда аймах заводтар пӱдірии кӧрілче. Хакасия мыннаң мындар аал хонии ниме-ноозын читірерге паза алғыдарға тимде. Кӧзідімге, тӧлліг малларны садарға. Хакасияда пӱӱнгі кӱнде тоғыс хоных саналча, ол санда ікі хоных сӱт пирчеткен тӧлліг малларны ӧскірерінең айғасча, тӧрт хоныхта итке маллар ӧскірілче. Сибирьдегі чалғыс ипподромда чарысчаң тӧлліг аттарны ӧскірчелер. Мооллар оларға ідӧк хайығ айландырчаттырлар. Тӱк иирчеткен фабрика экспортха тоғынарға тимде.
Че республика ідӧк Моол чирінің ниме-ноозын кӧні читірерін киректепче. Пӱӱнгі кӱнде Хакасияның чырғалларында моол ниме-ноозы пар, че олар хонҷых регионнардаң читірілчелер. Пу сурығны пӧгерге ідӧк хазна хабазии полызарға кирек. Хакасия пасха хазнадаң ниме-нооны читірерінҷе хорадығларның чардығын позына алча. Ол Россиядағы транспортха паза чолға хорадығларға теелче.
Хакасияның тиліс чыындызы пістің идінҷектерге ниме-ноозын пасха хазна чырғалларынзар сығарарға полысча, ол санда моол чырғалынзар. Аның ӱчӱн идінҷектерге чоннар аразындағы кӧзідіглерге чӧрерге полысчалар. Андағ хабазығнаң 10 азыра идінҷек тузаланған, салтарында нинҷе-де экспорт чӧптезии иділген. Іди Хакасияда тимнелген ун паза тамах азыралы Моол чирінзер читіріл сыххан.
Хакасияның садығ-промышленность палатазының президенті Владимир Сорокин идінҷектерге сынында хабазар паза хайызығларны тыыдар сурығларны кӧдірген: кӧні импорт, ол санда ит-консерва комбинаттарынзар ит читірерінҷе, хырығ хыриндағы пірее городта, кӧзідімге, Улаангомда, Хакасияның садығ туразын азыбызарға, ол идінҷектерге кӧні палғалыста поларға полызар; Моол хазназының ӧзімнернең чазирынҷа программазына Хакасияда сығарылған соохтарға паза чиллерге сыдамах чистек паза пасха сырып сорттарын садызарға чарир паза даа пасха чӧптер.
Моол чирiндегiлер, прай пу кӧcтеглерні хайыға алып, тоғынарға тимделер. Ағаа хоза хайызығларны чахсыландырар пӧгіннең хырығзар асфальт чол саларға чарадыл парған. Кидеркі аймактар, пірігіп, Россияның пір хырығлығ регионнарынаң хада тоғынарға тимделер. Андада ниме-ноо садиин, экономика хайызығларын уламох алғыдарға чарир.
Ӱзӱрігнің хайзы даа сари ол тӱзімніг ирткеніне чӧпсінген паза хайызығларға хайчатхан ӱчӱн удур-тӧдір алғыстаан. Республика устағ-пастаа Моол чирінің делегациязына ідӧк культура программазын тимнеп салған. Аалҷылар Л.Р.Кызласовтың адынаң Хакас национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейде пол парыбысханнар.
Сом Альбина Чистогашевани
Автор :
Наталья Сюптерекова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
