Хайди тиліпче имнег кирее?
25.01.2024
Хабарлар
Республиканың онкология диспансеріндегі радиология корпузында 2022 чылдаң имнег полызиин пиріп пастааннар
Кӱстіг хазна – iзестіг тиліс. Чонның хазиин хайраллиры хазнаның ӧӧн пӧгіннерінің пірсі полча
Хазых хайраллирынаң устаҷаң паза тоғыс апарчатхан пӧзік школаның (ВШОУЗ) танығларынаң, СССР изелген соонаң Россияның имнег киреенің тилізі уйан полған. Ахча асхынах позыдылчатхан сылтаанда имнег тураларын тыхтир, оборудованиені паза транспортты нааҷылир оңдай чох полған. Имнег полызии андада совет тузындағы чiли пиріл турған. Хазых хайраллирына ахча кӧп арах позыдар оңдай 2000 чыл соонаң пол килген, хаҷан нефть паалары пілдірте ӧс парғаннар паза Россияның экономиказы тиліп пастаан.
Россия правительствозының танығларынаң, 2012 – 2017 чылларда чонның узах чуртазы 2,5 чылға кӧдіре пол парған, ортымахти 72,7 часха теере чуртап сыхханнар. Профессиялар ағырығлары сині 23,4 %-ке хызырылған (10 муң тоғынҷы аразында – 1,31). Пӧзік технология имнег полызиинаң тузаланған чуртағҷылар саны 2,3 хати кӧп полыбысхан – 1047,9 муң кізi. Санаторий-курортта имненгеннернің саны – 1,3 хати кӧп. Реабилитация иртчеткеннер саны 1,7 хати кӧп полған, оларға кӧрілген орғаннар саны – 1,7 хати кӧп.
Халғанҷы 20 – 25 чыл хазых хайраллирында кадрлар сурии олох ла ағырсымнығ сурығ полча. 2006 чылда «Хазых» нацпроектче участковай службалар имҷілеріне ай сай 10 муң салковай тӧлелҷең. Анаң «Земский доктор» паза «Земский фельдшер» хазна программалары чуртасха киріл сыхханда, аалдағы имҷілерге 1 млн салковай паза фельдшерлерге 500 муң салковай пір хати пирiлчеткен тӧлег кӧрілген. 2012 – 2017 чылларда имҷілерге кӧрілген программада 28968 кізі араласхан, че аалларда оларның саны 6955 кізее ле кӧп полған. 2018 чылда пу ікі хазна программазы алғыдылған.
Россияда коронавирус ағырығ тарапчатхан туста пістің ученайлар наа чуғынҷахтаң тоғыр алты вакцина сағын таап алғаннар. Иң пастағы вакцина «Спутник» адалған. Анаң iкiнҷiзі олох 2021 чылда сығарылған, ол «Спутник Лайт» препарат полған.
Хакасияның хазых хайраллаҷаң министерствозының танығларынаң, 1990 чылларда республикада, пасха регионнардағы чіли, хазых хайраллирында кирек уғаа сидік полған, имнег киреене ахча асхынах позыдылҷаң. Аның сылтаанда чонға имнег полызии уйан пиріл сыххан, имнернең сидікciніс полҷаң. Наа имнег туралары пӱдірілбинібіскен. Че олох туста ахчаа имнирінҷе тоғыс чахсы тиліп пастаан. Ол-пу сидікciнiстер чонның хазиина хомай теелген. Ӧкпе, онкология паза чӱрек-тамырлар ағырығларынаң ирееленчеткеннернің саны ӧс сыххан. Ол туста имҷілерге дее сидік оңдайларда тоғынарға киліскен, чал ахчазы тӧбiн полған паза тузында тӧлелбин турған.
Амғы туста Хакасияда хазых хайраллиры – ӱс синге чарылып тоғынчатхан система. Ол 38 имнег организациязынаң пӱтче. Имнег киреенде тиксі 12 муң кізі істенче.
Хакасияда 2022 чылдаң федеральнай проекттер, «Хазых хайраллиры» паза «Демография» нацпроекттер хоостыра регионның 9 проекті чуртасха кирілче.
Республикада имнег кирее 2006 чылдаң чахсы саринзар алызып пастаан, хаҷан «Хазых» нацпроект чуртасха кирiл сыххан. Аның сылтаанда пастағы имнег-санитар полызии, профилактика мероприятиелері (диспансеризация, вакцинация) тиліп, имнернең cидік полбиныбысхан.
Анаң «2011-2012 чылға хазых хайраллирын нааҷылиры» программаҷа улуғ тоғыс апарылған. Аның полызиинаң чонға амбулатория-поликлиникаларда имнег полызиин аларға оой пол сыххан, имнег учреждениелерін тиксі тыхтирына паза оборудованиенең тирiндіреріне кӱс хозылған. Iдӧк пӧзік технологиялар полызиинаң, істезіглер иртіріп, имнеп сыхханнар, искірігліг технологияларны тиліткеннер. Ол кӧстеглерге 2,3 млрд салковай хорадылған.
Имнег учреждениелеріне автомобильлер пирілген. Ӱр тусха кӧрілген «2011 – 2013 чылларға Хакасияның тилізі» республика программазынҷа 2013 чылда автотранспортнаң тиріндіреріне 40 млн салковай позыдылған.
Республикаа табырах имнег полызии автомобильлері алылчалар
2010 чылда Харатастағы 2 № имнег туразының наа хирургия корпузы тузаланысха кирілген. Ол пӧзік синде пирілчеткен имнег полызии кіні полыбысхан. Андар амғы тустағы аарлығ имнег оборудованиезі алылған. Республика паза орындағы бюджеттердең оборудование паза мебель аларына 120 млн салковай хорадылған.
Аал чуртағҷыларына имненерге оой полар кӧстегнең «Улуғ тӧл» республика программазынҷа паза «Чуртас синінең палғалыстығ ағырығларнаң кӱрезiг паза оларға сығызарға пирбинчеткен оңдайлар» кӧстегліг федеральнай программаҷа алылғаннар: кӧс чӧрҷең паза стоматология поликлиникалары, кӧзірiлчеткен офтальмология паза теер-чуғынҷах ағырығлары кабинеттері, флюорограф.
2013 чыл пасталчатханда 20 учреждение тиксі тыхталған. Ағбанда амбулаторнай диализ кiнi азылған. Аны азар ӱчӱн, тураны ікі чыл аразына нааҷылабысханнар, ағаа 28 млн салковай республика бюджедінең хорадылған. Ол ахчаның чардығына iдӧк имнег оборудованиезі алылған. «Хакас Республиканың хазых хайраллирының тилізі 2011 – 2013 чылларға» регион программазынҷа, 2012 чылда «Арған пӱгӱрек» адалчатхан 12 аппарат алылған. Паза 2013 чылда Ағбандағы аймахтар аразындағы клиникалығ имнег туразында региональнай пастағы травмкiн азылған. Ол федеральнай чолларда саайға кiрген кiзiлернi имнирге кӧрiлген.
2016 чылда Г.Я.Ремишевскаяның адынаң республиканың имнег туразының наа имнег корпузын читiре пӱдiрiбiскеннер. Ол 8 хадыллығ наа тура. Анда тиксi хирургия, нейрохирургия, урология, травматология паза ортопедия, реанимация паза пасха даа пӧлiктер тоғынча. Наа корпуста имнег оборудованиезiнең тирiндiрерiне хорадылған ахча синi – 1 млрд салковай. Олох чылда республиканың перинатальнай кiнi азылған. Аның пӱдiрии 2014 чылда пасталған. Пӱдiрiге 3,6 млрд салковай позыдылған, ол санда республика бюджедiнең – 1,3 млрд салковай. Кiн 150 орынға кӧрiлген, ол санда – 45 олған орғаны. Андағы имнег оборудованиезiнiң тиксi саны – 3 муң азыра.
Пуох чыл Ағбандағы олған имнег туразы республика синiндегi имнег учреждениезi полыбысхан. Ол амды Хакасиядағы иң не улуғ олған имнег туразының пiрсi полча. Анда 700-че кiзi iстенче, оларның 100-i имҷi. Имнег полызии 18 пӧлiкте республикадағы прай палаларға пирiлче (120 муң азыра палаа), стационарда чыл сай 3,5 муң олған имненче. Пу имнег туразы 2019, 2021 паза 2022 чылларда «Россияның хазых хайраллаҷаң иң чахсы учреждениезi» национальнай марығның лауреады полған. Пу кӱнде учреждениенiң корпустары тиксi тыхталып нааҷылалча, компьютер томографын турғысчаң хоза корпус пӱдiрiлген. Ам имнег корпузын пӱдiрердеңер пӧгiнiлче.
2019 чылда хазна президентi чахиинаң прай хазнада национальнай проекттер чуртасха кирiл сыххан. «Хазых хайраллиры» паза «Демография» нацпроекттерҷе Хакасияда 144 учреждениеде тиксi тыхтағ тоғыстары идiлген, 195 транспорт алылған (табырах имнег полызии паза санитарнай автомобильлер), наа 39 имнег учреждениезi пӱдiрiлген, ол санда фельдшер-акушер пункттары паза амбулаториялар. Хакасияда 2019 чылда тиксi 15 муң оборудование алылған, аарлыға турчатхан оборудованиенi дее садызып алғаннар – линейнай ускорительлер, МРТ паза СКТ аппараттары, ангиограф, рентген паза флюорография аппараттары.
2022 чылда республиканың онкология диспансерiндегi наа радиология корпузы тоғын сыххан. Аның пӱдiриине 1 млрд салковай хорадылған, оборудование аларына – 650 млн салковай. Рак ағырығларын, пасха чирзер парбин, регионда читiре имнеҷең оңдай пар пол парған. Хакасияда онкологияҷа имнег полызиин пирчеткен ӱс кiн (ЦАОП) тоғынча: Харатаста, Ағбанда, Саяногорскта.
– Пылтыр республикада iкi наа олған поликлиниказының пӱдiрии пасталған – Ағбанда паза Харатаста. Асхыста олған поликлиниказы пӱдiрии узарадылча. Республиканың ӧӧн имнег туразында МРТ аппарат турғызылған. Паза имнег тураларынзар алылчатхан пӧзiк технологиялығ оборудование ӧткiн тузаланылча. 2 ангиограф – республиканың ӧӧн имнег туразында, 3 МРТ – Ағбандағы, республиканың ӧӧн паза онкология имнег тураларында, 10 КТ – городтарда паза Шира аалда, – теен Хакасияның хазых хайраллаҷаң министрi Олег Ананьевский.
2023 чылда республиканың ӧӧн имнег туразынзар эндоскопия оборудованиезi читiрiлген. Аны аларына республика 40 млн салковай хоратхан. Паза пуох ӧӧн имнег туразындағы ээк-сырай паза пластическай хирургия пӧлиинде хазии уйан кiзiлернiң тiстерiн имнеҷең кабинет азылған. Алында андағ пациенттерге стоматология полызии Хызылчар крайында ла пирiлҷең. Наа кабинетсер 13 имнег техниказы алылған, ағаа регион бюджедiнең 20-ҷе млн салковай пирiлген.
Имҷiлернi тоғысха тартып алар ӱчӱн, оларға регионда наа социальнай хабазығлар кӧрiл парған. Халғанҷы iкi чыл имҷiлерге 83 квартира алылған, ол тоғыс 2024 чылда узарадылар.
Ам аалзар киректелчеткен имҷi-специалист тоғынарға килзе, оларға 2 млн салковайға теере тӧлег пирiлче. Федеральнай тӧлег 1,5 млн салковайнаң хада андағ специалисттерге тиксi 3,5 млн салковай тӧлелче. Оларға тоғыс чорығынаң тоғынарға килiс парза, хоза тӧлег алчалар, аның синi – 10 муң салковай. Олох син ахча республика бюджедiнең чиит специалисттерге пирiлче. Пылтыр андағ хабазығлар полызиинаң 224 имҷiнi тоғысха тартып алғаннар.
Пылтыр андағ полызығ 4788 пациентке пирiлген. Пу оңдайнаң регионда 6 имнег туразы тоғынча. Имнег полызии 14 кӧстегҷе пирілче. Пӧзік технологиялығ имнег полызии пациенттернің 30 %-iне федеральнай кінде пирiлче, 70 %-iне – Хакасияда.
Аар ағырчатхан кізілернің кӧбізін санавиация полызиинаң ал халчалар. Iди миистің хан ойлапчатхан тоғызы сайбалза, инфаркт пол парза, пиртін парза, авиация службазының полызии киректелче. 2023 чылда 180 хати учуғарға киліскен, эвакуация 200 пациентке киректелген. Олаңай транспортнаң, тізең, ааллардаң 320 кізіні читіргеннер. Перинатальнай кіннің санитарнай авиациязы пала таапчатхан 600 ипчее паза палаҷахха тузалығ полған. Аймахтардаң тиксi 1120 кізі авиация полызиинаң читірілген.
Сомнар «Хакас чирі» газета редакциязы архивінең
Автор :
Тимнеен Инора Боргоякова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
