Аны имҷілер дее, ипчілер дее махтапчалар
03.11.2023
Хабарлар
Акушер Мария Тыгдымаева
Кізі паза аның тоғызы. Мария Тыгдымаева ипчілерге пала табарға полысчатхан имнег тоғынҷызы полча
Пір ипчі акушерка Мария Тыгдымаевадаңар уғаа чылығ ӱндескен. «Аның чылығ хайиинда пір дее хати пол парзаң, пасха акушеркаларзар парарың килбинібісче. Марияның холында имненген соонаң аның на хайиин кирексіпчезің. Ол мағаа ікінҷі палаҷағымны тӧрідерге полысхан», – теен ол. Мағаа аннаң танызып аларға ӱлӱс тӱскен. Мария Тыгдымаева Асхыс аймааның ӧӧн имнег туразының пала тапчаң пӧлиинде акушер полча. Андар ол пастап 2010 чылда істенерге килген, анаң 2021 чылда, Хакасиязар айлан килгенде, пуох пӧлікте тоғызын узаратхан.
Аның тӧреен-ӧскен чирі Асхыс аймаандағы Кызлас аал полча. Пабазы Дмитрий Дмитриевич Тыгдымаев аалдағы ортымах школада физкультура ӱгретчізі полып тоғынған, ідӧк ОБЖ уроктарында ӱгренҷілерге пілістер пирҷең. Іҷезі Виктория Николаевна Винокурова якут чонның хызы полча. Ол пастап интернатта воспитатель полҷаң. Амды ирепчі – ӱс паланың паба-іҷезі – тынаға сых парған кізілер. Хаҷан ікі харындастығ хызы школа тоосчатханда, олар ағаа пір ӱннең имнег киреенең айғазарға кирек тіп иптіг чоохтап пиргеннер. Андағ профессиялығ кізі ноо даа чирде улуғ кирексіністе поладыр, тоғыс чох халбас. Чиит хыс улуғларынаң чарасхан. Ағбандағы имнег колледжінде «табырах имнег полызии фельдшері» специальностьты таллап алған. Ӱгредии соонаң істеніс чолын Кызластағы участковай имнег туразында пастаан.
Анаң Мария ӱр нимес фельдшер полып тоғынған соонаң «акушерство» специальностьча пілізін алғытхан. 2010 чылда аймахтағы ӧӧн имнег туразында акушер пол сыххан. Колледжте cтуденттерні имнег тураларынзар ал чӧрҷеңнер, ол санда пала тапчаң туразар, анда пала ах чарыхха хайди тӧріпчеткенін кӧрҷеңнер. Аннаңар имнег киреенең айғазарға сағынчатхан чииттернің хылии олох туста тыып сыхча, андағ тоғыста сыдасчалар. Мария Тыгдымаева пу чолны ідӧк ирткен. Ол, ах чарыхха тӧріпчеткен ыңааҷахты иң не пастағы хати «удурлапчатханда», пір дее туртухпаандыр.
– Мин тоғызыма уғаа нандырығлығ хайчам. Пациенттерібіске пастағы имнег полызиин кӱнӧрте дее паза, хараа полза, хараазын даа пир турчабыс. Харыннығ ипчілер паланы тӧӧй оңдайнаң тӧрітпинчелер, аннаңар полғанына ла алынҷа хайығ саларға килісче. Кем-де табырах тӧрідіп алча, піреезі уғаа ӱр ирееленедір. Піс, азах аар ипчее пу ах чарыхха паланы тӧрідерге полысчатсабыс, пір саңай ікі кізі чуртазы ӱчӱн нандырчабыс – іҷенің паза палаҷахтың. Піске, пала тӧріпчетсе, уғаа сизіктіг тудынарға киректелче. Наа чуртас сыйлапчатханым – мағаа уғаа танығлығ кирек. Ыңааҷахты холыңа алып, ағаа наа чуртас сыйлапчатсаң, кізінің кӧңні хайдар толча. Ам на тӧріп парған наа кізіҷек холыңда, пастағы тыныс идіп, ылғап сыхса, мин андада іҷе кізее чоохтидырбын: «Мин Сірерні алғыстапчам. Сірернің оолағас (алай хызыҷах) тӧріп парды!» Анзы ӧрініс сыйлапча, позың ідӧк уғаа часкалығзың. Наа кізіҷек тӧріп парғаны – тоғызымда иң не часкалығ тус, – сағызынаң ӱлесче акушерка.
Мария Дмитриевна ідӧк пасха регионда пис чыл чуртап, улуғ опыт алынған. Ол 2016 чылда Камчатка чарым олтырыхсар кӧс парыбысхан. Анда Тигиль аймаандағы ӧӧн имнег туразында істенген.
– Ӧӧрем андар хығырған. Ол позы анда 2010 чылдаң істен парир, медсестра полча. Имнег тоғынҷылары киректелчелер теен. Мин, ӱр дее сағынмин, андар чӧре халғам. Камчаткада пір чыл тоғын салып, Ағбанда, ипотека алып, квартира садызып алғам. Чурт кредидін тӧленіп алар ӱчӱн, Камчаткада істенерге халғам. Тигиль аймаандағы ӧӧн имнег туразында тоғынардаңар 5 чылға чӧптезіг иділген. Ол син тус аразына кредитті тӧлеп салғам. Акушер службазында тоғыс прай чирде тӧӧй толдырылча, олох ла имнег полызии пирілче. Че Камчаткада чал ахчазы кӧп арах тӧлелче. Паза анда чоллар чоғыл. Аймахтар край кінінең уғаа ырах чирде орныхчалар, аразы муң километрдең дее ас парча. Пала табар тус чағдап килзе, тойлығ ипчілер крайның ӧӧн городынзар самолёттығ алай вертолёттығ ла чидіп алчалар. Паза, Хакасиянаң тиңнестірзе, анда чуртағҷылар саны асхынах, аннаңар палалар даа кӧп тӧрібинче, – чооғын узарадып, чоохтаан Мария Дмитриевна.
Тигиль аймааның имнег туразында, ӧӧн тоғызынаң пасха, ол аймах кӧстеглерҷе тоғыс толдырарға маңнанҷаң. Кӧзідімге, терапия пӧлиинде медсестра чидіспинчетсе, анда дежурстваа сых турҷаң. Пірееде хирургия, анестезиология пӧліктерінде медсестралар орнына тоғын пирҷең. Кем-де отпускка парыбысхан туста аптека складында даа паза диета сестразы даа полҷаң. Опыт чох чиит медсестралар тамырға укол турғыс полбинчатсалар, Мария оларға капельница хайди орта турғызылчатханын кӧзіт пирҷең, пасха даа нимее ӱгретчең.
Терапия пӧлиинің устағҷызы, имҷі-терапевт Валентина Михайловна Носырева, аның наа нимее табырах ӱгрен полчатханын, чапчаң тоғынчатханын кӧріп алып, хакас чонның хызын постарында чуртирға халарға матап чӧптептір. Имнег туразының ӧӧн имҷізі пістің акушерге чал ахчазын кӧдір пирерге кӱстентір, че М.Д.Тыгдымаева чир-суунзар айлан килген. Аның чооғынаң, ыраххы чирде, туған-чағыннар хости чох полза, чуртирға сидік. Ол паба-іҷезінең, харындас-туңмазынаң хости полар ӱчӱн айлан килген.
– Чоох чоғыл, андағы чирлерде чир-чайаан уғаа сіліг. Палых, аның ӱзӱргені дее уғаа татхыннығ. Анда коряктар, ительменнер чуртапча. Олар – алтынзархы чирлердегі орындағы ас саннығ чоннар. Камчатка чирі минің кӧңніме кірген. Чуртағҷылар – полысхах, аллығ чӱректіг кізілер. Мин анда хомай кізее пір дее тоғаспаам. Анда уғаа кӧп нанҷы полған, кӧбізінең ам даа чоох алысчам. Паза уғаа улуғ опыт алынғам. Андар тоғынарға парчатханда, мин ікінҷі категориялығ акушер полғам. Камчаткада пастағы категориялығ имнег тоғынҷызы полыбысхам. Ам пӧзік категорияны арачылап аларға пӧгінчем. Имҷі Валентина Михайловна Носырева мині ам даа сағысха кир турча. Ол, пӱӱл аймахтағы газетазар позының чуртас чолынаңар пічік пазып, чооғында мині таныхтап салтыр. Чахсы тоғынғанымны, пасхазына полыс турғанымны сағысха киртір. Ол 70 частығ, ам даа кізілерні имнепче, – чоохтаан ол.
М.Д.Тыгдымаева хызыҷағынаң хада Ағбанда чуртапча, че Асхыссар тоғынарға чӧрче.
Ыраххы чирдең айлан киліп, ол Асхыстағы имнег туразында хайдадар истеніп тоғынча. Андағы ынағ ӧме кӧңніме кірче тіпче. Пала тапчаң пӧлікте тиксі 30 кізі істенчеттір, ол санда 5 акушер. Анда пу кӱнде 15 орған кӧріл парған. Оларның ӱзінде пала таап алған ипчілер чатырылча, 8 орынзар – тойлығ ипчілер, хайзыларына имнег полызии хараа-кӱнӧрте пирілче. Пеер кӱнӧрте имненерге кил парчатханнарға 3 орын кӧріл парған. Пір орған бюджеттіг орынға саналча, имнег полизі чохтарға уғаа туза полча. Паза 3 орын – ыңааҷахтарни. Пу пӧлікте ор хазых ипчілер пала таапчалар, ол саринаң анда тоғыс амыр иртче. Гинекология саринаң хазии уйан пол сыххан тойлығ ипчілерге республиканың перинатальнай кінінде полызығ пирілче.
Амғы туста чиит іҷе иркеҷегінең пір палатада кӱс алынча. Ол 3-4 кӱн аразына палаҷағын мааннирға кӧнігіп алча. Ағаа медсестралар полыс турчалар, ыңааҷахты орта имҷектирге ӱгредіп, аның соонҷа орта кӧрерге кирек полчатханын кӧзіт пирчелер. Пала тӧріткен дее соонаң аның хазии акушерканың хайиинда тӧреміл тудылча. Асхыста Марияның холында пала тапхан ипчілернің аразында иң не улии 46 частығ полған, хайзы ӱзінҷі хати іҷе полыбысхан. Пастағызын на пала кӧрінчеткеннернің кӧбізі – 30 часха читкелек ипчілер. Че 30 час соонаң пастағызын на іҷе поларға тимненчеткен пациенттер перинатальнай кінзер ызылчалар.
Акушерка іҷе поларға сағынчатхан улусха постың хазиина хайығ cаларға чӧп пирче, чахсы чиис чиирге, тамкы тартпасха, іскее тартылбасха. Пала табарын кізілер азынада пӧгінерге киректер, аар идектіг полғалахха, 3 ай азынадох тимненерге кирек. Витаминнерні, фолиевай кислотаны 3 ай азынада ізіп пастирға. Тойлығ ипчее постың хазиина уғаа чахсы хайарға кирек. Ол позының хазиин харын хурчузындағы палазына пирче нооза. Аннаңар пала хазиинаңар аның ӱрені салылғалахха даа сағыссырирға кирек. Анзынаңар ипчі чонға сыбыра чоохтирға харасча. Анзынаң тиксі нацияның хазии сылтағлығ полча тиирге чарир.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Инора Боргоякова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
