Форум. Пу наада Ағбан пилтiрiнде Россия президентiнiң чон хониина устағҷыларны тимнеҷең хазна программазынҷа ӱгренгеннернiң теестегi тоғазии ирттi

2022-2023 ӱгредiг чылы устағҷыларны тимнеҷең президент программазына пайрамнығ полған. Ол хазнабыста 25 чыл тоғын парир. Тиксi хазнадаң программада 62 субъект араласча, ол санда Хакасия. 2021 чылдаң пасти пiстiң республикадаң пу программаҷа ӱгренген чуртағҷылар форумы иртiрiлiп пастаан. Пӱӱл «Хакасия – чахсы оңдайлар регионы!» регионнар аразындағы форумға аалҷылар тиксi Россиядаң чыылысханнар: хонҷых регионнардаң пасти Москва, Санкт-Петербург, Екатеринбург городтардаң араласчылар килгеннер. Оларға республиканың промышленность паза сығарыс предприятиелерiнзер, тархын паза культура ис-пайы орыннарынзар, чапсых паза сiлiг чир-чайааннығ чирлерзер чорыхтар тимнелген.

– Президенттiң устағҷыларны тимнеҷең хазна программазынҷа ӱгренген чуртағҷылар Хакасия предприятиелерiнең хада-пiрге тоғынарға, палғалыстарны тыыдарға тимдезi – уғаа чапсых, – таныхтаан республика пазы Валентин Коновалов, форум араласчыларынзар айланып. – Пӱӱнгi аалҷыларны пiстiң сiлiг чир-чайааннығ паза пай Хакасиянаң танызарға хығырчам, пiрдең, тоғыс чорыхтары, аймах форумнар паза фестивальлар ла тузында нимес, че iдӧк тынағ тузында.

Аалҷылар санында Алексей паза Ирина Бункиннер ирепчi полғаннар. Алексей Сергеевич Устағҷыларны тимнирiн тӧстирiнҷе федеральнай ресурс кiнiнең устапча. Аның таниинаң, Хакасия Россия президентiнiң устағҷыларны тимнеҷең хазна программазында ӧткiн араласча. Чыл сай пос киреенең айғасчатханнар наа проекттер арачылапчалар паза оларны чуртасха маңнаныстығ кирчелер. Ирткен чылда пос киреен тилiдерiнҷе проекттерiн Алёна Чернявская (ферма хонии) паза Николай Малеев (мебель фабриказы) арачылааннар.

Алексей Сергеевич регионнарда пу программаҷа ӱгренгеннернiң пiрiгiстерi тӧстелчеткенiне чӧпсiнчеткенiнең ӱлескен. Олар пос чирiнде чыылысчалар, танысчалар паза опыттарынаң ӱлесчелер. Хакасияда андағ халых пiрiгiзi тӧстелгенӧк. Аннаң устапча Алёна Чернявская.

Республиканың туристтерге искiрiг кiнi аалҷыларны Хакасияның тархын-культура ис-пайынаң, саблығ орыннарынаң паза мында тынанып алҷаң оңдайларнаң таныстырған. Россияның чӱс чардығының пiр ле чардығына килiсчеткен чирiбiс хайдағ даа чорыхчыны позының сiлiг паза олох туста тӧӧй нимес чирлерiнең чапсытча: чазылар, ағын суғлар, тустығ кӧллер, тағлар, тасхыллар, тайға чирi. Азых тигiр алтында нинҷе музейiбiс пар? Туристтерге тохтаҷаң орыннар хозылча: чазыларда тадар иб комплекстерiнең пасти тӧрт чылтыстығ гостиница-отельлерге теере. Форум аалҷылары пу танығлығ орыннарҷа ӱс кӱн изере чӧргеннер, танысханнар паза ӧкерсiнгеннер.

– Мин президент программазын 1999 чылдох тоосхам, 2000 чылда Францияда стажировка ирткем. Ол туста Интернет чохта, пасха хазна чуртағҷыларынаң танысчаң оңдай чох полған. Программа мағаа тилекейнi ас пирген тиирге чарир. 2020 чылда мин пу программаҷа ӱгренгеннернiң тоғазиинда пастағызын араласхам. Андрей Ханхалаевтiң (Иркутск г.) ол тоғазығдаңар чарлағны пиргенiн социальнай сетьте кӧр салғам. Аның устаанынаң тоғазығ Байкал кӧл хазында ирткен. Алёна Чернявскаянаң хада пiс андох танызып алғабыс. Пазағы тоғазығ, хайда пic прайзыбыс чыылысхабыс, Томскта ирткен. Андох пiс Хакасиязар килерге чаратхабыс, – чоохтапча Алтай крайының чуртағҷызы Ольга Литючина.

Аалҷы пастағы кӱнде Ағбан городнаң танысхан. «Сады мечты» паркта пол килген. Дизайннаң айғасчатхан кiзi уғаа иптiг пӱдiрiл парған, аймах садтарға пӧлiлген парк парына тың чапсаан. Хырығ озаринда даа пу паркнаң тиңнесчең парк асхынах тiпче форум араласчызы. Ольга Ивановна iдӧк городтың Культура паза тынағ паркынзар Ленин проспектi пастыра читкен.

Чоохтирға кирек, устағҷыларны тимнеҷең президент программазынҷа ӱгренерге сағынчатханнарның марии чыл сай иртче. Пiлiстерiн кӧдiрерге сағынчатхан специалисттерге паза идiнҷектерге ӱгренҷең чахсы оңдайлар тимнелген. Тӧлег паазының 2/3 чардығы федеральнай паза регион бюджеттерiнең тӧлелче, халған чардығын – ӱгренер кiзi алай аны ӱгренерге ысчатхан предприятие. 1998 чылдаң пасти пу программаҷа 112 муң азыра специалист устағҷы поларға ӱгренiп алған, оларның 16 400 араласчызы 25 хазнада стажировка ирткен. Ӱгренiп алғаннар тиксi хазнада 3 муң азыра наа предприятие паза 85 муң азыра тоғыс орнын тӧстееннер. Тиксi экономикаа оларның чуртасха кирiлген проекттерi 50 миллиард салковай пирген.

Сом Дмитрий Сунчугашевти