Чуртағҷыларнаң кӧнi палғалысталар
09.02.2024
Хабарлар
«Хакасия» ГТРК-ға – 65 чыл. «Хакасия» хазна телерадиокомпаниязының тархыны 1959 чылда азығ айының 8-ҷі кӱнiнде пасталған
«Изеннер, аарлығ кӧрiгҷiлер! Кӧнi эфирде «Хакасия. Хабарларда» кӧзiдiг...» Мындағ сӧстердең иртен сай пасталча «Россия 1» телеканалда Хакас телевидениезiнiң кӧнi эфирi. Аны кӧрерге тiп, аалдағы чуртағҷылар, ӧӧнiнде улуғлар, иб аразында иртеезін хайын саларға кӱстенчелер. Пiлчелер нооза, республика хабарларын хакас тілінең истiп алып, олар пос тілінеңӧк чапсых передача кӧрiп аларлар. Чоныбысха хынығ, тузалығ хабарлар паза программалар сығарар ӱчӱн, компанияның Хакас телевидениезінің хабарҷылары, режиссерлары, операторлары, водительлерi паза даа пасхазы кӱннiң сай чорыхха cыхчалар, анаң илееде тус тимнеглiг тоғыс апарчалар. Пӱӱн олар пiстiң матырларыбыс полчалар.
Хакас тiлiнең передачалар ГТРК тоғынып пастааннаң сығарыл сыхханнар. Оларны тiлнi матлама пiлчеткен кiзiлер тимнеп турғаннар, чайаачыларның санында компанияның пастағы режиссерларының пiрсi, писатель, поэт, драматург Михаил Кильчичаков полған. Ол дикторға Анна Арыштаеваны таап алған. Чиит хыс андада студент полған. Михаил Еремеевич аны тастындағы кӧрiмiнең таллап алтыр. Анна Арыштаева уғаа иптiг кӧрiмнiг полған нооза. Мында тоғынған соонаң Ленинградсар парыбысхан. Ол изен-хазых, андох чуртапча.
Аның соонаң диктор Андрей Барженаков полған, анаң – Евдокия Кильчичакова, Ирина Шоева, Раиса Кидиекова, Майя Чебочакова, Наталья Тахтаракова. Амды дикторлар чоғыл, оларның орнына ведущайлар. «Хакасия. Хабарларда» кӧнi эфирнi чииттер апарчалар – Алексей Торбастаев паза Алевтина Букванова.
Аймах чылларда кӧп кiзi Хакас телевидениезінiң тилiзiне хозым иткен, аны кӧдiр парарға кӱс салған. Амғы тоғынҷылар ветераннарны ундутпинчалар, оларны аарласнаң адапчалар. Пӱӱнгi кӱнде редакцияда илееде чыл iстен салған хабарҷылар асхынах нимес. Олар iдӧк халых тоғыснаң айғасчалар.
Алексей Боргояков, редакция iзии чабыл парза, пос туста тiлег тоғыстарынаң айғасча. Ол кiзiлер сурынызынҷа Илбек Ада чаа тузында iзi чох чiт парған чааҷыларны тiлирге полысча. Пу киректi хабарҷы кізi позының ағазынаң пастаан. Ол iдӧк чаа араласчызы полған. Алексей Боргояковтың тӧреен-ӧскен чирi – Асхыс аймаандағы Ӱс чул аал. Ағбандағы ӱгретчiлер институдын тоозып, нинҷе-де чыл школада тоғынған, орыс тiлi паза литература уроктарын апарған. Че газетазар статьялар пазарын студент тузындох пастаан.
– Студент полғандох, «Ленин чолы» газетаа хабарлар пазып ызыбысчаң полғам, iдӧк сомға суурҷаңмын. Хакас радиозының штаттағы нимес хабарҷызы поларға килiскенӧк. Студенттернең чоохтазып алып, олардаңар пазыбысчаңмын, аның ӱчӱн гонорар тӧлеҷеңнер. Институт соонаң газетаның ӧӧн редакторы Гавриил Гаврилович Котожеков минi редакциязар тоғынарға хығырған. Че мин специальнозымҷа кӧмес тоғын кӧрерге сағынғам. Итсе-де, школада даа iстенчеткенде, газетаа статьялар ызыбысчаң полғам, – сағысха кирче Алексей Михайлович.
Алексей Боргояков
Телевидениеде ӧменең идiлчеткен тоғыс, пiр кiзi аны толдыр полбас. Ӧме пiр сағыстығ поларға кирек тiп санапча улуғ опыттығ хабарҷы.
– Минiң сағызым мындағ. Тоғынар кӧңнiлiг кiзi, сидiксiнiстернi тобырып, мында хайди даа халча. Че тоғынмас кiзi, кӧмес ле полып, хол сабызып, чӧрiбiсче. Мин телевидениезер килгенде, анда совет тузындағы, тыып парған, пик пiлiстiг, тоғыстарына тӱгеде пирiн салған устар iстенчеткеннер: Леонид Инкижеков, Раиса Толмашова, Галина Литвиненко, Светлана Шурышева, Клара Аева, Михаил Торбостаев, аннаң даа пасхазы. Кiзi, наа орынзар килзе, сах андох пазып, чоохтан сыхпинча. Тоғыс ӱгретче нооза. Арғыстар минi кӧстеп турғаннар. Мағаа илееде чыл улуғ опыттығ режиссер Екатерина Болганованаң хада тоғынарға оң полған. Ол ам тынағда, – чооғын узаратча ол.
Алексей Михайлович телевидениезер килгеннең 30 азыра чыл ирт парған. «Пу тус аразына Хакасияда мин полбаан аал халбаан полар, неке», – хатхырча ол. Чорыхтарға ол оператор полған Евгений Чаптыковнаң хада сых турҷаң. Оператор тоғысха уғаа кӱс кiзi полған паза нандырығлығ хайҷаң.
– Илееде чыл хабарҷы полып тоғын салып, пiске алызығларны сизiнерге оңдай полған. Пiстiң ӱлгӱ республиканың ыраххы аалларына хабазар программа тӧстеп алғаны чахсы тiп санапчам. Ол программаҷа аалларда хайдағ алызығлар полчатханын чон паза пiс чахсы кӧрчебiс. Итсе-де, пастап чон ағаа киртiнмеенге тӧӧй пiлдiрген. Амды кӧрчезер, аалларда суғ колонкалары сабылча, тура хырлары алыстырылча, чолларзар сай урылча, чарытхы тартылча... Пiс, хабарҷылар, пу прай алызығларның киречiлері полчабыс.
Iдӧк мының алнында ФАП-тар чох идiлчеткенiн кӧрерге килiскен. Ам пу алҷаасты тӱзет парчабыс, аалларда хатап ФАП-тар азылча. Анзы таңдағызына iзенiс пирче.
Итсе-де, хомзынҷаң сылтағлар парох – аалларда тоғыс чоғыл. Мал-хус ӧскiрiп, ырах пар полбассың. Чииттерге производство кирек, ол чох олар аалдаң парғлапчалар. Аалларда школалар пӱдiрiлче, че ӱгренҷең пала асхынах алай ба чоғыл, – чоохтапча А.М.Боргояков.
Алексей Боргояков СМИ тоғызынаң иртеезiн танызып, палғалыс тут сыххан полза, Альберт Кулумаев хабарҷы поларынаңар сағынмаан. Че телевидениеде 30 чыл тоғын салған! Альберт Александрович сағысха кирче:
– Хабарҷы полар ӱчӱн, ағаа ӧнетiн ӱгренерге кирек тiп санапчам. Мин телевидение паза радио хабарҷыларына Алексей Боргояковты, Андрей Томочаковты, Евгений Толмачевты, Игорь Боргояковты санапчам. Оларны компаниядаң ӧнетiн ӱгредерге ысчаңнар, нинҷе-нинҷе хати пiлiстерін алғыдарға чӧр килчеткеннер, режиссерлар iдӧк.
Альберт Кулумаев, Ағбандағы ӱгретчiлер институдын тоозыбызып, тӧреен-ӧскен Пыдырах аалындағы школада тоғын кӧрген. Ӱр дее полбаанда, Ағбанзар айланған.
– Городта тоғыс таа, чурт таа чох полған. Хайди поларға? Аҷамзар парғам. Аар-пеер сабыл чӧрiп, анаң городтың пiр имнег поликлиниказында хадағҷы пол кӧргем. Анда iдӧк чуртирға чарадылҷаң. Мағаа анзы килiстiре полған. Харындазымның сӧбiрезiне харығ поларға хынмаам. Чал ахчазы 64 салковай полған, тиңнестiрзе, ол туста ӱгретчiлер 120-ҷе салковай алчатханнар. Пiр чыл iди чуртап, Людмила Костякова минi телевидениезер тоғысха кiр тiп чӧптеен.
Анда Ольга Карачакованың паза Андрей Томочаковтың холына кiргем. Олар минi сах андох пастағы интервьюға ысханнар. Ол туста хығыртығ кампаниязы иртчеткен. Микрофон тутпаан, камера алнында турбаан кiзiнiң хол-азаа чӱрексеенiне сiрлесчетпес пе, прай тирлеп парғам. Чааҷы комиссиязында ӱр чыллар тоғын салған харах имҷiзi хабарҷыларға сыбыра интервью пирчеткен осхас. Опыттығ полтыр, мағаа полыс пирген.
Альберт Кулумаев
Телевидениеде тоғын сыхханда, школада, институтта алған пiлiзiм прай «учуға халған», хакас тiлiнең хабарлар пас полбин сыххам, алҷаастар илееде иткем. Андрей Дмитриевич, ӱгретчi чiли, минiң алҷаастарымны тӱзеткен.
Мағаа тоғысха кӧнiгерге пiр ай пиргеннер. Ӱc ай ирт парған, мин ам даа пас таа, суур таа полбинчам. Минi тоғыстаң cуурыбызарға иткеннер. Анзынаң чарасхам – мин тоғысха кӧнiк полбинчатхам нооза. Че минiң алнымны Михаил Маганаков алған. Ол Ольга Карачаковаа паза Андрей Томочаковха минi ӱгредерге чахып парыбысхан. Итсе-де, минiң позымның пыром илееде полған. Мин туйух кiзi полғам, аны-мыны хаҷан даа сурбаспын. Iди мин сюжет суурарға ӱс ай пазынаң ӱгренiп алғам, хабарлар пазарына чарым чыл киректелген. Мағаа позымны «сындырарға» килiскен, пӱкӱлее телевидение тоғызына ӱс чыл кӧнiккем, передачалар улам аар парған. Кӧнi эфирлерге пiр дее кӧнiк полбаам, аннаңар, аннаң сығарға оңдай полғанда, позыдыбызарға сурынғам. Диктор полып тоғынған Ирина Шоеваның, Анатолий Коковтың тiллерi уғаа пай паза ӱннері хойығ полған. Истерге хандыра, маңат. Андрей Томочаковтың чооғы iдӧк морсымнығ истiлҷең. Мин оларнаң тиңнес полбаам, – сағысха кирче Альберт Кулумаев.
Хакас телевидениезiнің «Хабарлары» кӱннiң сай иртен сыхча. Аны кӧрiгҷiлер матап сахтапчалар, передачаларны хынып кӧрчелер: «Чоным чайааны», «Тӧреен чирiм», «Азых чоохтазығ» паза даа пасхазы. Оларны iдӧк телевидениенiң профессиональнай ӧмезi тимнепче. Телевизор экранында сiлiг хоостар, чапсых кӧглер ӱчӱн режиссёрлар паза ӱн режиссёрлары нандырчалар.
Сергей Ивандаев – Хакас телевидениезiнде иң кӧп чыл тоғын салған режиссер. Ол компанияда 23 чыл iстен парир. Пастап ӱн режиссеры полған, ӱр ниместең режиссер полча, видеоға суурарынаң устапча.
Сергей Ивандаев
Суурылған материал соонаң компьютерзер кирiлче. Анда режиссёрның иң улуғ тоғызы пасталча. 22 минуталығ передачаны кӧрiгҷее кӧзіт пирер ӱчӱн, режиссер аннаң 2-3 кӱн одыр салча. Архивнең кӧп тоғынарға килiсче. Телевидениенiң, тiзең, архивi пай. Анда хас-хаҷаннаң чыылған материаллар хайраллалча. Улуғ опыттығ режиссер прай кирек нимелернi пазында тутча. Аннаңар архивте ӱр хасхланарға килiспинче.
– Пiс архивтi хайығда тутчабыс, монтажнаң айғасчабыс, ӱн режиссерына полысчабыс. Итсе-де, улуғ компанияларда полған на специалист позының кӧстеенҷе тоғыс апарча, – чоохтапча режиссер.
Хакас телевидениезiнде, Сергей Ивандаевтең пасха, Артас Канзычаков передачалар сығарарынаң айғасча. Хайди ӱлесче улуғ опыттығ режиссер, амғы чииттернi ӱгредерге кирек чоғыл, олар чапчаң сизiк хаапчалар. Артас Канзычаков хабарҷы Елизавета Тахтобинанаң хада «Чоным чайааны» передачаны тимнепче.
– Чуртағҷылар аны 22 минута кӧрчелер. Суурған материал удаа сыңмин халча. Анаң кӧрігҷiлер сюжет толдыразынаң нимес тiп ачырғастарын искiрчелер, iдӧк орыс сӧстерi кӧп кiр парза. Андағ ниме пол парбас ӱчӱн, Елизавета Иннокентьевна полған на секунданы исче, – чоохтапча чиит специалист.
Хайди чоохтапча ГТРК-ның национальнай телевидениезінiң устағҷызы Наталья Табакова, пайрамнығ чылға удур компания фестиваль иртiрерге пӧгiн тутча. Анда пiр номинацияны оператор полған Евгений Чаптыковтың адынаң адиры кӧрілче. Оператор ирткен чылда ах чарыхтаң парыбысхан. Редакцияда ол 20 чыл азыра iстен салған.
«Мынынаң пiстiң хабарлар тоозылча. Анымҷохтар. Паза тоғасханҷа» айланчалар эфир соонаң телевидение тоғынҷылары кӧрiгҷiлерзер. Студияда «Стоп кадр» истiле тӱссе, чарытхы ӱс парза, хабарҷылар, операторлар, режиссерлар, пазағы кӱннерге хабар-искiрiглер тiлеп, республиканың город-аймахтарынзар хатап чорыхнаң сығыбысчалар, чуртағҷыларнаң тоғасчалар, материал чыыпчалар. Анаң, айланып, пазох эфирге тимненчелер, чонға тузалығ искiрiглер сығарчалар паза чапсых матырларнаң таныстырчалар.
Сомнар "Хабарлар" кӧзiдиинең алылған паза авторни
Автор :
Оксана Сунчугашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
