9 июльда – Россия почтазының кӱнi. Алевтина Саражакова Асхыс аймаандағы Индiркi Паза аалда, почта тоғынҷызы полып, 30 азыра чыл iстен парир

Алевтина Александровна Асхыс аймааның Казанов аалында тӧреен. Сигiс класс тоозып, Калининдегi школазар ӱгредиин узарадарға парған. Анда Роман Чертыковнаң танызып алған, олар пiр классха чӧргеннер. 18 час толғанда, чииттер хоных хон салғаннар, Индiркi Пазазар чуртирға парғаннар. Ынағ ирепчi iкi оол ӧскiр салған. Хомзынысха, А.А.Саражакованың хада хонғаны амды изен нимес.

Индiркi Пазазар кӧскенде, Алевтина Саражакова пастап палаларынаң одырған. Олар кӧмес ӧс парыбысханнарында, 1991 чылның ноябрь айында почтазар тоғысха кiрген. Аалда андада почта пӧлии полҷаң, Алевтина Александровнадаң пасха паза пiр почтальон, пӧлiк устағҷызы iстенгеннер. Iкiнҷi тоғынҷызы Чоғархы Паза, Паза Пиизi ааллар чуртағҷыларына газета-журналлар ӱлеҷең. Матырыбыс, тiзең, пiчiк-газеталарны Индiркi Пазадаң пасха iдӧк хонҷых Паза пилтiрiнзер ал чӧрҷең. Амғы туста даа ол пу iкi аал чуртағҷыларына почта полызығларын читiрче. Хада хонғаны изен полғанда, маң полза, аны машиналығ апар килҷең. Че амды Алевтина Саражакова неделяда пiр хати ол саринзар парчатхан машинаа одырыбысча алай чазағ чӧрче. Iкi аалның аразы – 7-ҷе километр.

– Почтазар наа ла кiргенде, тоғынарға хынығ полҷаң. Полған на турада газета-журналларға пазынҷаңнар тиирге чарир. Кiзiлер пiчiктер кӧп пазысчаңнар, – сағысха кирче Алевтина Александровна. – Амды ӧӧнiнде хазна, чарытхы пирчеткен паза пасха даа организациялардаң на искiрiглер поладыр.

80 час ас парған ууҷа пар тiп чоохтапча почта тоғынҷызы, пӱӱнгi кӱнде ол ла туғаннарынаң пiчiк пазысча осхас. Хулаа чахсы испинчеткен сылтаанда телефоннаң чоохтас полбинчаттыр. Аннаңар чағыннарынаң чоох алызар мындағ «иргi» оңдайнаң тузаланчаттыр.

Амғы туста Индiркi Пазада кiзi чуртапчатхан 80-ҷа тура саналча. Че газеталарға 20-ҷе ле сӧбiре пазынча. Олар «Хакас чирi», «Аскизский труженик», «Хакасия» газеталарны алчалар. «100 чӧп» ӧңнiг газетаа паза чиис тимнирiне, хазых хайраллир сурығларға чарыдылған журналларға хынып пазынчаттырлар. Паза пилтiрi чуртағҷыларының кӧбiзi улуғ частығлар, анда пенсия алчатханнарның прайзы даа газеталарға пазынча осхас. Мының алнындағы чiли, олғаннарға чарыдылған сығарыстарны cағам пiрдеезi албинчаттыр.

Ӱр ниместе аалдаң ырах нимес наа сотовай вышка турғызылған, аның ӱчӱн телефон паcтыра палғалыс чахсы. Кӧбiзi, сiрернiң газеталарың даа чох, Интернетте прай нименi кӧрiп алчабыс тiпче осхас. Аның даа ӱчӱн почта тоғызы сайбалча полар тiп сағыcтарынаң ӱлесче Алевтина Александровна.

Халғанҷы туста «Россия почтазы» кирген алызығлардаңар прайзы даа искен полар. Олар ӧӧнiнде ааллар чуртағҷыларын сағыссыратчалар. Тоғынҷылар санын хызырардаңар хабар алған соонаң почтальоннар пу кирекнең чараспинчатханнарын искiргеннер. Оларға Асхыста чыылығ иртiргеннер. Анда, мындағ киректi полдыртпас ӱчӱн, полғанының на тоғынар тузының синiн хызырыбысханнар, аның сылтаанда тӧлелчеткен чал ахчазы iдӧк тӧбiн пол парған. Че толдырар кӧстеглер синi олох халған.

– Почта тоғызы чылдаң чылға хомай полып одырча. Пеер наа ла кiргенде, чал ахчазы чахсы полған, совхозтағыларнинаң даа артых алҷаңмыс. Итсе, андада кӱннiң тоғынҷаңмыс. Асхыстаң почта кӱннiң сай килҷең. Маркалар таратчаңмыс, ол туста андағ кӧстеглер чох таа полған полар. Амғы туста, тiзең, почта ағылған ниме-нооны – сабын, консерва, плойка паза пасхазы – садарынҷа пӧгiн турғысчалар. Че минiң аны толдырҷаң оңдай чоғыл, кiзiлер ол нимелернi аларға хынминчалар. Пiстiң аалда ӱс тее садығ туразы пар нооза. Пiреезi Ағбанзар чиистi ниик паанаң аларға ӧнетiн пар килче, аннаңар минiң садығ парбинча даа. Ол товарларны, Паза пилтiрiнзер чазағ даа парчатсам, апарарға килiсче. Анаң ууҷалар, мағаа айап, пiрее консерва алай чағбан хайах алып алчалар. Артынарға най аар полбазын тiп. Ол пӧгiннернi толдыр полбинчатхан ӱчӱн почтальоннар санын хызырар сылтағ полғанох полар. Ам пу алызығлар соонаң пӧгiннер синiн уламох кӧдiрiбiскеннер. Аннаңар даа кiзiлер тоғыстаң санасча поларлар, – чоохтапча оой нимес тоғыс оңдайларынаңар Алевтина Саражакова.

Чоғархы Пазада паза Паза Пиизiнде почтальон май айдаң тоғынминыбыстыр. 2023 чылның iкiнҷi чарым чылына кiзiлернi газеталарға пiрдеезi пазындырбиндыр, пенсияны машинанаң пiр айда пiр хати ағылчатхан кiзiлер ол кирекнең айғаспинчаттырлар.

Iкiнҷi чарым чылға Алевтина Александровнаа даа пазыныс иртiрер чыындылар пирбиндiрлер. Июньның 1 – 15 кӱннерiнде газетаа ниик паанаң пазынар тус чарлалча нооза. Чуртағҷыларның кӧбiзi ол туста пазынарға кӱстенчеттiр. Че анзынаңар iдӧк пiр дее ниме искiрбиндiрлер. Асхыста почта пӧлиинең устаан кiзi iдӧк саназыбыстыр, анда олаңай операторлар паза почтальоннар ла халтыр. Ам Асхыс аймаа почтальоннарының устағ-пастаа, бухгалтериязы Пии аймааның кiнiнде паза Саяногорскта орныхча. Прай сығыс килчеткен сурығларнаң андар сығдырадарға килiсче осхас. Iди Алевтина Саражакова чуртағҷыларны газетаа пазындырарынаң палғалыстығ сидiксiнiстернi позы тобыртыр. Тоғыстаң пiчiктер кирек полза, Пиизерӧк парарға кирек.

Почта тоғызына алызығлар кирiл сыххан соонаң Алевтина Александровна Индiркi Пазаның Культура туразынзар хоза тоғысха кiрген, аның устағҷызы полча. Прай ӱлӱкӱннернi иртiрчелер, оларға школанаң хада тимненчелер. Олғаннар пу тоғыста ӧткiн араласчалар. Чағында иртiрiлген пайрамнар санында – Чиңiс кӱнiне чарыдылған мероприятие, 22 июньға Хумартхы свечiзi чӧрiм. Iдӧк Россия кӱнiне чӧрiм иртiрiлген – олғаннар, флагтар тудынып, аал орамаларынҷа велосипедтiг чӧргеннер. Асхыстағы культура кирее специалисттерiнең хада-пiрге тоғыс апарчалар. «Читi хыс» пiрiгiснең концерттер тимнепчелер. Пеер тӧрт аалның – Индiркi, Чоғархы Пазаларның, Паза пилтiрiнiң паза Паза Пиизiнiң – культура тоғынҷылары кiрчелер. Пiрiгiснең Фаина Барахтаева устапча. Олған-чииттер ӱлӱкӱннерге тимненiсте хынып араласчалар, улуғлар оларға тың на чӧрбинчелер тiп чоохтапча Алевтина Александровна.

Индiркi Пазаның Культура туразы 2011 чылда пӱдiрiлген. Аның кӧрiмi олаңай нимес – ол пiрiктiрiлген ӱс хакас ибiҷектерiнең пӱтче. Ортызында клуб тоғынҷыларының кабинеттерi орныхчалар, оң сариндағы чардығында – актовай зал, сол сариндағызында – библиотека. Итсе, библиотека сағам чабых турча, тоғынҷызы кiчiг паланаң одырча, аның орнына кiзi табылбаан.

Алевтина Александровнаның палалары городта чуртапчалар. Че ол, чалғызан даа чуртаза, маллар тутча. Ам чайғыда полысчылары – пархалары – ааллап килгеннер. Тоғысха кӱс ууҷаларынаң хада чылығ тусты хынығ иртiрчелер.

Сом Татьяна Кыштымовани