Прай олғаннарға – тиң оңдайлар
11.08.2023
Хабарлар
Ольга Болдинова чыылығ араласчыларына алғыстас сӧстерін читірче
Чыылығ. Ағбанда пу кӱннерде харах оды уйан кӧрчеткен паза саңай кӧрбинчеткен олғаннарға ӱгредіг организациялар устағҷыларының ІІІ чыылии иртче
Пастағы мындағ чыылығ Москвада ирткен, ікінҷізі – Бийск городта. Пӱӱл Россияның пасха-пасха регионнарынаң килген устағҷыларны Хакасияның харах оды уйан олғаннарға школа-интернадында удурлапчалар. Таныхтирға кирек, чыылығда араласчатхан регионнарның саны илееде – 20-ҷе регионнаң ӧнетін ӱгредіг организацияларының устағҷылары Ағбанзар постары кил парғаннар паза 40-ха чағын региондағы устағҷылар аның тоғызында ыраххыдаң палғалыс тудар оңдайлар полызиинаң араласханнар. Аалҷылар Москвадаң, Нижний Новгородтаң, Новосибирсктең, Юргадаң, Хабаровсктаң паза пасха даа городтардаң килгеннер.
Съезд тоғызын пастир алнында, чыылығ араласчыларына Хакасияның харах оды уйан олғаннарға школа-интернадының директоры Дмитрий Павленко ӱгредіг организациязынҷа экскурсия иртірген. Пӱӱнгі кӱнде мында 240 азыра ӱгренҷі саналча. Дмитрий Николаевич школа-интернатнаң ӱс чыл устап парир, ирткен чылда ол «Учительская газетаның» Чыл кізізі адына турысхан.
Школа-интернаттың ӧмезіне махтанҷаң ниме пар. Иң пурун Дмитрий Николаевич аалҷыларға ағастаң узанҷаң кабинетті кӧзіткен. Мында хорғыс чох станок пар, аннаң пасталығ класстағы палаларға даа тоғынарға чарир. Итсе, школа-интернатта пу станокнаң пис класстағы оолахтар ла тоғынып пастапчалар. Олар ағас киртерінең танысчалар, пастағы тоғыстарын чайапчалар. Тоғыс класстаң пасти, олғаннар мебель дее, ізіктер дее идерге чарир станоктарнаң тоғынарға ӱгренчелер. Ӱгредігні иртібіскеннерге соонаң анзын киречілепчеткен пічік пирілче.
Хызыҷахтар, тізең, сас узының тоғызынаң танысчалар. Пілдістіг, мында оларға хыпты пирбинчелер, че састы орта чуурынаңар, сырлирынаңар, иптіг тударынаңар чоохтапчалар. Харах оды уйан кӧрчеткен хызыҷахтар прическалар идерге, сас сырлирға ӱгренчелер. Харахтары саңай кӧрбинчеткеннері, тізең, сас ӱрерге ӱгренчелер, иптіг прическа даа ит полчалар. Мында састы иптир прай тиріглер пар: фен, плойкалар, ӧнетін тарғахтар паза пасхазы даа. Мындағох оборудованиенең сас устары тузаланчалар. «Піс олғаннарнаң ойын ойнабинчабыс, оларға чуртаснаң палғалыстығ пілістер пирерге кӱстенчебіс», – таныхтаан Дмитрий Николаевич.
Школа-интернаттың директоры палаларнаң тоғынар специалисттерні тӱптестіріп таллаабыс, полғанының на узына, оларның алнындағы тоғыстарының ӱндезіглеріне улуғ хайығ салғабыс тіп чоохтапча. Мындағ тоғыстың салтарлары пар. Олғаннар хазии уйан чииттер аразындағы «Абилимпикс» марығларда республика синінде сыйыхтығ орыннарға турысчалар, мында ӱгренчеткен хызыҷах Россия синінде сас устарына ӱгренчеткеннернің аразында пизінҷі орынны холға кирген.
Паза школа-интернатта ӱгренҷілерге профессия таллирға полызар оңдайнаң «Ӱгредіг» нацпроектче ӱн пасчаң студия тӧстелген. Ол улуғ нимес полза даа, олғаннар мында профессиональнай оборудованиенең, компьютер программаларынаң тоғынарға ӱгренчелер. Кружокты сомнар, видео суурчатхан ус паза звукорежиссер апарчалар. Палалар оларның полызиинаң видеороликтер, хысхаҷах хоос фильмнер чайапчалар. Анаң тоғыстарын аймах марығларға ысчалар. Ідӧк литература уроктарына проекттер тимнепчелер. Школа-интернаттың паза пір поғдархазы пар – ол школа радиозы. Аның тоғызында олғаннар ідӧк ӧткін араласчалар.
Экскурсия соонаң аалҷыларны школа музейінің презентациязына хығырғаннар. Ол наа ла азылған паза пасха музейлердең пасхалалча. Хайди чоохтаан пасталығ класстар ӱгретчізі Зинаида Топоева, олар олғаннарны республиканың аймах музейлерінзер тиксі удаа ал чӧрчелер. Че анда кӧзідіге сығарылған нимелерні тударға чарадылбинча. Харах оды уйан олғаннарға, тізең, ибіркіні оңарарға холлары полысчалар. Экскурсия апарчатханнар ӱгренҷілеріңні кӧріңер тіп тӧреміл сизіндірчелер, палаларға андағ тустарда тың айапчабыс тіп чоохтапча Зинаида Геннадьевна. Аннаңар школа-интернаттың ӱгретчілері ӱгредіг организацияларында постарының музейін азарға чарадыбысханнар. Ол тактильнай музей тіп адалча. Мында кӧзідіге сығарылған ниме-нооны тутхлирға чарадылча.
Музей проектін англия паза орыс тілі ӱгретчілері тимнееннер, анаң ирткен чылда аны «Учительская газета» иртірген марығда арачылааннар. Проекттері пастағы орынға турысхан, чиңіcчілерге пір миллион салковай пирілген. Ана ол грант ахчазына тактильнай музей тимнелген. Мында орыс чонның чуртынаң, аның пӱдізінең танызарға чарир. Аалҷылар хайиина пурунғы тустағы тиріглер, ідіс-хамыс сығарылған. Музейнің пасха саринда – хакас культуразына чарыдылған орын. Мында хакас чонның кибірліг кип-азаанаң, кӧг тиріглерінең танызарға чарир. Ідӧк хакас ибіҷектің улуғ нимес македі пар. Істінде ілгӧрлер, орған, очых, хазан паза пасха даа ниме пар. Оларны андартын сығарарға чарир. Зинаида Геннадьевна алған пілістерні пиктир оңдайынаң олғаннарға ол нимелерні орыннарынзар турғыс саларға задание пирчебіс тіп чоохтапча. Палалар мындағ тоғысты хынып толдырчаттырлар.
Таныхтирға кирек, Зинаида Геннадьевна школа-интернатта хакас тілі кружогын апарча. Ол иртірчеткен занятиелерге пасха тілліг дее олғаннар хынып чӧрчелер. 2021 чылда Хакасияның харах оды уйан кізілерге ӧнетін библиотеказының кӱстенізінең хакас тілінің Брайль шрифті тимнелген. Амды олғаннар хакас тілінең ӱгретчінің не чооғынаң нимес, че ідӧк пазылған нимені хығырып, танысчалар паза пазарға ӱгренчелер.
Школа-интернатнаң танысхан соонда, устағҷылар чыылииның искіріглер хығырар чардығы пасталған. Аның араласчыларын Хакасияның пазы Валентин Коновалов, ӱгредіг паза наука министрі Анатолий Бутенко, Хазна Думазының депутады, харах оды уйан олғаннарға ӱгредіг организацияларының устағҷылары ассоциациязының Президенті Олег Смолин, ассоциацияның кнезі Иван Вишнивецкий, Россияның харах одынаң кинектер пірігізінің Президенті Владимир Сипкин, Россияның чон артизі Диана Гурцкая удурлааннар. Олег Николаевич паза Диана Гудаевна чыылығда Москвадаң араласханнар, амғы туста ыраххыдағы даа кізілернең палғалызар оңдайлар пар нооза. Чыылығ тузында олаңай олғаннарның хыринда кӧп арах хайығ кирексіпчеткен палаларны ӱгредерінең, оларнаң тоғынар ӱгретчілерні тимнирінең палғалыстығ сурығлар ӱзӱрілген. Улуғ мероприятие полған на араласчызына тузалығ – олар опыттарынаң алысчалар, ағырсымнығ сурығларын кӧдірчелер. Москвадағы Россияның ӱгредіг академиязының коррекционнай педагогика институдындағы лаборатория устағҷызының тоғызын толдырчатхан Ольга Болдинова харах оды уйан палаларны ӱгредері науканаң хайди палғалысчатханынаңар чоохтаан паза ӧнетін школаларның устағҷыларын істезіглер апарарға полысчатханнары ӱчӱн алғыстаан.
Ӱс кӱн аразына чыылығ араласчыларына Ағбанҷа экскурсиялар, школа-интернатта мастер-класстар иртірілер. Ідӧк олар харах оды кинектер библиотеказында пол килерлер, Хакасиядағы харах оды уйан кізілернің пірігізінең, харах одынаң кинектер клубынаң танызарлар.
Сом Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Татьяна Кыштымова
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 |
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
| 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
