Ӱтертістер, ойыннар, чапсых чайаачы иирлер
09.08.2023
Хабарлар
Хызыҷахтар хынығ ойнапчалар
Ӱлӱкӱн. Орғах айының 5-ҷі кӱнінде Ағбан город 92 чылын алғым таныхтаан
Алғыстастар, сыйыхтастар
Алындағы чылларда Хакасияның ӧӧн городының тӧреен кӱні орғах айының халғанҷы тынағ кӱннерінде иртчең. Че піс Сибирьде чуртапчабыс, кӱскӱ чағдабысса, тасхар сӧрӧн паза чут кӱннер турыбысча. Анзы город чуртағҷыларына даа, аалҷыларына даа ӱлӱкӱнні ипти кӧрерге оңдай пирбинче. Чайаачы ӧмелерге, артисттерге дее наңмыр алтында теелбектенерге, сарнирға истіг нимес. Аннаңар пылтырғы Город кӱні соонаң Ағбан городтың депутаттары ӱлӱкӱнні август айның сала алнындағы кӱннерінзер чылдырарға чарат салғаннар.
Пӱӱл Ағбан город кӱні Н.Г.Булакиннің адынаң «Ағбан» спорткомплекс ачығында 12.00 часта пасталған. Андар париғанда, тигірде хара пулуттар сыххлапчатханнар, хайда-да тигір кӱзӱрепчеткені дее истілчеткен. Кӱн алысса даа, спорткомплекстегі сцена алнынзар чон чахсы чыылысчатхан. Андар иртіп алар ӱчӱн, ӧнетін пунктта полиция тоғынҷыларына сӱӱмектер, азып, кӧзідерге киректелген. Анзы орта. Тилекейдегі амыр нимес туста прайзы сиргек тудынча. Пір саарбах оолах холында тинте банкалығ иртерге сағынған. Че формалығ кізілер аны тохтадыбысханнар.
Кӱзӱреп ала килчеткен хара пулуттар кинетін не чіде халғаннар. Наңмыр даа тоолабаан. Анзы чонның кӧңнін улам кӧдірген.
Сценазар тусты хайығда тутчатхан «ус» сых килген, орыстинаң «часовщик» адалча. Ол Ағбан городтың иң чарых кӱннерін тархынға пазып одырча. Ідӧк чуртас чоллары хада салылған кізілерні тузында тоғастырарға кӱстенче. Ол-пу кізее киректелчеткен «чуртас ізии» тузында азыларын сыныхтапча. Іди ол «ус» Ағбан городта 92 чыл чуртап парир.
92 чыл уғаа табырах ирт парды. Пу тус аразына хынған городыбыс чахсы тиліпче, ӧңненче. Ол пайрамнығ «алтын» чылына чағдапча.
Город чуртағҷыларын паза аалҷыларын ӱлӱкӱннең алғыстирға сценазар Ағбан пазы Алексей Лёмин сыххан.
– Пӱӱн пістің танығлығ кӱн. Город кӱні пістің ӧӧн пайрамыбыс полча. Ағбан – хайхастығ кибірліг, чағбан чӱректіг чуртағҷылығ город. Ағбан – ол піс хада. Ағбан – ол таңдағы кӱнібіс. Ағбан позына саңайға хындыр полча. Пӱӱн городыбыс плесет салча, тынанча, ӧрінче. Аарлығ нанҷылар, Ағбан кӱнін чахсы пайрамнаңар! – теен город устағҷызы.
Ідӧк чонны Хакасия пазы Валентин Коновалов чылығ сӧстернең алғыстаан.
– Мин Ағбан городта 20 чыл чуртап парирбын. Мында палаларым тӧреен, ӧсче. Пӱӱн городтағыларның на ӱлӱкӱні нимес, ідӧк прай республика чуртағҷылары Хакасияның ӧӧн городының тӧреен кӱнін таныхтапчалар. Пістің ветераннарыбыс, улуғларыбыс городты пӱдіргеннер, тиліткеннер. Амғы туста полғаныбыс ла тіспен тоғызыбыснаң, культура паза спорт чидіглерінең хынған городыбысты сабландырчабыс.
Правительство Хакас Республиканы паза Ағбан городты улам ӧңнендірерге кӱстенче, чолларны нааҷылирға, социальнай объекттерні (имнег туралары, спорткомплекстер, культура туралары) пӱдірерге, сквер-парктарны ипти идерге кӧп кӱс салча. Ол тоғысты піc хада-пірге толдырчабыс. Городтың тилізінде полған на чуртағҷының улуғ хозымы пар.
Ағбан город чыл сай чахсыдаң чахсы полып одырча. Наа сӧбірелер тӧстелче, палаҷахтар тӧріпче. Хакасияда кӧп палалығ сӧбірелер саны ӧсче, анзы уғаа чахсы. Піс оларға алынҷа хайығ саларға кӱстенчебіс. Полызығларның пірсі – Хакасия правительствозы кӧп палалығ сӧбірелерге автомобиль клӱзін читірчеткені. Пӱӱл піс ол чахсы кибірні узаратчабыс.
Чоох тутхан соонаң Хакасия пазы Валентин Коноваловнаң хада республиканың істеніс паза социальнай арачыланыс министрі Татьяна Раменская кӧп палалығ іҷе-пабалар Анастасия Витальевна паза Игорь Петрович Сурковтарға (15 пала ӧскірчелер), ідӧк Оксана Геннадьевна паза Сергей Васильевич Бабайцевтерге (6 пала ӧскірчелер) читі орыннығ автомобиль клӱстерін читіргеннер.
– Республика алнынзар ла хаалапча. Пістің пӧгіннер толдыра. Кӧп ағырсымнығ сурығны піс пӧгібіскебіс. Ол тилісті прайзы даа кӧрче полар. Че итчең тоғыстар ам даа пар. Республикада имнег киреен оңдайлабызарға кирек. Имҷілер чидіспинчеткені чазытта нимес. Ол сурығ хоостыра правительство ӧткін тоғынча. Халғанҷы ӱс чыл аразына піс имнег персоналына 15 аймах полызығ чуртасха кир салғабыс. Ол хабазығларның пірсі – чурт пирері. Аны хоостыра піс вузтарны тоосхан специалисттерні республиказар тартарға паза оларны мында тут халарға кӱстенчебіс, – таныхтаан регион пазы Валентин Олегович.
Чурт клӱстерін холға алған имҷілер
Іди Город кӱнінде квартира клӱстерін алғаннар: Г.Я.Ремишевскаяның адынаң республиканың имнег туразының хулах имҷізі Юлия Станиславовна Майнагашева, олох имнег туразының приёмнай пӧлиинің имҷізі Екатерина Николаевна Тальянская, республиканың олған имнег туразының олған имҷізі Вероника Юрьевна Кичеева, олох имнег туразының олған имҷізі Алиса Артуровна Сагалакова.
Устарның тоғызы
Культура паза тынағ паркында чон толдыра полған. Олар аймах мастер-класстарнаң танысханнар, автомобильлер кӧзідиин кӧргеннер. Сомға суурынҷаң ӧнетін орыннар полғаннар. Чииттер анда сомға суурынып, социальнай сетьтерінзер сығарчатханнар.
Парктың пастағы тахтазы хыринда «Чонның тузы» ачых тоғынған. Анда декоративно-прикладной искусствоның устары постарының чайаачы тоғыстарын кӧзідіге сығар салғаннар. Андох сценада Ағбан городтың фольклор ӧмелері сарыннар паза частушкалар ырлапчатханнар. Ӱлӱкӱн аалҷылары оларны, кічіг сызыр тӱрімнерінзер ипти одырып алып, хынып исчеткеннер. Сарыннарның сӧстерін пілчеткеннер артисттердең халбин ырлапчатханнар, теелбек салчатханнар.
Ол туста піc тойдаң аймах ідіс-хамыстар чайапчатхан ус Оксана Маничкинанаң танызып алғабыс. 2019 чылда ол хонғаны Сергей Павловичнең «Абаканская школа ремёсел» узанҷаң пӧлік азып алғаннар. Тӧрт чыл аразына оларның пос кирее чахсы тиліпче.
– Мин социальнай идінҷек полчам, – тіпче Оксана Сергеевна. – Піс узанҷаң орында мастер-класстар иртірчебіс. Ідӧк ӱлӱкӱннерде араласчабыс. Ӧӧн тоғызыбыс – тойдаң ідіс-хамыстар идері. Ағаа хоза восктаң сіліг свечілер итчебіс.
Оксана Маничкина пастап тимір чолда тоғынған. Сӧбіреде ӱзінҷі палазы тӧреенде, хонғанынаң хада пос киреенең айғазарға чарадыбысханнар. Город ӱлӱкӱнінде хызыҷахтары ідӧк, іҷезіне хабазып, мастер-класстар иртіргеннер. Ус холлығ Оксана Сергеевна палаларын палғирға ӱгрет салған. Амды олар, интернеттең аймах уроктар кӧріп, хоза ниме-де сағынып алып, чайапчалар. Хызыҷахтар постарының тоғыстарын садыға сығарчалар.
– Мин узанарға хынчам. Тоғыс тузында олғаннарнаң чоох алызарға хынығ. Тойдаң иткен ідіс-хамыстарны чахығлар хоостыра итчебіс. «Алтайская здравница» спа-салон кӧп ідіс алған. Піреезі сыйыхха алча, – тіпче ус.
Аннаң хада чоохтасчатханда, саарбах оолах, фартук кизібізіп, тойдаң ідіс идерге одырыбысхан. Оксана Сергеевна аны тирігнең орта тузаланарға ӱгрет сыххан. Оларға харығ полбасха тіп, піс оолахтың іҷезінең хабарлазарға турыбысхабыс.
Оксана Маничкина Матвей Тудыбаевті тойдаң ідіс идерге ӱгретче
– Оолғымның ады – Матвей Тудыбаев. Ол уғаа чайаачы пала. Ағбандағы 20 № школада 5-ҷі классха сыхты. Ибде хоостирға, ағаста сіліг хоостар киртерге хынча. Пір туста хоос школазынзар даа чӧрген. Ідӧк спортнаң айғасча, кӱреске чӧрче паза бассейнде чӱзерге ӱгренче. Хыринҷа ирт париғанда, тойнаң тоғынҷаң мастер-класста аралазарға сағыныбысхан. Кӧңніне кірзе, аннаң андар ремеслолар школазынзар чӧрербіс, – тіпче іҷезі Марика Викторовна.
Хости ис сохчатхан мастер-класс ирткен. Андар пастырып, чалахай ус Татьяна Шитикованаң танызып алғабыс.
– Позымның кӧңніме килістіре тоғысты хаҷанох тілеем. Ӱc чыл мының алнында мин ис соғып пастаам. Итсе, олған тузымдох палғирға ӱгреніп алғам. Интернет пастыра онлайн-курстар исчеңмін. Анаң кічіг станок алып алғам. Амды аннаң аймах хол чысхыстарын сохчам. Минің узанҷаң пӧлиим «Макош» адалча.
Ідӧк мин тӱк ирерге ӱгреніп аларға сағынчам. Піреезінең хой тӱгін садызып аларҷых. Тӱк ирҷең тиріг алып алғам.
Город кӱніне мин станок ағыл килгем. Аннаң салфеткалар, хоостар соғарға чарир.
Анаң абахай ус Татьяна Шитикова бёрдонаң хур хайди ӱрілчеткенін кӧзіткен. Иснең айғасчатхан ус ідӧк хакас хоостарны чайирға ӱгреніп алары килчеткен сағызынаң ӱлескен. Хоостарны ол интернеттең хобырчаттыр.
Ус Татьяна Шитикова ӱлӱкӱн аалҷыларына хур хайди ӱрілчеткенін кӧзітче
Город кӱнінде пасха даа мастер-класстарда аралазар оңдай полған.
«Чонның тузы» ачыхтаң париғанда, сылағай турчатхан хазыңнарның аразында саарбахтар, чатчатхан тӧгеде турып алып, сызырлығ хапнаң удур-тӧдір сабысчатханын кӧрерге хынығ полған. Пір оолах иң ӧткін хайынчатхан. Пір пӧзік хызыҷахты тӧгедең тӱзіре сабызып, пасха хызыҷахты арға-мӧрійге хығырчатхан. Чапчаң оолахтың ады Рамазан Таштимиров полтыр. 11 частығбын теен. Город кӱніне ол тӧрт улуғ пиҷезінең хада килтір. Тӧге ӱстӱнзер сығып алып, сызырлығ хапнаң пиҷелерін іди наар париған полтыр.
Татхыннығ ас-тамах
Тӱрчедең ӱлӱкӱнге килген чон ас-тамах садылчатхан орында чыылыс сыххан. Сістеен иттің татхыннығ чызы ырахтынох сабылчатхан. Ниме сатчатханнарын кӧрерге пастырғанда, пір ортын частығ ипчі пловтығ улуғ хазан хыринда иптіг ле одырып алып, 5-6 частығ оолах-хызыҷахнаң нимее-де майыхханҷа хатхырыс париғаннар.
– Ӱлӱкӱнде піс город чуртағҷыларын курникнең, яблахтығ пирогнаң, таңах идінең иділген самсанаң, шаурманаң азырирбыс. Ідӧк чей, кофе пар. Пу улуғ хазанда ізіг плов пызырылых. Аны уйгур тимнеен, ады – Садык Омаров. Уйгурлар – ас-тамахтың тадиин ӧтіре пілчеткен чон. Лагман ідӧк уйгурлар кухнязынаң тарадылған чиис полча, – теен пловтығ хазанны хадарчатхан Татьяна Идимешева. Садык килзе, олар пловты садып пастирлар.
Татьяна Идимешева «Радуга вкуса» кафені тутчаттыр. Ас-тамахты ол ӱлӱкӱннерге ле садыға тимнепчеттір.
Хости лавкада пасха садығҷы чиис сатчатхан. Ады – Елена Монгуш. Аның чооғынаң, лаваштығ сістеен ит 350 салковайға турчаттыр, олаңай сістеен ит – 300 салковайға, плов – 250 салковай.
Чӱгӱріс
Хайдағ даа пайрам-ӱлӱкӱн хас-хаҷаннаң сығара арға-мӧрій чох иртпеҷең. Ағбан городтың тӧреен кӱнінде ідӧк аймах марығлар полғаннар. Пірее хати пас айланыбысча – ниме кӧрҷең?
Частары хоостыра марығ араласчылары нинҷе-нинҷе пӧлікке чарылғаннар. Кічіглердең пасти улуғларға читіре. Арға-мӧрій салтары хоостыра иң кічіглеріне 6 час полтыр, иң улиина – 69 час. Че анзын сала соонаң на піліп алғабыс, сыйыхтар ӱлестірілчеткенде. Пастап, марығ пасталыбысханда, пілҷее чох полған, кем хайдар чӱгӱрчеткені.
Таныхтирға кирек, пу «Прайзы чӱгӱрче» марығ кибір хоостыра чайғызынох пасталған. Анда маңат тимненіс кӧзіткеннері арға-мӧрійнің ікінҷі чардығына сыхханнар. Анда сыйыхтығ орыннар алғаннары азах меетке читкеннер. Оларның аразындағы азах меет марии Ағбан городтың ӱлӱкӱнінде ирткен. Маң туста чӱгӱр чӧрерге хынчатханнар, хазых чуртасха тартылчатханнар «Прайзы чӱгӱрче» марығның финалында постарының тимненістерін кӧзіткеннер. Кӧп кізі чыыл партырҷых. Оларны, чиңіс тударға алғап, узах чолға Ағбан город пазы Алексей Лёмин позытхан, палаларзар кӧріп, кӱлімзіреен.
– Пастап чӱгӱргеннерінде, ікі муң артиинаң кізі араласхан. Пас меетке артыхтарның артыхтары сығып алғаннар, – чоохтапча Ағбан город пазының орынҷызы Владимир Крафт, хабарҷылар сурығларына нандырчадып.
Аннаңар Хакасия кінінің Тынағ паза культура паркының пас чӧрҷең чоллары чалбах таа ползалар, пастағы туста чӱгӱрчеткен улусха орын читпинібіcкен. Че пола-пола килгенде, марығда араласчатханнар узунға илееде сӧӧ тартыл парыбысханнар. Анаң кӧместең-кӧместең кирек уламох тың алыс сыххан. Чахсы тимненістіг чииттер хай-хай алнынзар чӧрібіскеннер. Пасхазы пик сындырлығ хылыхтарын кӧзідерге харасча, чӱгӱрҷеен не чӱгӱрче.
Чӱгӱріс марии тоозылғанда, аның салтарлары искірілген, маңат тимненіс кӧзіткеннері сыйыхтар алғаннар. Мында прайзын адирға орын читпес. Аннаңар хайзы-пірсілерінең не таныстыр саларға чарадыбыстым. Іди иң кічіглер санында сыйыхнаң таныхталғаннар Шурышевтер сӧбірезінің ікістері Иллиариянаң Гликерия. Оларға 4 час. Чуртастағы пастағы сыйыхтарын холға алып алып, чидінізібіскеннер, чон аразында чапчаң чіде халғаннар.
Часнаң прайзынаң улуғ араласчы пол партыр Владимир Поваляев. Ағаа 69 час. Улуғ частығ кізее Аарластығ пічиинең хада ағастаң тимнелген пик одырчых пирілген. Ипчілер аразында Ольга Кобелькованаң Галина Титова часнаң прайзынаң улуғлар тіп искірілген. Олар андағох сыйыхтар алғаннар. «Іҷем, пабам паза мин – спортха хынчатхан сӧбіре» кӧрімде Пудовтар, Патачаковтар, Чубтар паза даа пасха сӧбірелер ӧнетін тимнелген сыйыхтарға турысханнар, ӧрінісчеткеннерін чазырбинчатханнар. Палалары, тізең, аймах ӧңніг сырларын таныстарына кӧзітчеткеннер, постары чіли, улуғларынаң хада чӱгӱр чӧрерге, хазых чуртасха тартыларға кӧӧктірчеткеннер.
Тайахтарнаң тузаланып, табырах паза ырахха чӧрер, алай ба аны скандинав чӧрізі тидірлер, кӧрімде аралазып, прайзынаң артых кӧзідімге Александр Абышев читкені чарлалған. Пу чӧрімнең ӧӧнінде улуғ частығлар ла айғасчалар. Іди Александр Анатольевич, чайғызын иртірілген марығларда аралазып, прай 92 км иртібіскені искірілген. Хазых чуртасха тартылчатхан улуғ частығ кізі, пасхазына кӧзідім полып, сыйых алған.
Мастер-класстар
Ағбан городтың ӱлӱкӱнін таныхтирға килгеннернің аразында олған-узах толдыра хайынысчатхан. Сала кічіг частығлары пастағы туста іҷе-пабаларынаң чидініс чӧрчеткеннер. Че, пола-пола килгенде, нанҷы-арғыстарына хозылып, анда-мында оңнығ ла ӧткін хайыныспинчатханнар. Олаңай пас чӧрер орнына чӱгӱріске кірібісчеткеннер. Іди ипти ле ойлап парчатсалар, кинетін тохтабысчалар, телефонҷа чоохтас сыхчалар.
– Ооллар, табырах минің соомҷа! Тігде машиналар паза мотоцикллер чарызы парча! – хысхыра тӱсче піреезі, анаң пасхазын позының соонҷа кӱстіг моторлар табызы истілчеткен орынзар табырах чӱгӱріснең хоғдыр парыбысча.
Анда, тізең, чон толдыра чыыл партыр. Арығли ӱс-тӧрт хадылли турыбыстырлар. Кізілер пірсі-пірсінең пӧзік пілдірчелер. Ағаа хоза, пірее пабалар иңнілеріне палаларын одыртхлап алтырлар. Аннаңар кӱстіг моторлығ машиналарның хулах туныстығ тадырапчатханы маңат истілче, че харахха кӧрінминчелер. Хайдағ ачырғас. Нӧӧс мында, кізілер кистінде, турарға киліс парар? Чох-а, іди чарабас. Олар табырах сағыстығлар, аймах сӱме-кӧйтіктеністерінең чапчаң тузаланчалар. «Паба-аң, мин амох синзер чидербін!.. Іҷе-ең, мині позыңзар чағын тартып ал!» – алай пірее пасха даа табыснаң кӧрігҷілер аразынҷа хыстынып-хыстынып, алнынзар сыынып алчалар оолағастар, анаң амыр ла тур тастабысчалар.
Ниикке чӧрҷең, табырах чӱгӱрчеткен ӧнетін тимнелген сіліг кӧрімніг машиналардаң харах хыйа алып алҷаң оңдай чоғылға тӧӧй. Руль кистінде одырчатхан хал чӱректіглер чи хайди ізестіг тудынчалар, чӱзерлеп аттар кӱзі чыыл парған мотор хайди тың кӱзӱрепчетсе дее, хайдар паза хайди ойладарын пілчелер.
Машиналарны ӱр нимеске тынаға турғыс салғанда, прайзының хайиин тартхан мотоциклліг ойлат чӧрчеткен чиит оол. Пастап ол олаңай ла чӱгӱртклеен. Анзы ӧктем молат аттың моторын чылытханы тіп адалчаттыр. Анаң на позының пӧзік узын кӧзіт сыххан мотоцикл ээзі. Піреезі циркте полған полза, анда чалаңнар хайди аттығ махалығ ойлат чӧрчеткенін, олох туста кізі хорғыстығ аймах упражнение-трюктар толдыр полчатханын маңат кӧзітчеткеннерін кӧрген полар. Мында сах андағ кізі чӱреен тибіретчеткен упражнениелер, че аттың орнына мотоцикл.
Мағаа пір орында ӱр турарға чарабас. Кӧрерге хайдағ даа чапсых паза хынығ полза, мындағ мастер-класстар ӱлӱкӱн тузында кӧп иртірілчелер. Ниме кӧмес хомзыныстығ – олар прайзы даа пір туста парчалар. Спорттың аймах кӧрімнерінең айғасчатхан устар постарының секцияларынзар кӧбдин кізілер кире тартып аларға харасчалар. Ол даа сылтағнаң хай пірее тренерлер, мастер-класс иртірілчеткен орын хыринҷа иртчеткен кізілерні тохтадып алып, ӱгренҷілері хайдағ тимненіс кӧзітчеткеннерін кӧріп аларға сурынчатханнар. Кічіг частығ спортсменнерге ол ла кирек нооза. Махтадып аларға чи. Анаң на, наа кӱс кірген чіли, уламох хынығ, уламох чапчаң харбасчатхан полыбысчалар.
– Ады-солам Александр Николаевич Шлихт. Самбоҷа паза дзюдоҷа тренер полчам, Ағбанда тоғынчам. Пӧзік ӱгредіглігбін. Итсе, позымның чидіглерім андағ ла улуғ нимес. Пастағы разрядтаң пӧзік кӧдіріл полбаам. Амды, ӱгренҷілеріме ізеніп, парчан позымны тоғысха пирчем, – танысхан соонда самбоҷа паза дзюдоҷа мастер-класс иртірчеткен тренер позынаңар чоохтапча.
– Ӱгренҷілерің аразында ізеніс пирчеткен оолағастар пар ба? – сурчам Александр Николаевичтең, палаларзар пазым икіп.
– Оолғым чиңістер тутча. Сағам ағаа 11 ле час, че Хакасияның, Хызылчар крайының паза Новосибирск облазының азых марығларында чиңістер тутхан. Арға-мӧрійлерге позым ал чӧрчем. Пірее оолағастарны хада алып алчам. Данил, пеер килдек, – хығырыбысты тренер хызыл кимонолығ кӱресчіні.
Самбоҷа мастер-класс иртірілче
Аның оолғы полтыр. Александр Николаевич Шлихт, парып, пычах паза пистолет тудын килген. Палаларның ойнаҷаң тиріглері. Аны пір оолағасха тудындырыбысты. Кибіс хыринда тохтабысхан палаларны уламох чағын хығырча, амох пу самбисттер пычахтығ алай тирігліг сайбағҷылардаң хайди арачыланарға киректелчеткенін кӧзіт пирерлер тіпче. Кӧрігҷілерге хынығ пілдірібіскен осхас. Нанҷы-арғыстарына телефоннаң сығдырадып, махалығ микелер кӧріп аларға хығырчалар. Тренер ӧрінізін чазырбинча. Пеер чыылысхлап килген он азыра паланың піреезі хайди даа аның секциязына пазын саларына ол тыңох ізенче.
Сах ол туста ырах ниместе хызыҷағастарның ӧрчіліг хысхырыстары истіле тӱcкен. Андар маңзырапчам. Палалар илееде чыылыс партыр. Прайзы даа ӧдіктерін суурғлап салтыр. Кёрлинг ойнап, саңай ээн-кӧӧн парчалар. Тоғылах тасты кӧрілген орыннаң пасха тас сығара іт парыбысса, іди тың хысхырысчатхан полтырлар. Мастер-классты кем иртірче тіп сурғанымда, аны пастыхтар хайдар-да апарыбысханнар, аннаңар постарыбыс постарыбысха тренер полчабыс тіпчелер. Марығ оңдайларынаңар телефоннаң прай піліп одырчатхан осхастар. Командаларны ідӧк постары тӧстеглеп алтырлар, хынығ ла ойнап парчалар.
Футбол
Спорт кӧрімнерінҷе мастер-класстар кӧріп, футбол марии пасталарына орайлат салғам. «Пабалар паза палалар» мини-футболҷа арға-мӧрій пу стадионда сыбыра хазыр оңдайда иртедір. Ол мында пайрам кибірли азылчатханда, мағаа аны чарыдарға киліскен. Андада ідӧк «Пабалар паза палалар» мини-футболҷа марығ ирткен. Олғаннарның «Спартак» командазы пабаларын 4:2 саннаң утып алғаннар. Амды кирек хайди парар ни?
Хызыҷағас пабазын алаахтыр чӧрче
Пабалардаң тоғыр ідӧк «Спартак» команданың оолағастары ойнапчатхан полтыр. Палаларға – 10 – 12 час. Оларны удаа алыстырып одырчалар. Ойын тузында пірее хати хынығ даа киректер пол парчатханы таныхталған. Оолағастар удур-тӧдір чахсы пілісчелер, меспекті пірсі пірсіне пиріп, табырах чӱгӱріс чӧрчелер. Піреезінің пабазын алаахтырып алып, футболны аның азахтары аразынҷа теебіс турарға матап харасчалар. Сағынған сағыстары тол парза, ӧрінісчеткеннері оңнығ нимес, матап махтанысчалар.
Тоғазығ тоозылар алнында саннар тиңнес парғаннар: 3:3. Хайзы даа команда ойынны тиңни тоос саларға тимде полған осхас. Че марығ тоозылар алнында ойынға хызыҷағастар кірібіскеннер. Сын оңдайнаң олар іҷелер командазынаң ойнирға кирек полғаннар. Іҷелер cтадионзар сығарға тідінмин салтырлар. Аннаңар пабалардаң тоғыр ӱр нимес тее ойнирға чаратханнар. Хызыҷағастар даа маңат тимненіс кӧзідерге харасханнар. Оларның аразында хап-хара састығ, кӱрең сырайлығ хызыҷағас хайығ тартчатхан. Маңат ойнапча, табырах чӱгӱр чӧрче. Кинен полып, сол азағынаң тептірібіскен, ойнабиныбысхан. Танызарға пастырчам.
– Адың Алина полтыр. Ойын тузында матап хысхырысчатханнар. Фамилияң чи хайди? – хакас тілінең сурчам аннаң.
– Ооржак, – хысхаҷахти нандыр пирді хызыҷағас.
– Командада пір дее хакас пала чоғыл ба? – хахап парғанымны чазырбинчам.
– Ӧӧрелерімні чӧптепчем, хорыхчалар. Мин футбол ойнирға хынчам, – орыс тіліне кірібісті кічіг футболист.
Ол туста пабаларның пірсі, хаалха хадағҷызы илееде алнынзар сых килгенін кӧр салып, футболны аның ӱстӱнҷе ағырин на теебіскен – гол кірген. Іди пабалар 4:3 саннаң чиңіс тутханнар.
Анаң хынығ эстафета пасталыбысхан. Анда хызыҷағастарның командазы чиңіс тутхан.
Концерт
Иирде «Саяны» стадионда Россияның саблығ артизі Дима Билан сарнаан. Аның концертіне билеттер 650 – 700 салковайға садылғаннар. Стадионда чон тығырама полған. Алынҷа фан-зона тоғынған.
Дима Биланны телевизорҷа ла кӧрерге килісчең, аннаңар концертін пос хараанаң кӧріп алары чапсых пілдірген. Ол сценазар «Держи» сарынынаң сых килгендӧк, кӧрігҷілер, телефоннарын чарыдып, хысхырысханнар, ооллар сығырысханнар. Іди аны ізіг айа сабызынаң удурлааннар.
Город кӱніне ӧнетін хығыртылған аалҷы сценада плесет салып ырлаан. Концертті, теелбектеніп, сегірчеткен чиит ооллар чазааннар.
Дима Билан «Саяны» стадионда сарнапча
Харын, пӱӱл Город кӱнінде наңмыр чағбаан. Пылтыр Полина Гагаринаның концертінде зонт чох килген кӧрігҷілер наңмыр алтында прай ӧтік парғаннар. Пӱӱл кӱн чахсы тур пирген. Чапчаң теелбектенчеткен Дима Билан, ізіге пызып, сценада пиджагын суурғанҷа парған.
Ырҷы, сценадаң тӱс киліп, стадионның ӱстӱнзархы трибуназында одырчатхан кӧрігҷілернің алнында сарнаан. Хыстарның сиихтасчатханнары пу чир полбаан. Анаң Билан алтынзархы трибунада одырчатханнарзар сарнап ала чӱгӱрген. Фан-зонадағыларның хыринҷа пастырчатханда, хыстар андар холларын сунчатханнар. Хайзы телефонға селфи идерге маңнанчатхан.
Дима Биланның 50 минуталығ концерті пір-ікі ле тоозыл парғанға тӧӧй пілдірген. «На берегу неба» сарын парчатханда, тигірде чарых салют атыл сыххан.
Таныхтирға кирек, ол туста Н.Г.Булакиннің адынаң «Ағбан» спорткомплекстің ӧӧн сценазында прайзы хынчатхан ырҷы Руслан Ивакин сарнаан. Аның концерті соонаң ідӧк салют атылған.
Сомнар Дмитрий Сунчугашевти
Автор :
Анатолий Султреков, Татьяна Тютюбеева
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
