ХАРАХ ОДЫ УЙАН ООЛАХ-ХЫЗЫҶАХТАРҒА ОЙЫН
17.05.2023
Хабарлар
Культура. Пу кӱннерде Ағбандағы харах оды уйан олғаннарның школа-интернадының ӱгренҷілері «Читіген» театрда хакас чонның фольклорынҷа чайалған Н.Семенникованың «Хара суғ» ойынын кӧріп алғаннар
Че пір танығ пар – палалар ойынны тифлокомментирование технологиязы полызиинаң кӧргеннер. Анзы Хакасияда пастағызын на чуртасха кирілче. Ниме ол андағ? 2021 чылда «Кічіг чир-суумның культуразы» федеральнай проекттің «Кічіг городтарның театрлары» кӧстеенҷе «Читіген» театр хакас тілінең турғызылған ойыннарны орыстина тілбестеҷең ӧнетін аппаратура алып алған. Іди хакас тілін пілбинчеткен чуртағҷылар «Хубай – аңҷының оолғы» спектакльны, ӧнетін наушниктерні хулахтарына кизіп, синхроннай тілбестег полызиинаң пастағызын на кӧргеннер.
«Читіген» театрның артисттері спектакльларны ӧӧнінде хакас тілінең турғысчалар. Іди олар тілібісті, культурабысты паза кибірлерібісті хайраллирға паза тилідерге кӱстенчелер. Че кӧрігҷілернің санын алғыдар ӱчӱн, ойыннарға синхроннай тілбестег хайди даа киректелче.
Пуох синхроннай тілбестег аппаратуразы полызиинаң «Читіген» театрның артисттері харах оды уйан олғаннарға «Хара суғ» ойынны кӧзіттілер. Сценада ниме-ноо хайди парчатханын тифлокомментатор Светлана Никель чарыдып одырған. Олғаннар оң хулахтарына синхроннай тілбестег аппаратуразының наушниктерін кис салғаннар. Іди ойын тузында олар тифлокомментаторның ӱнін ис турғаннар. Сол хулахтарынаң сценадағы артисттернің ӱннерін паза кӧглерні искеннер.
Тифлокомментатор Светлана Никель «Хара суғ» ойынға сценарийні позы пасхан. Ол наушниктіг кічіг кӧрігҷілерге сцена ойынға килістіре хайди чазалғанын, матырлар постарын хайди тудынчатханнарын, хайдағ тонанҷых кис салғаннарын чарыда чоохтап одырған. Светлана Владимировна харах оды уйан хығырығҷылар библиотеказында тоғынчатханда, тифлокомментаторға ӧнетін ӱгренерге чӧрген. Амды ол социальнай страхование фондында істенче. «Читіген» театрның устағ-пастаа, аннаң чӧптезіг идіп, ойынға тифлокомментатор пол пирерге чоохтазып алған. Пӱӱнгі кӱнде Хакасияда Светлана Никельнің не тифлокомментатор полҷаң сертификады пар.
– Ікі чыл мының алнында синхроннай тілбестег аппаратуразына чидінгебіс. Пӱӱнгі кӱнде пістің 56 наушник пар. Ол прай залға читпинче. Аннаңар Россияның идінҷегі Алишер Усмановтың «Искусство, наука паза спорт» чыындызының «Особый взгляд» программазынҷа хоза 20 наушник сурғабыс. Аны ам даа пиргелектер. Че пу чыынды піске ахча позытхан. Аны хоостыра піc харах оды уйан олғаннарға «Хара суғ» ойынны тикке кӧзіт пирдібіс. Піс позыбыстың кізізін тифлокомментаторға ӱгредіп аларға пӧгінчебіс. Ізенчем, артисттернің піреезі ӱгренер, – таныхтаан «Читіген» театрның устағҷызы Ирина Чустугешева.
Режиссёр Сюзанна Ооржак турғысхан «Хара суғ» ойыннаңар хысхаҷахти чоохтаза, пір хайҷы (аны Хакасияның чон артизі Валерий Топоев ойнапча), чир ӱcтӱнҷе чӧріп, чонға аймах нымахтар читірче. Анаң ол хайди Торғай оолах Ирлік хан оғырлап парыбысхан Хара суғны тілеп чӧрчеткенін чоохтап пастапча. Ойында Торғай оолахты чиит артист Айсили Майнагашева килістіре ойнапча. Ӧӧн матыр, Хара суғны айландырарға парып, хакас чонның кип-чоохтарының матырлары Хара хусхунға, ӧзӧк чӧрчеткен пӱӱрге, узун хуртха паза пасхазына даа тоғасча. Торғай – хорыхпас паза хыйға оолах. Ол, прайзын чиңіп, чир ӱстӱне Хара суғны айландыр пирче.
Залдағы палаларның хайиин Хара хусхун тартхан. Аны чиит артист Каскар Чаптыков хынығ ойнаан. Ол, сценазар сых киліп, хойралып пастазох, залдағы олғаннарның хатхырысчатханы истілчеткен. Хара хусхун, оңнығ нимес матыр полза даа, кічіг кӧрігҷілернің кӧңніне тың кірген. Матырларның тонанҷыхтары даа килістіре тігілік. Анзы «Читіген» театрдағы тікчең устарның пӧзік тоғызы.
Автор :
Татьяна ТЮТЮБЕЕВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
