20 чыл – хара тас анирында
25.08.2023
Хабарлар
Экскаватор машинизі Александр Борчиков
27 августта – Шахтёр кӱні. Чыл сай август айның ӱзінҷі позырах кӱнінде пістің хазнада Шахтёр кӱні таныхталча. Пу ӱлӱкӱнге удур шахтёрлар аразында марығлар иртче
Ызыхтағы разрезтің экскаватор машинизі Александр Борчиков шахтёрлар аразындағы марығда нинҷе-де хати чиңісчі полған. Пылтыр Хакасияның разрезтері тоғынҷылары аразында ирткен марығда пастағы орынға турысхан, пӱӱл – ӱзінҷі орынға. Ызыхтағы разрезте 20 чыл тоғын салған. Ол тирең пілістіг, улуғ опыттығ экскаватор машинизі.
– Александр Александрович, постарыңнаңар чоохтап пиріңер.
– Мин Алтай аймаандағы Хубачар аалда 1982 чылда тӧреем. Анда ӧскем, ӱгренгем. Ортымах школаны тоозыбысханда, Харатастағы тағ техникумында экскаватор машинизі специальнозын алғам. Анаң армияа хабылғам. Служба соонаң 2003 чылда специальность хоостыра Ызыхтағы разрезсер тоғынарға килгем. Амға теере анда істенчем. Паза пір дее чирде тоғынмаам.
Хада хонғаным Юлиянаң ікі палалығбыс. Никита 19 частығ. Ол Новосибирсктегі олимп резерві училищезінде ӱгренче. Новосибирсктегі «Локомотив» ӱчӱн волейбол ойнапча. Алина хызым ідӧк волейбол ойнирға хынча. Ол 9-ҷы классха сыххан. Мин мының алнында волейбол ойнаҷаңохпын.
– Пастағы тоғыс кӱні сағыста халған ма? Сірернің кӧстегҷіңер кем полған ?
– Пастағы тоғыс кӱнінде кӧп чыл істен салған машинисттер хайди тоғынарға кӧзіткеннер паза чоохтааннар. Мағаа пас чӧрчеткен экскаватордаңар піліп аларға, аннаң тоғынарға пастағох кӱнде хынығ полған, амға теере хынығ.
Минің пастағы кӧстегҷім паза ӱгретчім Сергей Николаевич Савин полған. Техникумда ӱгренчеткен туста практиканы Ызыхтағы разрезте аның холында ирткем. Пеер тоғынарға килгенімде, ол паза кӧп чыл тоғын салған пасха даа машинисттер аннаң андар ӱгреткеннер, опыттарынаң ӱлескеннер.
Мин экскаватор машинизінің полысчызы полып тоғынып пастаам. Ӱсче чыл полысчы полғам. Тоғыс оңдайлары хоостыра экскаватор машинизі полар алнында иң асхынах пір чыл аның полысчызы полып тоғынарға хайди даа кирек. Анаң машиниске ӱгренчезің, сыныхтағ иртчезің.
– Сірер хайдағ экскаваторнаң тоғынчазар?
– Разрезсер тоғынарға килгеннең пас чӧрчеткен экскаваторнаң тоғынчам. Амды минің ӱзінҷі экскаваторы. Мин аннаң 15-че чыл тоғын парим. Ызыхтағы разрезте техника нааҷылалча, че пас чӧрчеткен экскаваторлар пик полчалар, аннаңар ӱр тузаланылчалар. Хай пірее экскаваторларнаң 30 азыра чыл тузаланчалар. Олар садығда чоғыл. Разрезте ӧӧнінде гидравлическай экскаваторлар, пас чӧрчеткеннер асхынах. Пас чӧрчеткен экскаватор чарытхыдаң тоғынча, аннаңар кабельлер тартчабыс. Гидравлическайлар, тізең, соляркадаң. Олар прай чирҷе ирт поларлар, тоғынар оңдайлары алғым арах.
– Экскаватор оодыл парза, кем аны тыхтапча?
– Піс позыбыс, прай бригаданаң тыхтапчабыс. Ӧмебіcте 8 кізі (экскаватор машинисттері паза полысчылар). Техника уғаа килкім, аннаңар хоза частьтары ідӧк чооннар. Хысхыда тыхтирға аар, че піс кӧнік парғабыс. Пу тоғыс паза нимезінең аар? Разрезте хара тасты хараа-кӱнӧрте аныпчабыс. Смена 8.00 частаң 20.00 часха теере алай 20.00 частаң 8.00 часха теере. Пастағы туста хараа тоғынарға аар полҷаң, че мин 20 чылға кӧнік парғам. Хоза частьтар читкіҷе. Олар садылбинчатсалар даа, тыхтағ-механика заводы киректелчеткен хоза частьтарны тимнебісче.
– Тоғызыңарның тӱзімі нименең палғалыстығ паза хайди сірер аны санапчазар?
– Тоғыс оңдайларын орта таллап алғанынаң тӱзімі палғалыстығ. Мастер аны хайығда тутча, хара тас анир оңдайларны ӧӧн инженер тимнепче. Директор тиксі тоғысты, піс орта ба, саба ба тоғынчатханнарыбысты сыныхтапча. Піс, кӧп чыл тоғын салған тоғынҷылар, удур-тӧдір чӧптер пирчебіс.
Тоғызыбыс ідӧк техниканаң кӧнізінең палғалыстығ. Экскаватор оодылбаза, пір сменаа 6-7 кубометр чир, хара тас тастабысчабыс. Нинҷе чир тасталғанын санапчатхан ӧнетін счётчик пар. Ол хамыстар санапча. Экскаваторның хамызы пір саңай 9 кубометр чир сузып алча. Тоғыс тузы тоозылза, піс смена устағҷызына хамыстарның санын пирчебіс, ол аны кубометрге айландырча.
– Амғы туста Ызыхтағы разрезсер чииттер тоғынарға килчелер бе?
– Ам чииттер кил сыхханнар. Харатастағы тағ техникумының студенттері разрезте практика иртчелер. Пӱӱл ӱс кізі практика ирткен. Тоғынарға килер кӧңнілері пар. Че піреезі, ӱр нимес істеніп, тоғыс кӧңніне кірбин, парыбысча.
– Экскаватор машинизінің тоғызы нименең хайииңарны тартхан?
– Пастағох кӱннең сығара экскаватор машинизінің тоғызы хынығ пілдірген. Хара тасты таап алар ӱчӱн, хайда паза хайди хазарға сағынарға паза 14-15 метр тирең хазыбызарға кирек. Аны тілирге кӧңніме кірче. Таап алзам, хайдағ ӧрініс!
– Амғы туста шахтёрларға хайдағ льготалар пирілче? Сірер оларнаң тузаланчазар ба?
– Піске хара тас тикке пирілче, санаторий-курортта тикке имненерге паза ӱс чыл аразына пір хати хазнаҷа хайдағ даа транспорттығ тикке чӧрерге чарир. Мин пір хати санаторийзер имненерге пар килгем. Ам чыл сай чӧрерге сағынчам. Ідӧк 55 частығда пенсияа сыхчалар, че 15 чылдаң асхынах нимес шахтёр полып тоғын саларға кирек.
Шахтёр кӱні чағдапчатханда, хада тоғынчатхан арғыстарымны паза прай шахтёрларны ӱлӱкӱннең алғыстапчам! Прайзына часка, хазых паза ӧңненіс алғапчам! Сағынған сағыстар толзын, амыр чуртас ползын!
Сом Александр Борчиковтың архивінең
Автор :
Чоохтасхан Оксана Челтыгмашева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
| 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 1 | 2 | 3 | 4 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
