Аал хонии. Хакасияның аал хонии предприятиелерi паза кресен-фермер хоныхтары тоңастығларны чыып алдылар

Пӱӱл хуруғ чыл турғаннаңар тоңастығларны паза пасха даа ӧзiмнернi ӧскiрiп аларға сидiк полған. Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министерствозының сананыстарынҷа, гектардаң 18,1 центнер тоңастығлар сыххан. Пуғдай иң чахсы сыххан – 21,5 центнер гектардаң, сула – 13,7 центнер, кӧче – 17,6 центнер, гречиха – 8,2 центнер.

Шира аймаандағы «Сонское» ООО маңнаныстығ тоғынчатхан предприятиелер санында. Ол  тоңастығлар чыыр тоғызын тузында тоозыбысты. Хоныхтың толдырығлығ директоры Артур Артурович Гюнтер тоңастығларның сығызынаңар паза пӱӱлгi сидiксiнiстердеңер чоохтап пирген:

– Пӱӱл 7600 тонна пуғдай, 1500 тонна сула саап алғабыс. Пуғдайның сығызы 22,7 центнер гектардаң полды, пылтыр 30 центнерге читкен. Тиксi Хакасиянаң тиңнестiрзе, пуғдайның сығызы ортымахти. Пiр гектарда 18,1 центнер сула ӧскiрiп алғабыс. Кукуруза чох таа полған тиирге чарир. Гектардаң 51 ле центнер алдыбыс. Пылтыр 300-че центнер полған. Сенажтың сығызы 102 центнерге тиңнелче.

Чайғы хуруғ даа полған полза, тоңастығларны ӧскiрiп алғабыс. Пуғдайнаң сула тузында пыс парғаннар. Айас кӱннер турған сылтаанда, оларны тузында сидiксiнiс чох чыып алдыбыс.

Мал азии сығызы ӧрiндiрбинче. Пылтыр 1,5 муң тонна от пилетеп алған ползабыс, пӱӱл – 1125 тонна. Пылтырғы от пардаңар, хыстап парыбызарбыс.

Анаң Артур Гюнтер ӱс чыл мының алнында алылған тоңастығларны хурутчаң комплекстi паза пуғдайлығ ӱртӱннi кӧзiт пирген. Тоңастығларны хурутчаң комплекс газтаң тоғынча. Пiр сменаа 400 тонна хурудыбысча. Комплекстең ырах ниместе комбайннар турғлапчалар. Пӱӱл предприятие тоңастығлар чығҷаң комбайн, iкi «Беларус» трактор, пiр «Кировец» К-742, таарлаҷаң машина паза кукурузаны таарыҷаң сеялка садызып алған. Прай техниканы паалар ӧскенҷе садызып аларға ӱлӱс тӱскен. Толдырығлығ директорның чооғынаң, Украинада ӧнетiн чаа операциязы пастал сыхханда, паалар ӧс сыхханнар. Кӧзiдiмге, 12 миллион салковайға турчатхан «Кировецтi» 20 миллион салковайға сатханнар.

– Поставщик, пiске сығдырадып, олох кӱн техника паазының прай ахчазын тӧлебiзерге сурынған. Iкiнҷi кӱнiнде техника паазы алыс парар теен. Ахча тiлирге килiскен, – теен Артур Артурович.

Анаң пiс пуғдайны кӧрiп алғабыс. ӱртӱнде 4 муңҷа тонна «Новосибирская-41» пуғдай хайраллалча. Аны садарға пӧгiнчелер. Пӱӱл пуғдай тың на маңат сыхпаан даа полза паза прай ниме-ноо паазы ӧс парған даа полза, пуғдай паазы тӱс парған. Пылтыр пiр тонна 15 муң салковайға турған, пӱӱл – 12 муң салковайға. Хоза частьтарға, удобрениее хорадығлар, тiзең, ӧс парған.  

«Сонское» ООО-ның 4 ӱртӱн пар. Пiрсiнде ӱренге тоңастығлар хайраллалча, iкiзiнде – садыға, халғанҷызында – мал азиина. Пуғдайны Минсуғдағы идiнҷектерге садыбысчалар.

Амды предприятие килер чылдағы таарығ тузына тимненче – удобрениелер алча. ӱртӱн хыринда килкiм хаптарда аммиак силитразы, азот, фосфор, калий удобрениелерi чатчалар. Директорның чооғынаң, килер чылда хоных пуғдайның наа сорттарын паза силосха кукурузаны кӧп арах таарып саларға, наа ӱртӱн пӱдiрерге пӧгiнче.

– Пiс кукурузаны силос тимнирiне ӧскiрерге пӧгiнчебiс. Сенажха чир кӧп кирек, кукурузаны ӧскiрзебiс, чирнi ӱзӱрлеп аларбыс, тоңастығларны даа таарирға чир кӧп арах халар, – сағыстарынаң ӱлескен Артур Гюнтер.

Амғы туста «Сонское» ООО-да  герефорд тӧллiг 800 iнек саналча. Пӱӱл мал санын 1350 пасха хызырыбысханнар. Артур Артуровичтiң таниинаң, халғанҷы чылларда тӧллiг малларны садызарға хынминчалар. Алындағы чылларда малларны Казахстанзар садыбысчаңнар. Амды анда тӧллiг малларны садызарына субсидиялар пирiлбинiбiскеннеңер, оларға кирексiнiс чiт парған. Орындағы даа хоныхтар, мал ӱчӱн субсидиялар алар ӱчӱн, тӧллiг пуғаларны ла садысчалар. Аннаңар «Сонское» ООО-ға iнектернi паза хазыраларны итке садарға килiсче. Мал саны хызырылған даа полза, пiр дее тоғынҷыны тоғыстаң сығарбааннар.