Аал хонии тилізі – саннарда
14.02.2024
Хабарлар
Хакасия пазы Валентин Коновалов аал хонии министрі Сергей Труфановнаң
Сан пирiс. Республиканың аал хонии паза ас-тамах министрi Сергей Труфанов Хакасия пазы Валентин Коноваловха министерствоның 2023 чылдағы тоғыс салтарларынаңар искiрген
Тиксі хабазығ
Ирткен чылда регионның аал хонии министерствозы алнында турғызылған пӧгiннер прай кӧстеглерҷе толдырылғаннар.
Пӱӱнгi кӱнге республикада 29 аал хонии предприятиезi, 8 аал хонии кооперативi, 335 кресен-фермер хонии, аал хонии ас-тамаан сығарчатхан 17 идiнҷек тоғынча. Iдӧк «Республиканың ипподромы» полызығлар пирҷең предприятие, «Черногорское» опыт-производство предприятиезi (наука учреждениезi) пар. Хакасияда 74 муң азыра пос хонии саналча.
Азынада сананыстарҷа, прай кӧрiмнiг хоныхтар 18 млрд азыра салковайға аал хонии ниме-ноозын алай 2022 чылдағы синiне 100,86% сығарыбысхан. Ол санда 6 млрд 970 млн салковайға алай 114,7% – тоңастығларны паза чир тамаан, 11 млрд азыра салковайға – 93,74% ит паза сӱт.
Регион чирлерінің 31% аал хонии чирлерiне килiсче. Ол санда хыралар 37,1% алай 560 муң гектар, хайзының 240 муң гектарында аймах ӧзiмнер таарылча. 2,3 муң гектарда алай 0,2% кӧп чыллығ оттар ӧскiрiлче. 784,3 муң гектарда алай 52% чирде ибдегi маллар хадарылча.
2023 чылда хазна программаларынҷа аал хониина 2 млрд 898 млн 1 чӱс муң салковай позыдылған, ол санда федеральнай бюджеттең – 1 млрд 622 млн 500 муң салковай, республика бюджедiнең – 1 млрд 275 млн 600 муң салковай.
Аал хонии ниме-ноо сығарызы хабазиина 882 млн салковай позыдылған, ол санда федеральнай бюджеттең – 326 млн 700 муң салковай, регион бюджедiнең – 555 млн 300 муң салковай.
Ветеринар тоғыстарына, аал хонии ярмаркаларын, кӧзiдiглерiн паза марығлар иртiрерiне – 657 млн 700 муң салковай, «Аалларның тиксi тилiзi» программаны чуртасха кирерiне – 1 млрд 358 млн салковай, ол санда федеральнай бюджеттең – 1 млрд 295 млн 800 муң салковай паза регион бюджедiнең – 62 млн 600 муң салковай.
Ӧзiмнер ӧскiрерi
2023 чылда прай кӧрiмнiг хоныхтарда таарығ чирлерiнiң тиксi улии 244,3 муң гектарға тиңнелген, анзы 2022 чылдағызынаң 14,4 муң гектарға кӧп. Ирткен чыл салтарларынҷа Хакасияда тоңастығлар паза бобовайлар 100% чыыл парғаннар. Тиксi 181,4 муң тонна тоңастығлар сабыл парған.
Тоңастығларның паза бобовайларның ортымах сығызы 18 центнерге тиңнелче. Че Алтай аймааның хай пiрее хыраларында пiр гектардаң 22 – 25 центнер тоңастығлар сыххан. «Аршановское» ООО-ның хыраларында гектардаң 35 – 40 центнер ӧскiрiп алғаннар.
Пии аймаандағы хыраҷылар тоңастығларны хомай нимес ӧскiрiп алғаннар. Анда халғанҷы нинҷе-де чыл аразына тоңастығлар чахсы сыхча, анзы республикаа ӱреннердең хызылбасха оңдай пирче.
Хыра тоғызына 20,5 муң тонна ӱрен киректелче, 20,2 муң тонна тимнел парған.
2023 чылда 205,5 муң тонна от пилетел парған, сенаж – 115,2 муң тонна, силос – 41 муң тонна, сызыр – 41,2 муң тонна, азыралға тоңастығлар – 32,4 муң тонна. Чир тамаа чахсы сыххан. Прай кӧрiмнiг хоныхтарда 36,6 муң тонна чир тамаа паза 69,5 муң тонна яблах ӧскiрiл парған.
2023 чылда техника паза оборудование нааҷылирына 200 млн салковай позыдылған, 240 техника алылған. Хай пiрее хоныхтарда федеральнай программаҷа 2011-2012 чылларда алылған техника тоғынча.
Мал ӧскiрерi
Республикада аал хонии ниме-ноо сығарызының 65% мал ӧскiрерiне килiсче. 2023 чылда мал ӧскiрчеткеннерге хабазарына 276,2 млн салковай пирiлген, ол санда федеральнай бюджеттең 111,1 млн салковай. Пу хабазығ 12 кӧстегҷе пирiлче: сӱт сығарызына – 125 млн 170 муң салковай; тӧлге маллар ӧскiрерiне – 42 млн 510 муң салковай; итке iнек малларны тударына – 17 млн 789 муң салковай, аттар ӧскiрерiне – 2 млн 87 муң салковай; хойлар паза хурағаннар тударына – 27 млн 257 муң салковай; хойларны тiрiге садарына – 17 млн 167 муң салковай; iнек малларны ӧскiрерiне – 6 млн салковай; хойлар ӧскiрерiне – 7 млн салковай, хойлар садызарына – 5 млн 90 муң салковай; маллар садызарына – 700 муң салковай; аттар тударына, ӱгредерiне (ипподром) – 24 млн 300 муң салковай.
2023 чылда прай хоныхтарда 166,3 муң пас мал саналған, ол санда iнек саны 70,1 муң пасха тиңнелген. Хой паза ӧскi саны 336,6 муң пас полған, аттар – 41,9 муң пас, сосхалар – 26,1 муң пас, хус – 553,9 муң пас.
Мал саны хызырылғаны Орджоникидзе аймаанда саалчатхан iнектер орнына тоңастығлар ӧскiрерiне кӧстелгенiнең палғалыстығ. Аннаң пасха, ирткен чылның чарыс айында ибдегi маллар узелковай дерматитнең ағырыбысханы сығысхан. Ағырығ тарабас ӱчӱн, прай кӧрiмнiг хоныхтарда 2453 пас iнек мал, 5542 хой паза ӧскi, 400 пас сосха чох идiлген.
Хакасияның правительствозы аал хонии малының тӧлiн чахсыландырарына хазна хабазиин кӧр салған. Тӧллiг малларның ӱренiн садысхан хорадығларның 98% паза арған оңдайнаң малларны тӧллендiрҷең оборудование садысхан хорадығларның 95% айландырылча.
Азынада сананыстарҷа, пылтыр соғымға 31,3 муң тонна хус ӧскiрiлген, 118,5 муң тонна сӱт сығарылған паза 88,7 млн нымырха сығарылған.
Хазна хабазии полызиинаң 741 тонна палых сығарылған, 649 тонна садыл парған. 2022 чылда 948 тонна палых сығарылған, 694 тонна садыл парған.
Национальнай проекттер
«Кiчiг паза ортын пос кирее паза пос кирее пастағларына хабазары» национальнай проекттi чуртасха кирерiне 161,9 млн салковай пирiлген.
«Агростартап» грант мариинда 19 фермер араласхан, оларның сигізi чиңiсчi полыбысхан, хайзына 32,9 млн салковай пирiлген. Iдӧк пис аал хонии потребитель кооперативi субсидия алып алған: «Боградский», «Светлый», «Бондаревский», «Орджоникидзевский», «Утро». Оларға тиксi 20,3 млн салковай пирiлген.
Сӧбiре фермалары аразындағы марығда тиксi 96,4 млн салковайны читі араласчы утып алған. Оларның бизнес-проекттерi ит паза сӱт сығарызына кӧстелгеннер.
Пiр фермер хонии «Алтын кӱскӱ - 2023» аал хонии кӧзiдиинде «Аал хониинда иң чахсы пос кирее пастаа» марығның лауреады полыбысхан. Орджоникидзе аймаандағы Наталья Филиппованың фермер хонии «Грант алчатханның тӱзiмнiг проектi» номинацияда кӱмӱс медальға турысхан.
Регион проектi
«Аал хонии ниме-ноо экспорты» регион проектiн толдырғаны 9 млн долларға тиңнелче.
Хакасияның хазна паза муниципальнай заказчиктерге читiрiлчеткен ас-тамаан сыныхтирынҷа тоғыс апарылча. Республиканың социальнай объекттерiнiң 149 чахии кӧрiлген, 384 лаборатория сыныхтаа иртiрiлген (2022 чылдағызынаң 10% кӧп).
Аалларның паза дача пiрiгiстерiнiң тилiзi
2020 чылдаң сығара «Аалларның тиксi тилiзi» хазна программазы хоостыра тоғыс апарылча. 2023 чылда 1 млрд 380 млн салковайға тоғыс толдырылған, ол санда федеральнай бюджет ахчазы – 1 млрд 272 млн салковайға. Чурт оңдайларын чахсыландырарына 13 сӧбiре тура пӱдiриине социальнай тӧлег алған. Аалларзар тоғынҷыларны тартарына тоғыс тура пӱдiрiлген.
Аалларны иптирiнҷе 12 проект чуртасха кирiлген паза транспорт инфраструктуразы тилiзiне алты автомобиль чолы тыхталған.
2023 чылда сад, ӱӱҷiк паза дача пiрiгiстерi тилiзiне республика бюджедiнең 15 млн салковай позыдылған. Хазна хабазиин аларына сурыныс пирген 22 пiрiгiстің 20-і инфраструктура тилiзiне грант алып алған.
Чуғынҷах мал ағырии
Хакасияда узелковай дерматит ағырығ сығыс килген орында прай ибдегi мал чох идiлген. Ағырығ тарирынаң хорғыс пар ааллардағы малларға вакцина турғызылча. Кӱрген айының пастағы кӱнiне Боград аалда, Ағбан пилтiрi аймаандағы Тазоба пилтiрi аалда ағырығны таратпазынҷа прай тоғыс толдырыл парған, малларға ӱзер хати прививка турғызылған.
Ағырығны чох идерiнҷе Хакасияның хазна ветеринар службазы прай кирексiнiстернi толдырча. Ит паза сӱт ас-тамаан ветеринар-санитар сыныхтаа 100% иртiрген. Тиксi 89 муң сыныхтағ иртiрiл парған.
Сом r-19.ru сайттаң
Автор :
Тимнеен Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
