ТАДЖИК ПАЗА УЗБЕК ЧОННАРНЫҢ НАА ЧЫЛЫ
24.05.2023
Хабарлар

Культура. Пу тынағ кӱннерде Ағбандағы Культура паза тынағ паркында Хакасияда чуртапчатхан таджик паза узбек чоннарның Навруз ӱлӱкӱні алғым таныхталды
Пайрам 12.00 часта пасталған. Че чылығ кӱнде чон азынада чыылысхан. Паркка толдыра ыр-кӧглер чайылған. Кӧзідіглер тимнеп салған араласчылар сувенирлерін столға ипти салғлапчатханнар. Аалҷыларны азырирға алынҷа ачых тимнелген. Ол саринаң ізіг пловтың, сістеен иттің, самса-чебуректің татхыннығ чызы сабылчатхан. Анда таджиктер паза узбектер постарох хайынчатханнар.
– Навруз наа чыл тіп тілбестелче, – чоохтаан ӱлӱкӱнге килген Рахматулло Джумаев. – 21 мартта кӱннең хараа тиңнес парчалар. Аннаң сығара наа чыл пасталча. Андада Ортын Азиядағы чоннар Навруз таныхтапчалар. Хакасияда піс аны сілкер айында, чылығлар пасталза, иртірерге чарат салғабыс. Таджикистанда Наврузты алты кӱн таныхтапчабыс: национальнай кӱрес паза концерттер поладыр. Анаң хыра тоғызы пасталыбысча, ӱгӱрсӱ-помидор одыртчабыс.
Рахматулло Хотамович позы узбек, че Таджикистанда чуртаан. 2015 чылда Хакасиязар кӧс килген. Пӱӱнгі кӱнде ол Харатаста пӱдірігҷі полып тоғынча.
С.П.Кадышевтің адынаң чон чайаачызы кіні ідӧк пайрамда араласхан. Аның тоғынҷылары ӱлӱкӱнні «Бародари» таджик чонның пірігізі» Хакасиядағы халых организациязының кізілерінең хада-пірге тимнееннер. Декоративно-прикладной искусство пӧлиинің устағҷызы Светлана Патачакова кӧзідіге хакас чонның сувенирлерін сығарған. Хости орыс чонның культуразының сувенирлерін кӧріп аларға чарир полған. Че пістің хайиибысты тартхан Тимур Хикматовтың столы.
– Кӧзідіге піc ӧсчеткен чиит пуғдайны паза аннаң тимнелген кашаны ағылғабыс. Ол суманак тіп адалча. Кашаны ипчілер 70-72 час тимнепчелер. Аны кӧӧлҷе кӧйчеткен отта пулғап одырарға кирек. Тың ізіг отта каша кӧй парар. Чиит пуғдайны алып, тимір ідіссер салып, андар кӧмес суғ паза сахар хосчалар. Анаң ӱс кӱн паза ӱс хараа пызырчалар. Суманактың тархыны ыраххы чӱс чылларзар парыбысча. Ол Навруз ӱлӱкӱннең дее улуғ. Пу каша кізі хурсағына, миизіне, чӱрегіне тузалығ. Аннаң пістің ӧбекелерібіс азыранҷаңнар, – чоохтаан ӱлӱкӱннің араласчызы Тимур Хикматов.
Суманакты амзап кӧргенде, ол яблокодаң тимнелген тадылығ пюреге ле тӧӧй. Ирен кӧзідіге ідӧк национальнай кип-азах (чапаннар, тюбетейкалар) паза кӧг тиріглерін (доира, табл, домра, най) ағылған. Прай пу ниме-нооны ол сіліг чаканнығ исте ипти салғлап салған. Чакан – ол чібекнең чайалған сіліг хоос. Пістің хакас кӧгенектердегі паза сигедектердегі хоостар таджик тілінең «чакан» тіп адалчаттыр. Хайди чоохтапча кӧзідігнің ээзі, ирге парарға сағынчатхан хыстар прайзы чакан тік поларға киректер. Тимур Хикматов позы Хакасияда Турциядағы паза Швейцариядағы тадылығ чыстығ суғларны сатча.
«Бародари» таджик чонның пірігізі» Хакасиядағы халых организациязының кӱстенізінең Навруз пастағызын на піди алғым ирткен. Пу ӱлӱкӱнге ӧткін тимненген кізілерге Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Кристина Дробкова алғыстастығ пічіктер читірген. Ӱлӱкӱн концертін «Час ханат» олған эстрада студиязы (устағҷызы Россия культуразының саблығ тоғынҷызы Игорь Боргояков) «Приветственный» теелбекнең асхан.
Мындағ чарых пайрамға Таджикистанның саблығ артизі, ырҷы Хасан Хайдар ӧнетін килген. Ол илбек поэттер Омар Хаямның, Абуабдулло Рудакинің, Хафиз Ширазинің кибелістеріне кӧглер пасча. Таджикистанда паза Россияда Хасан Хайдарны чайаачы ырҷы паза улуғласнаң тузаланчатхан артистті чіли таныпчалар. Ол Ағбан городтың аймах ӱлӱкӱннерінде 25 чыл азыра аралас парир. Хакасиязар хығырзалар, пір дее тоғыр полбинча. Хасан Хайдар Навруз ӱлӱкӱнде позының паза орыс сарыннарны толдырған. Аны истіп, чииттер паза олған-узах плесет салғаннар.
Анаң сценазар Хакас чирінде улуғласнаң тузаланчатхан Махфират Садулаевна Насруллаева сыххан. Ол «Согдиана» таджик паза узбек чоннарның культура кінінің кізізі полғанда, халых чуртаста ӧткін араласхан, хакас национальнай ӱлӱкӱннерні иртірерге кӧп хати спонсор полған. Махфират Садулаевна уғаа чайаачы кізі паза сіліг сарнапча, Таджикистан Республика культуразының отличнигі полча. 2012 паза 2017 чылларда ол С.П.Кадышевтің адынаң культура туразында позының чайаачы иирін иртірген. Аның концертінде кӧрігҷілер толдыра полған. Аның ӱчӱн ырҷы Хакасияның чуртағҷыларына ам даа улуғ алғызын читірче.
– Аарлығ арғыстар, сірерні Наа чыл ӱлӱкӱннең алғыстапчам. Хазых паза часкалығ полыңар! Тоғыстарың тӱзімніг парзын, сӧбіреде амыр чуртаc ползын! Мин сірерге прайзына хынчам! – хакас тілінең чоох тутхан Махфират Садулаевна. – Мин кічігдең сығара сарнаҷаңмын. Хакасияда минің пастағы ӱгретчім Людмила Александровна Арыштаева полған. Мин аны тың улуғлапчам.
Махфират Насруллаева Навруз ӱлӱкӱнде таджик паза узбек чонға «Іҷенің часказы» хакас сарынны ырлап пирген.
Ідӧк ӱлӱкӱн сценазында «Айас» олған теелбек студиязы (устағҷызы Хакасия культуразының саблығ тоғынҷызы Фаина Киштеева) «Андижанская полька», «Ағбан чазы», «Арцах» теелбектерні толдырған. «Кӱн чахайағы» ансамбльның ырҷызы Аржан Туденев алтай сарыннарын ырлаан. Иирні иртірчеткен абахай Аселя Давлетова аалҷыларға «Дорогами предков» сіліг сарынны сыйлаан.
Концерт пір час чарым парған. Анаң ӱлӱкӱн аалҷылары улуғ ачыхта чазылған кибіс ибіре тол парғаннар. Таджик чонның «Гуштингири» кӱрезі хазыр пар сыххан.
Іди Хакас чирінде, пілізіп паза ынағлазып, аймах тілліг илееде чон чуртапча. Полған на диаспора позының пайрамын таныхтапча.
Пайрамның учредительі – Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министерствозы, тӧстегҷiлері – «Бародари» таджик чонның пірігізі» Хакасиядағы халых организациязы, C.П.Кадышевтiң адынаң чон чайаачызы кiнi паза «Россиядағы чоннарның Ассамблеязы» Тиксi Россияның халых-хазна организациязының Хакасиядағы пӧлии.
Автор :
Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде