Хада-пірге тоғысты тыыдарға

Тоғазығ. 11 августта Хакасиязар Беларусьтаң республиканың финанстар министрiнiң пастағы орынҷызы Дмитрий Кийконың паза промышленность министрiнiң орынҷызы Александр Огородниковтың устаанынаң делегация килген
Делегацияда 20 кiзi полған. Ол санда Беларусь Республика посольствозының Хызылчардағы пӧлиинiң устағҷызы Александр Поздняк паза Белоруссиядағы иң улуғ промышленность предприятиелерiнiң устағ-пастаа.
Беларусьтаң килген аалҷылар Ирт тағдағы мемориал комплексiнде пол килгеннер. Л.Р.Кызласовтың адынаң Хакас национальнай чир-суғ ӱгренҷең музейнiң директоры Андрей Готлиб аалҷыларға комплексте экскурсия иртiрген паза Хакасияның тархынынаңар хысхаҷахти чоохтап пирген. Экскурсия тузында делегация Хакасия пазы Валентин Коноваловнаң хада Илбек Ада чаа араласчыларына чарыдылған хумартхы тас алнынзар чахайахтар салғаннар.
Аалҷылар iдӧк «Ағбанвагонмашта» пол килгеннер, анаң Хакасия правительствозында тегiлек стол ирткен. Анда Хакасия паза Белоруссия аразындағы хада-пiрге тоғынар оңдайлар, садығ-экономика палғалызын тыыдары ӱзӱрiлген. Тегiлек столда Хакасия паза Белоруссия правительстволары кiзiлерiнең пасха, iдӧк промышленность, садығ компанияларының паза пiстiң республиканың аал хонии предприятиелерiнiң устағҷылары, кресен-фермер хоныхтарының пастары араласханнар.
Тегiлек стол пасталғанда, Дмитрий Кийко Хакасия правительствозына алғызын читiрген:
– Ааллап хығырғаннарың паза чылығ удурлаан ӱчӱн сiрерге алғызым читiрчем! Пiс Хакас Республикада маңнаныстығ тоғынчатхан коллегаларнаң тоғазарына оңдай парына ӧрiнчебiс. Палғалысты уламох тыыдарбыс, анзында iкiнҷiлес чоғыл. Беларусь Республиканың садығ-промышленность палатазы паза Хакас Республиканың садығ-промышленность палатазы тӧстеен тоғыс сылтаанда, iкi хазнаның пос киреенең айғасчатхан кiзiлерi чоохтазығ пастабыстылар.
Аның таниинаң, Хакас Республика хада-пiрге тоғынарға кӱстiг регион.
Александр Поздняктың чооғынаң, 2021 чылда Хакасияның паза Белоруссияның ниме-ноо садии 41,6 миллион долларға чит парған, 2020 чылда 26,8 миллион доллар полған, 2018 чылда – 55,5 миллион доллар. Пӱӱл кӱрген – хандых айларға ниме-ноо садии 53 миллион долларға тиңнелген алай 393 % ӧс парған, 2021 чылдағызынаң тиңнестiрзе. Хакасия Беларусьтаң 16 миллион долларға ниме-ноо садызып алған, Беларусь Хакасиядаң – 37 миллион долларға. Хакасия Белоруссиядаң машинаа кирек ниме-ноо, оборудование, аал хонии техниказын садысча, Хакасиядаң олар – алюминий, рапс паза даа пасха ниме-ноо.
– Хакасияда нинҷе-де хазна программазы тоғынча, хайзылары хоостыра аал хонии комплексi, транспорт системазы тилiзiне ахча пирiлче. Анзына пiстiң хазна органнары паза пос киреенең айғасчатханнар хайығ айландырарға киректер тiп сағынчам. Россиядаң паза Белоруссиядаң тоғыр санкциялар кирiлгенде, ниме-ноо сығарчатханнарға наа оңдайлар пирiлчеткенiн прайзы даа пiлче полар. Хакасияның экономика тилiзi министерствозын хада-пiрге тоғынған ӱчӱн таныхтирҷыхпын. Беларусь Республикаа Россиянаң кӧнi палғалысты тыыдары танығлығ полча. Пiске удур-тӧдiр хабазар ӱчӱн кирексiнiстерiбiстi пiлерге кирек, – таныхтаан Александр Поздняк.
Хакасияның экономика тилiзi министрi Виктор Богушевич республикада ниме сығарылчатханынаңар чоохтаан, иң улуғ предприятиелернi адап пирген паза оларға, инвесторларға хайдағ хабазығ пирiлердеңер искiрген. Регионда ниме-ноо сығарызының 45 %-і промышленность предприятиелерiне килiсче, хайзылары хара тас аныпчалар, бентонит тойын паза аннаң ниме-ноо, тимiр рудазынаң концентрат тимнеп. 2021 чылның азынада иткен салтарларынҷа, республикада пiр кiзее 526,8 муң салковайға ниме-ноо сығарыл парған, 2020 чылдағызын тиңнестiрiге алза, 5 %-ке кӧп. Ирткен чылда 303,5 миллиард салковайға промышленность ниме-ноозы сығарылған алай 104,3 %-ке тиңнелче, алындағы чылдағызынаң тиңнестiрзе.
Промышленность киреенде регион инвестиция проекттерiн чуртасха кирчеткен инвесторларға налог льготалары паза садығлар иртiрерiне чир участоктарын арендаа пирче. 2022 чылдаң Хакас Республиканың промышленность тилiзi фондынаң улуғ нимес проценттерге алымға ахча алып алар оңдай пар. Iдӧк экономика тилiзi министерствозы наа оборудование садысхан ахчаның чардығын субсидия оңдайынаң айландырча. Оборудование пiстiң хазнада даа, хырығ озаринда даа сығарылған полза, аның ӱчӱн субсидия алып аларға чарир.
Виктор Богушевичтің таниинаң, Хакас Республика Беларусь Республиканаң хада-пiрге тоғынғаны Хакасияның промышленность, аал хонии промышленнозы предприятиелерiне, чурт-коммунальнай комплексiн тӧстирiне чахсы оңдайлар пирче. Белоруссиядаң аал хонии техниказынаң пасха, iдӧк бульдозерлер, самосваллар, погрузчиктер паза чол, тура пӱдiрҷең пасха даа техника алып аларға чарир. Че прай пу техниканы садығ тураларынаң нимес, кӧнiзiнең оларны сығарчатхан предприятиелердең садызарынҷа сурығ кӧдiрiлген.
Хакасия Белоруссияа ас-тамах, ниме-ноо орааҷаң материал, бентонит тойынаң тимнелген ниме-ноо, алюминий, контейнерлер, пӱдiрiг материалларын садарға тимде.
Хакасияның аал хонии паза ас-тамах министрi Сергей Труфановтың чооғынаң, республикадағы 3 муңҷа аал хонии техниказы Белоруссияда сығарылған. Пiстiң регионда хой паза палых ӧскiрерi чахсы тилiпче. Че палых азыралынаң сидiксiнiстер пар, Белоруссияда, тiзең, палых азиин сығарчалар. Хакасия оларға хой тӱгiн садарға тимде.
Александр Огородниковтың таниинаң, Беларусь предприятиелерi тилiс оңдайларын тiлепчелер, че олох туста аар техниканы сығарчатханнар пааны ӧскiрбеске кӱстенчелер. Белоруссия, техникадаң пасха, аймах оборудование, ол санда станоктар сығарызынаң сабланча.
Тегiлек стол тоозылғанда, Хакасия пазы Валентин Коновалов паза Беларусь делегациязының устағҷызы Дмитрий Кийко хабарҷыларның сурығларына нандырғаннар.
Дмитрий Кийконың чооғынаң, пу тоғазығның пӧгiнi iкi саринаң кирексiнiстерiн паза ниме пир поларын пiлiп алары полча.
– Ачырғасха, халғанҷы чылларда тоғазарға килiспеен. Пӱӱн пастағызын на тоғастыбыс. Хайдағ кӧстеглерҷе тоғынарын ӱзӱрдiбiс. Иң пастап импортты нименең алыстырыбызарға чарирдаңар чоохтастыбыс. Белоруссиядаң паза Россиядаң тоғыр кирiлген санкция политиказы тузында пу ӧӧн сурығ полча. Аннаңар пӱӱн пiс аал хонии паза пасха даа техниканы читiрер оңдайларны ӱзӱргебiс. Пістің республикада машина пӱдiрҷең комплекс чахсы тилiпче. Пiс коммунальнай, пассажир, аал хонии техниказын, карьер самосвалларын сат поларбыс. Хай пiрее кӧстеглерҷе хада тоғынчабыс. Амды пу тоғазығ соонда наа кӧстеглерҷе тоғынарға тимдебiс. Хакасияның ӧрт ӱзiрҷең техниканы алар кӧңнi пар. Амды коммунальнай техниканы читiрер сурығны ӱзӱрдiбiс. Предприятие устағҷыларынаң чоохтасханда, андағ оңдай пар. Хада-пiрге тоғыстың кӧзiдiмi – Хакас Республикадаң Беларусьсар импорт экспорттаң iкi хати асчатханы. Пiс ниме-ноо садии синi ӧсчеткенiне ӧрiнчебiс, – теен Дмитрий Кийко.
Валентин Коноваловтың таниинаң, Хакасиянаң Белоруссия пастағы чыл ла нимес хада-пiрге тоғынча. Халғанҷы ӱс чыл аразына палғалыс уламох тыыпча.
– Мындағ тоғазығлар пiстiң паза Беларусь предприятиелерiне кирек. Пiстiң промышленность предприятиелерiбiс Беларусьтағы техниканаң тузаланча. Олар, тiзең, техниказын уламох кӧп садып аларға сағынчалар. Хайдағ чӧпке килгебiс? Хакасия, Тува республикалар паза Хызылчар крайы хости орныхчатханнаңар Белоруссиядағы аал хонии техниказы пу регионнарға садылча. Пiстiң республика Белоруссияа ас-тамах сатча. Тоғазығда палых ӧскiрердеңер чоохтасхабыс. Белоруссия палых азиин сығарча паза пiске аны садарға тимде. Аннаңар пу тоғазығның салтары пар. Чыл тоозылғанҷа пiстiң делегация Белоруссиязар пар килер, – теен Валентин Коновалов.
Беларусь делегациязы республиканың промышленность паза аал хонии предприятиелерiнде пол килген, ол санда «Ағбанвагонмашта» паза Нымырттығ посёлоктағы палых ӧскiрҷең «Изербель» заводта.
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 |