ОРТА СӦСТЕР, ТААП, ЧИТIРЧЕЛЕР
16.12.2022
Хабарлар
ЗАГС органнары тоғынҷыларының кӱнi. Чыл сай улуғ хырлас айының 18-ҷi кӱнiнде ЗАГС тоғынҷыларының профессиональнай ӱлӱкӱнi таныхталча. Анзы тиктең нимес пу кӱнде 1917 чылда кiзiлер хоных хонғанын, пала тӧреенiн паза чон чуртазындағы алызығларны санға алчатхан орган тӧстелген
Пiстiң чуртазыбыс тӧрееннең ол тоғынҷылар тоғызынаң палғалыстығ. Пала тӧрiзе, аны iҷе-пабазы ЗАГС органнарында санға кирче. Чазы читсе, хоных тӧстепчетсе, ол танығлар iдӧк анда санға алылчалар. Андағы тоғынҷылар мындағ чалахай паза ӧрiнiстiг ле тоғыснаң айғаспинчалар, олар iдӧк кiзi ах чарыхтаң парыбысханынаңар пiчiктер тимнепчелер. Аннаңар андағы тоғынҷылар чонның чуртазында ӧрiнiсте дее, чобағда даа хада полчалар. Олар полған на кiзее тузында орта сӧстер, таап, читiр пирерге киректер. Андағ олаңай нимес тоғыста тоғынчатса, сыдамах хылыхтығ, паарсах паза кiзiлернең чоох алыс поларға киректелче. Андағ ӱлӱкӱнге удур Ағбан городтағы ЗАГС органнарында илееде чыл iстен салған Наталья Пугачнаң, тоғазып, тоғызынаңар чоохтазып алғабыс.
– Наталья Александровна, ЗАГС органнарында тоғынып пастаанынаңар чоохтап пирiңер.
– Мин iстенiс чолымны Ағбандағы 8 номер школада пастаам. Биология ӱгретчiзi полып читi чыл тоғын салғам. Ағбан город администрациязынаң сығара Илбек Ада чаа араласчыларын Чиңiс кӱнiнең алғыстирға парарға оң полған. Аның соонаң, минiң ӱнiм паза аға-ууҷаларнаң паарсап тудынчатханы ӱчӱн, ЗАГС органнарында тоғынарға хығырғаннар. Анда ол туста тоғынҷы тынаға парыбысхан, iди мин 1995 чылдаң сығара Ағбандағы ЗАГС органнарының департаментiнде icтенчем. Пӱӱл 27 чыл тоғын парирбын.
– ЗАГС тоғынҷылары хайдағ тоғыс толдырчалар?
– Пiстiң органда чон чуртазындағы алызығлар санға алылча. Кiзiнiң чуртазы пӱкӱлее таныхталча: тӧрееннең пасти, чуртас чолы паза халғанҷы кӱнi ЗАГС-тох таныхталча. Аннаңар пiссер аймах сурығларнаң айланчалар. Полған на кiзiнiң чуртазы пiснең палғалыстығ.
– Сiрернiң кӧрiзiңернең, мында тоғынҷаң кiзiнiң хылии-оңдайы хайдағ поларға кирек?
– Хайди чоохтаам, ЗАГС пӧлиинзер пiреезi ӧрiнiснең, хайзы чобағнаң айланча, аннаңар пiске посты орта тудын пiлерге кирек. Иң пастағызын амыр хылыхтығ, кiзее паарсах оңдайлығ полып, полған на кiзiнең, пiлiзiп, тiл алыс пiлерге киректелче. Хайзы чалахай кӧңнiлiг полып тiлбiрепче, кiзiнi чоохха тартча, хайзы, кӧңнi чох, чоохчыл нимес полча, аны чархандырбас ӱчӱн сым полчазың. Кiзi кӧңнiн сизiн пiлерге кирек.
– Тоғыста хайдағ сидiксiнiстер тоғасча?
– Коронавирус чуғынҷах ағырығ тарап, тилекейде пандемия чарлалған туста сидiксiнiстерге тоғасхабыс. Хатығластар кирiлген, че пiстiң тоғызыбыс тохтадылбаан. Тӧрееннерге паза ах чарыхтаң парыбысханнарға пiчiктер прай тимнелҷең, хоныхтарын санға аларға сағынчатханнарға регистрация иртiрҷеңмiс. Кӧп кiзiнi хығырарға чарадылбаҷаң, хоных хончатханнардаң пасха iҷе-пабаларға килерге чарадылҷаң. Iдӧк ол туста прайзына маска кизерге киректелҷең, олар ол кирексiнiске тудынғаннар. Пiреезi олаңай имнег масказын кис салҷаң, хайзы, тiзең, чапсых, ӧкер маска ӧнетiн тiктiрiп алҷаң. Ол маскалар чииттерде чапсых кӧрiнҷеңнер.
Iдӧк пӱӱл 21 сентябрьда хазнада чардыхти мобилизация чарлалған соонаң пiстiң оой нимес тус полған. Хакасиядаң ӧнетiн чаа операциязына хығыртылған чир-суғҷыбыс асхынах нимес. Мындағ хорғыстығ паза оой нимес туста ЗАГС пӧлиинзер хоных хонарға илееде кiзi айланған. Кӧзiдiмге, 22 сентябрьда 53 ирепчi хониин санға алған. (Алында пiр кӱнде ортымахти 16 сӧбiре тӧстелҷең). Ол туста тоғызыбыс читi час иртен пасталҷаң. Пiс, хоныхтарын санға алып, ирепчiнi олаңай ла ызыбыспаҷаңмыс, ол кӱннi танығлығ идерге кӱстенгебiс. Сомға cуурып, кӧг ойнатчаңмыс паза алғыстас сӧстерiн читiрҷеңмiс. Ол чииттернi кӧрiп, хомзыныстығ пiлдiрҷең паза ыым кiрҷең, че посты тыыдынып, чалахай кӧңнiлiг иртiрҷеңмiн. Сӧбiре тӧстеенiн санға аларға чииттер дее, ортын частығлар даа айланғаннар. Хоныхтарын пiчiкке кирбин, аймах сылтағнаң соона салдырған ползалар, иреннер чардыхти мобилизацияа тартылчатханда, кӧбiзi ол пiчiктернi оңдайлап саларға кӱстенген.
– Наталья Александровна, хоныхтарның пайрамнығ чылы хайди таныхталчатханынаңар чоохтап пирiңер.
– Пiс кӧп чыл, пiлiзiп, паарсазып чуртапчатхан ирепчiлернi, ЗАГС-сар хығырып, пайрамни алғыстапчабыс. Олар хоныхтарын хатап пiчiкке кирбинчелер, пасхазына турыстығ сӧбiре полчатхан ӱчӱн оларны таныхтапчабыс. Чииттер сӧбiре чуртазының чахсызын сизiнзiннер паза хоныхтарын санға аларға кӱстензiннер тiп иртiрчебic. ЗАГС-та пiстiң «Аарлас книгазы» пар, хайда хоныхтың пайрамнығ чылын таныхтапчатхан ирепчiлер хол салчалар. Андағ ӱлӱкӱн иртiрерге сағынчатханнар пiссер азынада айланарға киректер, пiс оларға пайрамны тимнеп саларбыс. Нимезiнең андағ пайрам чахсы? Ирепчi туған- чағыннарын, пала-пархазын паза арғыстарын мында чыып, ӱлӱкӱннепчелер. Свечi тамысчалар, ол сӧбiре тӧстелгенiн таныхтапча, ирепчi вальс толдырча. Олар удур-тӧдiр чылығ, улуғлас сӧстерiн читiрчелер паза хыныстарынаңар чоохтапчалар. Ол ирепчiнiң паарсазын кӧрерге ле кирек, аны сӧстернең читiр полбас. Андағ cӧбiрелер пала-пархазына чахсы кӧзiдiм полчалар.
Мин Иван Фёдорович паза Ульяна Ивановна Ярусовтардаңар чоохтап пирерге сағынчам. Олар Илбек Ада чаа тузында кiчiг полғаннар, хорғыстығ чылларны кӧргеннер. Мин оларны Чиңiс кӱнiнде паза тӧреен кӱннерiнде алғыстирға чӧрҷең полғам.
2020 чылда Ярусовтар ирепчi хоныхтарының пайрамнығ 70 чылын таныхтааннар. Пiс олардаңар пiчiктер, тимнеп, Россия синiндегi марыға ызыбысхабыс. Оларны Гиннестiң рекордтар книгазына кир салғаннар. Улуғ частығ ирепчi ноутбук утып алған, аннаң тузаланарға ӱгренiп алған. Интернет пастыра туған-чағыннарынаң палғалыс тутчалар.
– ЗАГС тоғынҷыларын ӱлӱкӱннең алғыстабызыңар.
– Аарлығ ЗАГС тоғынҷылары! Мин сiрернi танығлығ кӱннең алғыстапчам. Пiстiң тоғызыбыс иң тузалығ паза иң чахсы тiп санапчам. Прайзын чахсы, тӱзiмнiг паза ӧрiнiс ағылчатхан тоғыснаң айғазарға алғапчам. Тоғысха хаҷан даа чалахай кӧңнiлiг паза ӧрчiлiг чӧр турыңар. Сiрерзер килчеткеннерге чӱрееңер чылиин читiрiңер.
Iдӧк сiрерге пик хазых паза сӧбiреңерде хыныс, часка ползын тiп алғапчам. Часкалығ ползаңар, сiрерзер айланчатхан кiзiлер iдӧк часкалығ поларлар.
Чоохтасхан
Автор :
Наталья ТЮКПЕЕВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 |
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
