Филармония хакас кӧг культуразын пӧзiк синге кӧдiрче
09.02.2024
Хабарлар
Филармония азылған кӱнде Иосиф Кобзон сарнапча
Пайрамнығ чыл. Пӱӱн, 9 февральда, В.Г.Чаптыковтың адынаң Хакас Республика филармониязына 35 чыл толча
СССР-ның паза РСФСР-ның культура министерствозы коллегиязының чарадиинаң 1989 чылның 1 январьында Хызылчар крайы филармониязының Ағбандағы концерт-эстрада бюрозында Хакас облазының филармониязы тӧстелген.
Ыраххы 1989 чылның 9 февральында драма театрында филармонияның пастағы чайаачы иирi ирткен. Наа культура учреждениезiн азарға Москвадаң артисттер килгеннер, ол санда СССР-ның чон артисттерi Иосиф Кобзон, Валентина Леонтьева, РСФСР-ның чон артизi Борис Брунов, РСФСР-ның саблығ артисттерi Валентина Собцева, Тамара Мушта. Улуғ аалҷыларнаң хада пicтiң хакас чайаачыларыбыс концертте араласханнар: поэт паза РСФСР искусствозының саблығ деятельi Михаил Кильчичаков, РСФСР культуразының саблығ тоғынҷылары Клара Сунчугашева паза Владимир Чаптыков, филармонияның артисттерi Владимир Терешков, Зинаида Аршанова, Нина Идимешева, Ирина Боргоякова, Владимир Кирбижеков, Татьяна Доможакова.
Хакасия филармонияа чидiнгенде, республиканың культуразы пӧзiк синге кӧдiрiлген: наа чайаачы ӧмелер тӧстелгеннер, ырҷылар хозылғаннар. Оларның аттары Россияда даа, хырығ озаринда даа истiл сыххан. Хакасия Сибирьдегi чоннарның культуразының тилiзiне улуғ хозым ағылған паза ам даа ағылча.
Культура учреждениезiнең устирға Людмила Бранчукова турғызылған, Россияның саблығ артизi Герман Саражаков хоос устағҷы полыбысхан. Андада филармония музыка училищезi полған турада (Лениннiң орамазы, 62) орныххан. Олох чылда Павел Ким хакас сарыннар паза теелбектер ансамбльын тӧстеп, аннаң устап пастаан. Соонаң ансамбльға «Ӱлгер» ат пирiлген.
1993 чылдаң сығара филармонияа республиканың Культура туразында (амды ол С.П.Кадышевтiң адынаң чон чайаачызы кiнi полча. – Авт.) нинҷе-де пӧлiк пирiлген. Анда пис кабинет, iкi гримёрка паза костюмернай полған. Ол туста хакас композитор Георгий Челбораковтың кӧӧне «Горная дева» кӧг-драма ойыны турғызылған. Филармонияның артисттерi республиканың аймахтарынҷа гастрольларнаң чӧр сыхханнар.
1994 чылда классика сарыннарын толдырчатхан ырҷыларның ӧмезi тӧстелген. Аннаң Екатерина Кыштымова паза Леонид Третьяков устааннар. Ӧмезер хайхастығ ӱннiг ырҷылар кiргеннер: Владимир Чаптыков, Владимир Терешков, Зинаида Аршанова, Людмила Арыштаева, Мария Янгулова, Владимир Левашов, Даниил Тарасов паза пасхазы.
Тоғызон чыллар тоозылчатханда, Д.Вердинiң операларына «Аида» паза «Травиата» чайаачы кӧзiдiглер турғызылғаннар.
2000 чылда филармонияда концерт-камернай оркестр тӧстелген. Аннаң Бишкектегi паза Новосибирсктегi консерваторияларны тоосхан чиит дирижёр Вячеслав Инкижеков устап пастаан.
«2000 чылда январь айда культура министрi Владимир Герасимович Чаптыков, минi позынзар хығырып, концерт-камернай оркестрнең устирға айланған. Анаң оркестр тӧстелчеткеннеңер реклама кампаниязы тоғынған, оркестрзер музыканттар киректелчеткеннеңер чарлағлар сығарылған. Сидiксiнiстер кӧп тоғасхан, че пiс аны турыстығ тобырғабыс. Ӧӧнi оркестр араласчыларының музыканаң айғаcчаң кӧңнiлерi улуғ полған. Пастағы концерт 1 февральда ирткен. Ағаа пiс композитор Михаил Глинканың «Руслан и Людмила» увертюразын паза Дмитрий Шостаковичтiң «Праздничная» увертюразын тимнеебiс. Программа уғаа сiлiг паза пай килic парған», – сағысха кирген Вячеслав Инкижеков.
Пӱӱнгi кӱнде филармонияда хакас сарыннарның хайраллағҷызы «Ӱлгер» ансамбль полча. Аннаң 2003 чылдаң сығара Хакасия искусствозының саблығ деятельi паза республиканың чон артизi Кучен Ай Чарых Сайын устапча. Ӧме чоннар аразындағы паза Россия синiндегi фестивальларда тӧремiл араласча. Артисттер концерттернең Швейцариязар, Бельгиязар, Нидерландызар, Польшазар, Франциязар чӧргеннер.
2005 чылда Хакасияның культура министрi Светлана Окольникова чарадығ сығарған – С.П.Кадышевтiң адынаң чон чайаачызы кiнiнiң ӱзiнҷi хадылын пӱкӱлее филармонияа пирерге. Iди филармонияның репетициялар иртiрҷең пӧлiктер сығыс килген. Хакасияның правительствозы наа мебель аларға ахча позытхан. 2005 паза 2008 чылларда «Культура тилiзi паза культура ис-пайын хайраллиры» республиканың кӧстеглiг программазы полызиинаң «Ынархас», «Пӧлбек», «Чиит ӱннер» фестивальларны иртiрҷең оңдай табылған. Филармонияның кирексiнiстерi тыыдылған: виолончель, скрипка, контрабас, гобой, кларнет, тромбон, литавры алылған. 2008 чылның 14 мартында «Stеinwеу&sons» рояльның презентациязы ирткен.
Амғы туста Хакас филармониязының артисттерi республиканың ырах пулуңнарынзар удаа чӧрчелер. Симфония оркестрiнiң хайхастығ кӧглерiн истерге морсымнығ. Кӧрiгҷiлер, «Ӱлгер» ансамбльны исселер, пос чонының сiлiг кӧг культуразына поғдархапчалар.
Пӱӱнгi кӱнде филармониязар мындағ чайаачы ӧмелер кiрчелер: симфония оркестрi, дирижёр – Хакасия искусствозының саблығ деятельi, республиканың чон артизi Вячеслав Инкижеков; эстрада пӧлии, устағҷызы – Хакасия искусствозының саблығ деятельi Татьяна Маслова, ырҷылар – Ольга Васильева, Олег Гриценко, Мария Сиротенко; «Ӱлгер» хакас сарыннары паза теелбектерi ансамбльы, устағҷызы – Хакасия искусствозының саблығ деятельi, республиканың чон артизi Кучен Ай Чарых Сайын; «Кӱн сузы» хакас теелбек ансамбльы, балетмейстерi – Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Наталья Апуневич; «Хан сын» ансамбль, устағҷызы – Россияның паза Хакасияның саблығ артизi Евгений Улугбашев; олған филармониязының «Каданс» хоры, хоос устағҷызы – Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Марина Штарк. Филармонияның директоры Вячеслав Инкижеков полча, хоос устағҷызы – Хакасияның чон артизi, Алтай Республиканың саблығ артизi Артур Марлужоков.
Хакас филармониязының пайрамнығ 35 чылына тимненiп, пiс пу культура учреждениезi азылғанын кӧрген киречiлернең чоохтазып алғабыс.
Россияның паза Хакасияның саблығ артизi Зинаида Аршанова-Майнашева:
– Хызылчардағы хазна искусство институдын тоосхан соонаң Хакасиязар айланғам. Андада мында мағаа тоғыс чох полған, аннаңар тоғыс кӧрглирге, хайда-да сарнирға парарға иткем. Че мағаа пастыхтар тееннер, тӱрчедең филармония азылар, анда, тiзең, тоғынҷаң кiзi чоғыл, аны сахтап ал. Филармония азыларын сахтап, мин драма театрынзар тоғынарға парғам. Артист полып, iкi чайаачы сезон iстенгем, улуғ рольлар даа толдырғам. 1988 чылда «Читiген» тӧстелген. Ол театрның ӧмезiнең хада iдӧк аалларҷа спектакльлар ал чӧрҷеңмiс. 1989 чылда 9 февральда филармонияның пайрамни азылғанында араласхам.
Зинаида Аршанова-Майнашева ырлапча
Хакасияның чон артизi Нина Идимешева:
– Филармониязар килгенде, мағаа 44 час полған. Аның алнында, ӱгретчiлер институдын тоозып, 24 чыл школада тоғын салған полғам. Пастап Пиидегi школада iстенгем, анаң Таштып аймаандағы Ибiгдегi школада.
Филармония азылча тiп хығыртығ килген. Сарнаҷаң кiзiлер анда асхынах полған. Пастап андар тоғысха кiрерге ӱс чардыхтығ марығ полған, мин аны прай иртiбiскем. Анаң минi тоғысха алчалар тiп искiргеннер. Iди ӱгретчi тоғызынаң саңай парыбысхам.
Ағбанзар кӧскенде, «Хакасия» аалҷылар туразында орын пиргеннер. Анда iкi чыл чуртаам. Анаң квартира пиргеннер.
Пастап пiс, прай ырҷылар, Зина Аршанова, Люда Арыштаева, пiр ансамбльға чӧрҷең полғабыс. Хоос устағҷы Герман Николаевич Саражаков аны «Ӱлгер» адап салған. Ол тустарда пiс концерттернең удаа чӧрҷеңмiс. Тува паза Тағлығ Алтай республикаларзар читкебiс. Хакасияның прай пулуңнарында пол пар килгебiс. Аалларда най чахсы удурлаҷаңнар.
Пiрсiнде Тувазар концерт апарғабыс. Хада тоғынчатхан нанҷыбыс Сергей Иптышевтiң хонғаны тува чонынаң сыххан. Ол тахпағымны тува тiлiне тiлбестеп пирген. Павел Михайлович Ким хоос устағҷы полған. Ол хакас тiлiн пiлбеҷең. Мин анда тува тiлiнең тахпахтапчам. Кӧрiгҷiлер, истiп, матап айа сапханнар. Анаң Павел Михайлович хайхаан, тува чон хакас тахпахтарына хайди тың хынча теен.
Хакасияның саблығ артизi Владимир Кирбижеков:
– 1988 чылда КПСС ЦК-ның ӧӧн хачызы Михаил Сергеевич Горбачёв Ағбанзар килгенде, Хакас автоном облазының Чон депутаттары чӧбi исполкомының кнезi Галина Алексеевна Трошкина аннаң хада пiске филармония кирек тiп чоохтазыбысхан. Iди 1989 чылда филармония азылған. Ол кӱн, 9 февральда, мин Георгий Челбораковтың «Абахай» сарынын ырлаам.
Позым Хызылчар крайындағы Белоярск аалда тӧреем, ӧскем. Анаң, Хакасиязар кӧзiп, Ағбан пилтiрi аймаандағы Ниин Пиизi паза Чарков аалларда чуртаам. Кiчiгдең ала, 6 частығдаң сығара, сарнапчам, аннаңар школа соонаң Ағбандағы музыка училищезiнде Россияның саблығ артизi, Хакасияның чон артизi Владимир Терешковтың холында ӱгренгем. Аны тоозыбызып, Москвадағы Гнесиннернiң институдында СССР-ның чон артизi, опера ырҷызы Артур Эйзеннiң холында ӱгренгем.
Хакасиязар айланғанда, пис чылҷа филармонияда тоғынғам. Анаң минi Хызылчардағы опера театрынзар тоғынарға хығырғаннар. Анда чибiргiҷе чыл iстенгем. Амды тынағдабын, Ағбан пилтiрi аймаандағы Ниин Пиизi аалда чуртапчам, арығ киинең тынчам.
Сомнар Зинаида Аршанова-Майнашеваның паза Нина Идимешеваның архивтерiнең
СӦС СОО: Пӱӱн 18.30 часта Хакас филармониязы 35 чыллығ пайрамын А.М.Топановтың адынаң Хакас драма театрында алғым чайаачы иирнең таныхтир. Артисттер кӧрігҷілерін прайзын чидікпин сағыпчалар.
Автор :
Татьяна Тютюбеева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 |
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
