Кӧп палалығлар – хазна хайиинда
07.02.2024
Хабарлар

«Ада чир-суу сӧбіредең пасталча» пайрамнығ мероприятие улуғ нимес театр ойынынаң пасталған
2024 чыл – Сӧбiре чылы. Республикада Сӧбiре чылы пайрамни азылған. Хакасияда пу чыл Кӧп палалығ cӧбiре чылы полча тiп чарлалған
Пасталыбысхан наа чыл Россия президентi указы хоостыра пiстiң хазнада Сӧбiре чылы полча. Аны республикада ирткен неделяда 2 февральда пайрамни асханнар. Ағаа чарыдылған мероприятие «Ада чир-суу сӧбiредең пасталча!» адалған. Ол Ағбанда С.П.Кадышевтiң адынаң чон чайаачызының национальнай кiнiнде иртiрiлген. Анда iдӧк регион ӱлгӱзiндегiлер араласханнар. Чон алнында чоох тудып, олар пiстiң чирде сабланчатхан сӧбiрелернi, чеестеп, алғыстааннар.
Мероприятиенiң пайрамнығ чардығы хакас чонның алыптығ нымағына тӧстенiп тимнелген театрализованнай кӧзiдiгдең пасталған. Матырларның искiрiлчеткен чооғы, теелбектер пастыра пiстiң чонның палаа ат пирердеңер, чииттернi хоных хондырып, той иртiрердеңер паза пасха даа кибiрлернең таныстырғаннар. Хысхаҷах ойынның кӧзеңезi чабылғанда, олғаннар «Нимедең пасталча чир-суу?» сарынны толдырғаннар.
Хакасия пазы Валентин Коновалов, чоох тудып, 2024 чыл республикада Кӧп палалығ cӧбiре чылы полча тiп чарлабысхан. Андағ чарадығнаң чаразып, залдағы чон аны айа сабызынаң удурлаан. Валентин Олегович чооғында таныхтаан:
– Сӧбiре кiзi чуртазында уғаа кирек. Ол иң пурун тӧл узарадар ӱчӱн тӧстелче, аның полызиинаң чоныбыс хайраллал халча, iдӧк – аның культуразы паза кибiрлерi. Аннаңар сӧбiре хазна политиказының ӧӧн хайиинда тудылча. Прай синдегi ӱлгӱлернiң пӧгiнi – пик, ырыстығ паза кӱстiг хоныхтығ сӧбiрелер полар ӱчӱн, оларға чуртас оңдайларын тӧстирi. Пу кӧстегҷе iдӧк Хакасия правительствозы улуғ тоғыс итче. Кӧзiдiмге, пылтыр регионның iҷе капиталының ахчазы, индексация идiлiп, хозылған, олғаннарны ӱгредiг чылына тимнирiне чыл сай пирiлчеткен тӧлеглер синi ӧcкiрiлген. Сӧбiрелерге полысчаң хоза наа оңдайлар кирiлген, ол санда час палаа кип-азах, ниме-ноо аларына сертификаттар пирiл сыххан. Паза алтын тойын, 60 паза 70 чыл хада чуртап, таныхтапчатхан ирепчiлерге ахчалығ сыйых читiрiлче. Узах частығларға андағ полызығ пирчеткенi пастағы чылдох чахсы кибiрге айлан парды, анзы сӧбiре аарласта полчатханнаңар чахсы кӧзiдiмге саналча. Хайди даа таныхтирға кирек, Хакасияда амды кӧп палалығ cӧбiрелер кӧптең кӧп ле полып одырчалар. Аннаңар Хакасияда пу чыл, пiстiң хазнада Сӧбiре чылы чарлалғанына хоза, Кӧп палалығ cӧбiре чылы ползын тiп чарадығ алчам.
Ол iдӧк iзендiрген, регионда сӧбiрелерге хазна полызығлары узарадылар паза алғыдылар. Сӧбiре чылында прайзын часкалығ, пик хоныхтығ поларға алғаан. Палалар пу ах чарыхха тӧрiзiннер, олар ырыс-часкада ӧссiннер, хыйғаҷах ползыннар. Полған на турада кiчiглернiң ӧрiнiстiг хатхырызы чайылзын, амыр паза чахсы чуртас ползын теен.

Хакасия пазы Валентин Коновалов пӱӱл ӱзiнҷi палаа чидiнген Суховтар сӧбiрезiн сыйыхтаан
Анаң Валентин Коновалов сыйыхтарны тӧрт чиит сӧбiрее читiр пирген. Пастап ол Харатастағы Суховтар сӧбiрезiн сыйыхтаан. Чиит сӧбiре пӱӱл кӧп палалығ полыбысхан: 1 январьда оларның ӱзiнҷi палазы тӧреен. Оолағасты Мирон адап салғаннар, ол пу чыл Хакасияда пастағы тӧреен пала полча. Аның тӧреенiне iдӧк ӧрiнгеннер харындазынаң пиҷезi: Никита – 8-ҷi класс ӱгренҷiзi, Снежана – 3-ҷi класс ӱгренҷiзi. Андрей Михайловичнең Надежда Викторовнаа «Кӧп палалығ cӧбiре» удостоверение сценада читiрiлген. Анаң Хакасияда пӱӱл иң пурун хоных хонған Голощапов чиит ирепчi чеестелген. Фёдор Александровичнең Анфиса Евгеньевна – Пии аймаандағы Табат аал чуртағҷылары. Олар 9 январьда хоных хонғаннарның санына кирiлгеннер. Той соонаң cӧбiре пазы ӧнетiн чаа операциязы апарылчатхан чирзер парыбысхан, чир-суу арачылағҷызы поларын узаратча. Аннаңар пу мероприятиеде ипчiзi ле араласхан. Iдӧк таныхтатхан чиит сӧбiрелернiң санында – Шира аймаандағы Андрей паза Анастасия Чебуниннер, Харатастағы Елена паза Дмитрий Стяжковтар.
Хакасияның Ӧӧркi Чӧп кнезi Сергей Сокол, алғыстас сӧстерiне хозылып, таныхтаан:
– Ам республикада кӧп палалығ тоғыс муң азыра cӧбiре чуртапча, анда тиксi 34-че муң пала ӧсче. Оларның аразында 11 палалығ cӧбiрелер пар. Паба-iҷелерге олғаннарны ӧскiрчеткен ӱчӱн улуғ алғыс. Пiстiң республикада 2012 чылдаң «Родительская доблесть Хакасии» медальнаң сыйыхтап сыхханнар, cӧбiрелернi андағ хазна сыйиинаң таныхтапчатхан пастағы субъекттернiң пiрсi полчабыс. Республиканың Ӧӧркi Чӧбiнiң ӧӧн пӧгiнi кӧп палалығ cӧбiрелерге хабазары полча. Регион законында улуғ cӧбiрелерге полызары кӧрiл парған: коммунальнай полызығлар ӱчӱн льгота пирiлче, республиканың iҷе капиталы, улуғ cӧбiредегi палалар городтағы паза город хыриндағы чирлерзер чӧрчеткен транспортта тикке чӧрчелер паза пасхазы. Пу кӱнде пiстiң алныбыста хоза пiр пӧгiн – ӧнетiн чаа операциязы араласчыларының cӧбiрелерiне хабазары.

Хакасияныy Ӧӧркi Чӧп кнезi Сергей Сокол ӱгретчi полып сабланчатхан Карачаковтар родының кiзiлерiне сыйыхтар читiрген
Сергей Михайлович алғыстас пiчiктерiн паза сыйыхтарны пӱӱл алтын той таныхтапчатхан Чертыковтарға, cӧбiре династиязын узаратчатхан Парсаевтерге паза Карачаковтар родының кiзiлерiне читiрген. Чертыков ирепчi пӱӱл алтын тойын 22 мартта пайрамнир. Олар Асхыс аймаандағы Аңҷыл чон аалда чуртапчалар. Валерий Иванович паза Аграфена Николаевна чон аразына читi палазын кир салғаннар. Оларның амды 11 парха паза 4 кӧргенек пар. Парсаевтер, тiзең, культурада iстенiп сабланчалар. Оларның династиязының тархыны ХIХ чӱс чыллардаң пасталтыр, ағазының пабазынаң паза iҷезiнең. Валентин паза Мария Парсаевтер тӧрт палазын прайзын музыкаа кӧнiктiрчелер. Хакасияда культура тоғызынаң айғасчатхан улус пу сӧбiренi чахсы таныпчаттыр. Олар «Матрёна» сӧбiре ансамбльын тӧстеп алғаннар, пу пайрамнығ мероприятиеде ол «Яблочко» теелбек кӧзiткен, аны Анна хызыҷағы толдырған, пасхазы орыс кӧг тирiглерiнең ойнаан. Чайаачы сӧбiре пасха даа культура проекттерiн тӧстепчеттiр.
Ӱгретчi полып тоғынчатхан Карачаковтарның тиксi iстенiс стажы 675 чыл полча тiп искiрiлген. Родтағы кiзiлер Хакасияда ла нимес, че iдӧк кӧп пасха даа чирлерде сабға сыхчалар. Хайзы-да тӱзiмнiг тоғызы ӱчӱн хазна сыйыхтарына турысхан, ол санда «Хакас Республиканың саблығ ӱгретчiзi», «Россияның ортымах ӱгредиинiң аарластығ тоғынҷызы» паза пасха даа аттар пирiлген. Паза пу родтың нинҷе-де кiзiзi «Россияның иң чахсы кiзiлерi» энциклопедияа кирiлген. Амғы туста династияны оларның палалары паза пархалары узаратчалар. Карачаковтар Москвада ирткен «Родные – Любимые» сӧбiре форумында араласханнар.
Пу мероприятиеде тиксi он азыра сӧбiре чеестелген. Оларның санында чааҷы комиссариады сыйыхтаан ӱс сӧбiре полған. Карамчаковтар сӧбiрезi право хайраллаҷаң органнарында тӧлдең тӧлге тоғынчаттыр. Ирина Михайловна паза Вячеслав Анатольевич, Таштып аймаанда чуртап, чонға туза ағылчалар. Ирина Михайловнаның ағазы сӧбiре династиязының тӧстегҷiзiне саналча. Алексей Иванович Сазанаков – чаа араласчызы, ол Хызыл Чылтыс орденнең таныхтатхан, милиция тоғызында iстенген. Ирина Михайловна чазы читкелектернiң киреенҷе пӧлiктiң улуғ инспекторы полча, чахсы тоғынып, «За отличие в службе» II степеньнiг медальнаң сыйыхтатхан. Хада хонғаны iдӧк пу медальнаң таныхтатхан, че аның сыйии I степеньнiг полча. Вячеслав Анатольевич – Таштып аймаанҷа ОМВД-ның ГИБДД пӧлиинiң пастығы. Саяногорсктағы Бегишевтер сӧбiрезiнде, тiзең, iкi кiзi – СВО араласчызы. Пылтыр пабазы оолғынаң июньнаң сығара СВО-да аралас сыхтырлар. Пабазы Василий Егорович – iстенiс ветераны. Ол 35 чыл кран машинизi полып тоғынған. Аның чолын оолғы пас сыххан.
Анаң кӧп палалығ iкi cӧбiре таныхтатхан. Олар сыйыхты Хакасияҷа пала праволарынҷа уполномоченнай Ирина Аульның холынаң алғаннар. Ағбан пилтiрi аалда чуртапчатхан Юрий паза Антонина Матвеевтер читi пала ӧскiрчелер. Боград аймаандағы Пӧзiк хас аалдағы Доможаковтар сӧбiрезiнде – 11 пала. Iкi cӧбiрее алғыстас пiчии читiрiлген.
Доможаков ирепчiнiң позының – iкi пала. Тоғыс паланы ӧскiрерге алып алғаннар. Леонид Виссарионович паза Татьяна Петровна – Пӧзiк хас аалда ӧскен кiзiлер. Татьяна Петровнаның чооғынаң, позына 9 ай полғанда, пеер паба-iҷезi алтынзархы чирлердең кӧс килген. Хызылчар крайындағы Кежма аймааның чирлерi суғ алтына кiрчеткен туста кiзiлер пасха-пасха чирлерзер кӧзiрiлгеннер. Хыс фамилиязы – Шулбаева.
– Позым улуғ сӧбiреде ӧскем. Пабам – Таштып чирiнең сыххан кiзi, iҷем – Шира аймаанаң. Леонид Виссарионовичнең, хоных хонып, 30 чыл азыра хада чуртап салдыбыс. Пiс, ирепчi, орындағы чуртағҷылар полчабыс, че хакас тiлiн кiчiгдең чоохтаспаан сылтаанда пiлбинчебiс. Пiс ам позыбыстың iкi хызыбысты паза опекаа алған тоғыс паланы ӧскiрчебiс. Хыстарыбыстың улии – 13 частығ, очызы – 5 частығ. Читi чыл мының алнында сӧбiрезер пастағы паланы алып алғабыс. Андада, сигiс айлығ оолағасты iҷезi тастап парыбысханда, палаҷахха тың айап парғам. Ол туған палазы полча. Ам оолағас пастағы класста ӱгренче. Аны ӧскiрiп, анаң хоза iкi хызыҷах сӧбiрезер алылған. Соонаң пазох iкi паланы ӧскiрерге алған полғабыс, че оларны пабазына айландыр пиргеннер. Андағ хомай кирекке урунзаң, кӧңнiң тӱс парча, че пiс тӧдiр пазынмасха чаратхабыс. Опекун полып, iкiлер, пiрер дее пала хоза-хоза алып, оларны кiзi синiне ӧскiрерге харасчабыс. Сӧбiрезер алылған олғаннарның иң улии – 15 частығ, иң кiчии – 5 частығ.
Кӧп пала ӧскiрер киректiң пастағҷызы мин полчам. Ирiм мағаа чӧлег полча. Мин – палаларға хынчатхан кiзiбiн, оларға матап ачынчам, паарсапчам. Ирiм тракторист полып тоғынған, ам пос хониинаң айғазып, мал кӧп тутчатханда, азырал тоғынып алча. Мал, сосха, кролик, таңах тутчабыс. Малларны кӧрiп, хазаа аразында ирiм ӧӧнiнде позы хайынча. Иб iстiнде мағаа палалар хайынарға полысчалар, оларны ибдегi тоғысха кӧнiктiрерге, ӱгредерге кирегӧк нооза. Олар ӱӱҷiкте, тасхар даа полысчалар. Оларға позыбыс чахсы кӧзiдiм поларға кӱстенчебiс. Пiс ӧскiрчеткен палаларның паба-iҷелерi пар. Пiр хызыҷаабысты iҷезi айландырып аларға сағынған. Пала миннең тың сурынған: «Iҷем, минi ағаа нандыра пирбе!» Ол палаҷахтар пiстi пастағы кӱннең сығара «iҷем» паза «пабам» тiпчелер. Позым садығҷы полып iстенчем. Санапчам, оларны ӧскiрiп алар ӱчӱн, кiзее ӧӧнiнде пик хазыхтығ, амыр хылыхтығ поларға кирек. Полған на паланың хылии пар, аннаңар полғанынаң на иптiг чоох алызарға килiсче. Олғаннарның кӧбiзi школада ӱгренче, iкiзi олған садынзар чӧрче, – чоохтаан Татьяна Петровна.
Сӧбiре чылын азарына чарыдылған мероприятиеде iдӧк ыр-сарыннар кӧглелген, теелбектер кӧзiдiлген. Сценада чайаачы устарын кӧзiткеннер «Шейк» ансамбль, «Айас» олған хореография студиязы, «Саяночка» чон теелбегiнiң ансамбльы, «Час ханат» олған эстрада студиязының солизi Ангелина Боргоякова, «Ынархас» теелбек студиязы. Ырҷы Олег Гриценко, Россиядаңар сарынны ырлап, кӧрiгҷiлернi сiлiг ӱнiнең аптаан. Паза пасхазы даа чайаачы узынаң чапсытхан.
Халғанҷызынзар сценазар тамызылған «Россия чӱрее» сӧбiре оды сығарылған. Аны тутханнар Тимурнаң Татьяна Сяткиннер. Чоохтирға кирек, Ағбан пилтiрiнде чуртапчатхан чиит ирепчi пу тамызылған отты Хакасиязар читiрген. Сценада чӱректер тамызылғанда, Хакасияда Сӧбiре чылы азыл парды тiп чарлааннар. Пайрам «Сӧбiре гимнi» сарыннаң тоозылған. Концерт соонаң сӧбiре оды Спасо-Преображенскай кафедральнай соборзар пирiл парған.
Сомнар r-19.ru сайттаң паза Лариса Бакановани
Автор :
Инора Боргоякова
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде