Хайди МГИМО-зар кiрiп аларға?
07.02.2024
Статья
Александр Сазанаков
Абитуриенттер хайиина. Александр Сазанаков Москвадағы чоннар аразындағы хайызығларҷа хазна институдында (МГИМО) пастағы курста ӱгренче. Пастағы сессиязын тудыбызып, каникулларға Хакасиязар кил парған
Ол пу ВУЗ-сар хайди ӱгренерге кiрiп алардаңар паза андағы тиксi ӱгредiгдеңер чоохтап пирген. Таныхтирға кирек, Александр Сазанаков ирткен чылда Н.Ф.Катановтың адынаң Хакас национальнай гимназияны тоосхан. Анда ол iдӧк «Чиит дипломаттар» клубтың араласчызы полған, соонаң аны аның президентiне тапханнар. Аннаңох сығара ӱгренҷi дипломатия киреене тартыл сыххан паза 10 класс соонаң МГИМО-зар ӱгренерге кiрерге сағыныбысхан. Итсе-де, аның алнында чиит оол пабазының чолынҷа парам тiп сағынтыр.
– Минiң пабам кӱс структураларында iстенче, аннаңар аның чолынҷа парар пӧгiн полған. Алай ба компьютер технологияларынаң палғалыстығ специальность аларға сағыс тутхам. Че клубтың араласчызы полыбысханда, мин андар тартыл сыххам, мағаа чоннар аразындағы хайызығларнаң айғазары хынығ пiлдiр сыххан. 10 класс соонаң сағызым улам тыып парған, аннаңар он пiр класс тооза МГИМО-зар кiрерге тимненгем, – сағысха кирче гимназияны тоосхан чиит оол.
Хазна сыныхтағларында пӧзiк баллар алып алар ӱчӱн, ағаа англия паза орыс тiлi предметтерiнҷе пiлiзiн тилiдерге киректелген. Математикаҷа паза обществознаниеҷе ол хомай нимес ӱгренген. Чоохтирға кирек, МГИМО обществознаниеҷе олимпиада иртiргенде, Александр, анда аралазып, чалтырама салтар кӧзiткен. Анзы iдӧк ағаа пу институтсар чол асхан.
– Иң аар полған англия тiлiнең ЕГЭ-ға тимненiп аларға. Минiң пiлiзiм 40 баллға ла тиңнелген полар, неке. Мағаа аны 70 баллға читiрiп аларға киректелген. Ол асхынах нимес. Мағаа матап тимненерге килiскен, репетиторларнаң тоғынарына кӧп тус хоратхам. Салтарында, англия тiлiнең хазна сыныхтаан 81 баллға тудыбысхам! – поғдархапча ол.
Ирткен чылда МГИМО-зар кірерге республикаа ӱс кӧстеглiг орын позыдылған. Андар Хакас гимназияны паза Асхыстағы лицейнi тоосхан чииттер кiрiп алғаннар. Оларның аразында Александр полча. Ол андар Хакасияның юстиция паза региондағы хорғыстардаң арачылир киректерiнҷе министерствозы кӧстеенең ӱгренерге кiрген. Пастағы курстың студентi сағызынаң ӱлесче:
– Кӧбiзi МГИМО-зар «халын» сӱӱмектiг алай кӧп палғалыстығ кiзiлернiң палалары ла кiрiп алча тiп сағынча. Мин тiпчем, анзы андағ нимес! Я, анда Москвадаң паза аның хыриндағы регионнардаң кӧп студент ӱгренче, че пасха даа регионнардағылар анда пар. Ӧӧнi – пiрге хазна сыныхтағларына чахсы тимненiп, оларны чахсы иртiп алары. Баллар пӧзiк поларға кирек. Институтта бюджет орыннары асхынах, аннаңар абитуриенттернiң аразында улуғ таллағ иртiрiлче, ӧӧнiнде чоннар аразындағы хайызығлар кӧстегҷе ӱгренерге сағынчатханнарның аразында. Пу кӧстег МГИМО-да иң турыстыға саналча. Чоохтирға кирек, ирткен чылда бюджет орнына Хакасиядаң андар Данил Попияков ӱгренерге кiрiп алған. Аның баллары пӧзiк паза пасха даа чидiглерi илееде полған. Мин, тiзең, юриспруденция кӧстеенҷе ӱгренчем. Ол мағаа чағын. Институтта ӱгредiг пӧзiк синде апарылча, ӱгретчілер кӱстiглер, олох туста олар студенттерге чағыннар. Пiреезi, ол-пу теманы оңар полбин халза, iкiнҷiлебин, ӱгретчілерзер пастырча, хоза сурығлар пирче. Ӱгретчiлер хаҷан даа тоғыр полбинчалар. Ағаа хоза, группада студенттер кӧп нимес, анзы iдӧк ӱгредiгнi нииктепче. Институтта студенттернi дипломатия киреенҷе ӱгретчелер, анзы iдӧк минiң кӧңнiме кiрче. Пiстiң физика-математика, техническай, филология паза пасха даа кӧстеглер чоғыл.
Чарым чыл ӱгрен салғанда, мағаа тың сидiк пiлдірбеді. Ӧӧнi – пасха хан тiллерiн чахсы ӱгренерi. Оларға, пасха предметтернең тиңнестiрзе, улам улуғ хайығ салылча. Анда студенттерге хайдағ ағаа тiл ӱгренерге кирек тiп чоохтапчалар. Мағаа испан тiлi килiс парған. Мин аны ӱгренчем. Тың аар нимес, че ӱгренер синi улуғ. Полған на кӱн ӱс час испан тiлiн ӱгренчем. Пасха предметтер мағаа ниик арах пирiлче, анзы гимназияда чахсы ӱгренгенi сылтаанда. Ӧӧнiнде тархын предмедi. Ол мында iдӧк ӧӧн предметтернiң пiрсi полча. Пасхазы, сизiнчем, хазна паза тилекей тархынын чахсы пiлбинчеттiр. Таныхтирға кирек, институтта ӱгредiг программазына сыдан полбааннарнаң алай ӱгренерге чӧрбееннернең ӱр чоохтаспинчалар, пiр-iкi ле сығарыбысчалар, – сизiндiрче студент.
Хакасиядаң МГИМО-да 20-ҷе студент ӱгренче. Россия МИД-ының Хызылчардағы представительствозының кiзiзi Артём Захаров оларны, чыып, таныстыр салтыр. Амды олар удур-тӧдiр таныстар, кирек полза, полызысчалар. Пу чағында институтта чир-суғҷылар тоғазиин иртiрерге пӧгiнчелер.
Чурт суриинаңар чоохтаза, МГИМО-ның студенттерiне общежитиеде орын пирiлче, итсе, прайзына ла нимес. Вузтың нинҷе-де общежитие пар. Пастағызы институт хыринда орныхча, iкiнҷiзiнде ӧӧнiнде пасха хазналардаң килген студенттер чуртапчалар, МГИМО-да Хыдаттаң паза СНГ-даң килгеннер кӧп. Ӱзiнҷiзi сала ырах арах. Институтсар чидiп аларға пір часча кирек полча, итсе-де, Москваға ол ӱр нимес. Александр институт хыриндағы наа общежитиеде чуртапча. 18 хадыллығ пӱдірiг 1500 студентке кӧрiл парған. Квартиралар осхас комнаталарның полғанында ла iкi кiзi чуртапча, анда чуртасха прай ниме тимнелген. Общежитие ӱчӱн студенттер ортымахти он муң салковай тӧлепчелер. Ол кӧп алай асхынах? Тиңнестiр кӧрзе, пiр комнаталығ квартираны Москвада арендаа алзаң, 50-60 муң салковай тӧлирге килiзер.
Стипендиялар, тiзең, уғаа тӧбiн, ортымахти айда 2 муң салковай.
– Институттың уcтағ-пастаа студенттернi пайларның палалары тiп сағынча полар. Аннаңар пicке стипендияны кӧдiрерге кирексiбинче одыр, – хатхырча Александр.
Iдӧк социальнай стипендия аларға чарир. Ол чуға чуртапчатхан сӧбiрелернiң палаларына пирiлче. Че, аны алар ӱчӱн, уғаа кӧп пiчiк чыып саларға киректелче.
Институтта, бюджет орыннары асхынахтаңар, ахча тӧлеп ӱгренчеткеннернiң саны илееде. Олар чылда ортымахти 700 муң салковайдаң кӧп тӧлеп салчалар.
Студенттер пастап бакалавриатта, анаң магистратурада піліс алчалар.
Тӧрт чыл ӱгренiп, Александр, магистратурада заочно ӱгренiп, тоғынып пастирға пӧгiнче. Хакасияда! Iдӧк аның мыннаң мындархы пӧгiнi – Хакасияның алай ба Россияның саблығ юризi ат алары!
– Сағынчам, Хакасияда тоғыс мағаа табылар. Мин тӧреен чирiмде чоннар аразындағы хайызығларны тыыдарға паза тилiдерге пӧгiнчем, – сағызынаң ӱлесче студент.
Амды, тiзең, ол ӱгренче. Пастағы сессиязын маңнаныстығ тудыбысхан. Пiр ле тӧрт, пасхазы пистер. Хысхы каникулларға ибiнзер кил парған. Ол Таштып аймаанзар аға-ууҷазынзар ааллап пар килген. Олар Улуғ Арбыт паза Ӧлең чазы аалларда чуртапчалар. Москвада ағаа тағлар паза ағастар чидiспинче осхас, пасхазына хайығ салбинча. Аннаңар, аалзар парғанда, тағларҷа пас чӧр пар килтiр.
Тӱрче полза ол хазна кiнiнзер, Москвазар, хатап парыбызар. Пу чағынғы чылларда ол аның ибi полар нооза.
– Кӧбiзi МГИМО-да пӧзiк пiлiстiг студенттер ӱгренче тiп сағынча полар, мин дее хаҷан-да iди сағынғам. Хорыххам даа. Сынында андағ полбаандыр. Кем чахсы ӱгренче, экзаменнерге тимненче, аның пiлiзi пасхазынинаң пiр дее тӧбiн полбас. Москвадағыларның пiлiстерi андағ ла пӧзiк полбаандыр. Олар iдӧк экзаменнер тут полбин ирееленчелер, хайзы академ отпускына парыбысча.
Амды школада ла нимес, пасха даа оңдайларҷа пiлiс аларға чарир нооза: репетиторлар, онлайн-школалар паза пасхазы даа. Iдӧк «Чиит дипломаттар» клубсар кiрген ползаңар, чахсы поларҷых. Ол чииттерге МГИМО-даңар азынада пiлiстер пирче, андар чол асча. Мин, кӧзiдiмге, клубсар кiрбеен ползам, чолым пасха саринзар парыбызарҷых тiп iкiнҷiлебинчем. Чоохтирға кирек, гимназияда азылған клубcар хайдағ даа муниципалитеттiң олғаннарына кiрерге чарир, ӧӧнi – сыныхтағ ирт парыбызары, – чооғын тоосча Москвадағы чоннар аразындағы хайызығларҷа хазна институдының студентi Александр Сазанаков.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
СӦС СОО: Хазнабыс президентi Владимир Путиннiң чарадии хоостыра азығ айының 10-ҷы кӱнiнде Россия Федерациязында Дипломатия тоғынҷызының кӱнi таныхталча. Ол 2002 чылдаң иртiрiлче. 2004 чылдаң Россияның пасха хан киректерiнҷе министерствозынаң Сергей Викторович Лавров устапча. Алындағы чылларда Хакасияның «Чиит дипломаттар» клубының араласчылары, Москвазар чорыхнаң чӧрiп, ол министерствода пол килгеннер паза хазнаның ӧӧн дипломады Сергей Лавровнаң тоғасханнар, iдӧк институтсар экскурсияа чӧргеннер.
Чоохтирға кирек, МГИМО Россияның пасха хан киректерiнҷе министерствозының хайиинда. Ол хазнаның паза тилекейнiң ӧӧн вузтарының санына кiрче. Институтта студенттернi 18 кӧстегҷе тимнепчелер. Ол чоннар аразындағы хайызығ, политология, социология, менеджмент, экология, финанстар паза даа пасхазы. МГИМО-ның 10 азыра факультет, лицей, колледж. Анда Россияның паза пасха хазналарның 10 муң азыра чиит кiзiзi пiлiс алча паза 50 азыра тiл ӱгренче.
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
