ХАКАСИЯ АЛНЫНДА ПОЛАР ӰЧӰН
25.03.2022
Хабарлар

Чыл сан пирізі. Хакасияның экономика тилізі министрі Виктор Богушевич республика пазы Валентин Коноваловха 2021 чылның салтарларынаңар искірген
Хакасияның экономика тилізі министрі Виктор Богушевич пастап республиканың чуртас-экономика тилізінің ӧӧн кӧзідіглерінең таныстырған. Че олар толдыра полбаан: піреезі тиксі чылға полған полза, хай піреезі - 9 алай 11 айни.
- Азынада сананыстар хомай нимес кӧзідіглер пиргеннер. Регионда сығарылған ниме-ноо 2,4 % ӧзері кӧрілче алай 279 миллиард салковайға тиңнелер. Промышленность сығарызы 2020 чылның синін аза халған: 104,1 % орнына 104,3 %. Ӧзістің ӧӧн кӱзі - чир ис-пайын аниры паза энергетика. Инвестициялар синінчд саннар тоғыс айға ла пар: 2020 чылның тоғыс айынаң 63,9 %-ке кӧп. Ізенчебіс, пу чахсы кӧзідіг тиксі чылның саннарынаң тың пасхалалбас, - таныхтаан министр.
Айғазар киректерӌе хатығластар, законнарға алызығлар кирілген дее полза (хайди даа танығ турғызары, онлайн-кассаны тузаланары, ЕНВД-ны чох иткені), пістің пӱӱнгі кӱндегі пос кирее - ол 16494 пос кирее субъекті (2020 чылдағызынаң 550-ге кӧп). Олар республиканың консолидированнай бюджедінің 13 %-ін тӧстепчелер, ол 1,6 миллиард салковай. 2021 чылда Хакасияның идінӌектерінде 64 муң 700 азыра кізі істенген, 2020 чыл-да - 57 муң 900 кізі. Пу сан ідӧк Россия президентінің чахиинӌа Хакасияа турғысхан кӧзідігні - 58 муң 900 кізіні - асча. 2021 чылда республикада 2819 кічіг паза ортын пос кирее тоғынып пастаан, ідӧк посха тоғыс таапчатхан 5103 кізі санға алылған.
Аннаң андар Виктор Богушевич Хакасияның экономика тилізі министерствозының ӧӧн кӧстеглерӌе тоғызын чарыт пирген. Министерствода регионның проект офизі тоғынча. Ол национальнай проекттернің регионда чуртасха кирілчеткенін хайығда тутча. Хакасия 11 национальнай проектте араласча, ирткен чылда оларны хоостыра 42 регион проекті чуртасха кирілген. 2021 чылда проекттерге прай бюджеттердең 6,3 миллиард салковай кӧрілген, ол санда федеральнай бюджеттең - 4,2 миллиард салковай. 2022 чылның кӱрген айының 1-ғы кӱніне нацпроекттерӌе касса хорадығлары 90,3 %-ке тиңнелген, ол санда федеральнай бюджеттең - 92,7 %-ке.
- Министерство инвестиция оңдайларын чахсыландырарынаң паза инвестицияларны тартарынаң айғасча. Пу кӧстеглерче инвесторларға хазна полызығларын пиріп, пістің ведомство ӧткін тоғыс апарча. Оларға налог льготалары паза чир участогын арендаа садығ марығлары чох пирері кӧріл парған, - чарытхан Виктор Николаевич.
2021 чылның 9 айы аразына республика экономиказына 30 миллиард 700 миллион салковайға инвестиция иділген, 2020 чылда, тізең, тиксі капиталға хозым 34 миллиард 700 миллион салковайға тиңнелген. Энергетика, металлургия паза анығ предприятиелері инвестиция ӧзізіне улуғ хозым иткеннер: 9 ай аразына 14 миллиард 549 миллион азыра салковай тиліске хозылған, ол 2020 чылның олох тузынаң 9 миллиард салковайға кӧп.
Россияның экономика тилізі министерствозы Ангара-Ким макрорегионның 2035 чылға теере чуртас-экономика тилізінің стратегиязын тимнеен. Анда Хакасияны араластырарынӌа министерство улуғ тоғыс апарған. Салтарында макрорегионның стратегиязы проектінде Хакасия читі кластерге кирілген: «Хара тас», «Алюминийні тузаланары», «Ағас, ағасты тузаланары паза ағас химиязы», «Аал хонии паза ас-тамах сығарызы», «Ас паза чирнің ас металлары», «Чурт пӱдірии» паза «Туризм». Тиксі 167 миллиард салковайға паза 6 муң азыра тоғыс орыннығ 28 инвестиция проекті саналча.
Министерство «Кимдегі Сибирь» КИП-тың килкім инвестиция проекттерінең тоғысты узаратча. Оларны чуртасха киргенде, 598 наа тоғыс орны тӧстелген. Чуртасха кирілген инвестиция проекттері санында «Черногорский» разрезтің паза «Абаканский» участоктың сығарызын ӧскірерінӌе проект. Ағаа 1,1 миллиард салковай позыдылған, тиріглер паза техника алылған.
Россия правительствозының кнес орынӌызы Виктория Абрамченконың устаанынаң Сибирьдегі федеральнай округка кірчеткен субъекттернің чуртас-экономика тилізінӌе чыылығ ирткенде, протокол тимнелген. Ағаа тӧстеніп, Хакасияның экономика тилізі министерствозы республиканың чуртас-экономиказының тилізіне кӧстелген, ідӧк ағаа иң не чахсы теелер инвестиция проекттерінің пічиин ыс пирген. Россия правительствозы пістің регионның алты проектін паза ӱс суриин чарат салған.
2021 чылда региондағы инвестиция проекттері санына, хазна хабазиин читірер пӧгіннең, «РУСАЛ САЯНАЛ» АО кирілген. Ол фольга сығарызын ӧскірерге сағынча. Инвестициялар сині - 1,9 миллиард салковай. Ідӧк инвестиция проекттерін чуртасха кирер пӧгіннең садығ марығлары чох арендаа ікі чир участогы пирілген: Харатас городтың алтынзархы-іскеркі саринда ТКО полигонынаң хада сӧп-саптаң ниме-ноо сығарӌаң амғы завод пӱдіриине паза чол хыринда «Сказка» комплекстің пӱдіриине.
2017 чылның от айының 14-ӌі кӱнінде «Социальнай паза культура, коммунально-бытовой кӧстегліг объекттерге, килкім инвестиция проекттеріне садығ марығлары чох чир участоктарын арендаа тикке аларға кирексіністердеңер» 56-ЗРХ № Хакасияның законы алылған. «Ағбан суғ кизіре тимір чол тахтазы пӱдіриинең хада Хоных, Кирбі станцияларзар Пиидегі хара тастығ орыннаң тимір чолны пӱдірері» инвестиция проекті килкімге паза пу законға килісче тіп саналған.
Тойым аал чӧбі чолны алыстырарға проект-смета пічіктерін тимниріне республика бюджедінең 5 миллион салковай субсидия алған. Ол «Тойымдағы ойым» турист паркын тилідері» наа инвестиция проектін чуртасха киреріне киректелче.
Пӱӱл республика бюджедінде 24 миллион салковай инфраструктураа хорадығларны айландырарына кӧріл парған. Аны «Бентонит Хакасии» ООО алар. Компания тойны тартчаң сығарызын ӧскірерінӌе инвестиция проектін чуртасха кирче.
Хакасияның экономика тилізі министерствозы «Черногорский» промышленность паркының тилізін алынӌа хайығда тутча. Пӱӱнгі кӱнде анда 5 резидент саналча, оларның ікізі - «ХакасАгро» паза «Вектор» компаниялар - ирткен чылда хозылған. Тоғыс апарарға оларға чир участоктары пиріл парған.
Хакасияда «Промышленность тилізі паза аның конкурент пол поларын кӧдірері» хазна программазынха хабазығ пирілче. Ідӧк республиканың промышленность тилізі чыындызы тӧстелген. Пастағы льготалығ алым, 13,7 миллион салковай, пиріл парған. 2022 чылда промышленность предприятиелеріне льготалығ алым пиреріне 25 миллион салковай кӧріл парған. Аннаң пасха, регионның промышленность тилізі программазы федеральнай бюджеттең 71 миллион салковай алар. Андағ чарадығны пӱӱл азығ айының 17-ӌі кӱнінде Россияның промышленность паза садығ министерствозы алған. Ідӧк республиканың министерствозы промышленность предприятиелерінің сидіксіністерінӌе федеральнай ӱлгӱ органнарынзар айланған.
Чахсы салтарлар санында - ферромолибденге экспорттың таможня пошлиназы хыйа алылғаны паза молибденні анирына НДПИ 0 % тиңнелгені.
Промышленностьха хабазары ідӧк национальнай проекттерде кӧрілче. Регионда «Істеніс сығарызы» нацпроектче ікі проект чуртасха кирілген: «Істеніс сығарызын ӧскірерінӌе тиксі тоғыстар» паза «Предприятиелерде істеніс сығарызын кӧдіреріне алынӌа хабазары». 2021 чылда «Стальконструкция», «Бентонит Хакасии» паза «Сорский ферромолибденовый завод» предприятиелернің 28 тоғынӌызы ӱгреніп алған.
«Чоннар аразындағы кооперация паза экспорт» нацпроектче Регионның эксперт стандарты 2.0 тоғындырылған. Ол регион экономиказының тимде ниме-ноозының экспортын тилідеріне кӧстелген. Программаның 15 инструментінің 5-і тузаланысха алылған.
Хакасияда кічіг паза ортын пос киреен тилідері - алынӌа хайығда. Республиканың экономика тилізі министерствозы «Минің пос киреем» кіннең паза идінӌектер правозын арачылирынӌа уполномоченнайнаң коронавирустың тарапчатханы сылтаанда кирілген хатығластар тузында идінӌектернің сурығларынӌа паза айланыстарынӌа хада-пірге тоғынғаннар. 11 муң айланыс кірген, 3 муң искірігліг полызығ читірілген.
Республиканың идінӌектеріне паза пос киреен азарға сағынчатханнарға полызығларны пір чирде алар оңдайлар тӧстелген. Ол - «Минің пос киреем» кін. Анда орныхча идінӌектерге, экспортха, инвестицияларға хабасчаң кіннер, регионның инжиниринг кіні, Гарантия чыындызы, Промышленность тилізі чыындызы, пос киреене МФЦ паза пасха уғаа кирек пӧліктер паза пірігістер.
Ирткен чылда кічіг паза ортын пос киреене хабазарынӌа нацпроектче 133 миллион азыра салковай позыдылған. Тоғынчатхан паза наа ла тоғынып пастапчатхан идінӌектер, социальнай предприятиелер паза посха тоғыс таапчатханнар хабазығнаң тузаланғаннар. Хакасияның Гарантия чыындызы - кічіг кредит компаниязы 109,8 миллион салковайға 82 кічіг алым пирген. Ставка 0,1 - 8,5 %-ке тиңнелген. Тиксі алза, 2021 чыл тоозыларына чыынды пир салған 218 алым саналча. Ідӧк чыынды 145 миллион салковайға 32 поручительство пирген. Оларның полызиинаң идінӌектер коммерческай банктарда 314,6 миллион салковайға кредит алып алғаннар. 2021 чыл пасталарына тиксі 138 поручительство саналған.
Хакасия пазы Валентин Коноваловтың чахиинӌа чонны азырапчатхан 143 предприятие, коронавирус тарапчатханы сылтаанда иң улуғ ӱреге кіргеннеңер, 10 миллион салковай хабазығ алған.
44 социальнай предприятиее 19,1 миллион салковайға грант хабазии пирілген. Экспортха паза идінӌектерге хабасчаң кіннер пастыра полызығлар пирерге полғанына ла 20,1 паза 43,3 миллион салковай субсидия пирілген. Регионның инжиниринг кінін тӧстиріне 5,4 миллион салковай позыдылған. Тӧстелгенӧк чыл «Воскресенский» теплица комплексі чир тамаан ӧскірерін саннығ технологияларӌа хайығда тударына хабазығ алған. Салтарында читкіӌе ӧс парған оттардаңар паза пыс парған чир тамаанаңар компьютер искірче, олар тузында чыылчалар, ӱрег, тізең, хызырылған.
Экспортха хабасчаң кін полызиинаң 13 пасха хан чирінзер 41 миллион азыра салковайға ниме-нооны читірерінӌе 35 эксперт чӧптезии иділген, ол санда Хыдатсар 12 миллион салковайға хой тӱгін ызарынӌа. Экспортта иң улуғ кирексініснең тузаланчалар: чей, тадылығ ас-тамах, кизілген ағас.
Идінӌектерге пос ниме-ноозын «Wildberries» паза «Ozon» платформаларзар сығарарға полыс пиргеннер. «Хакасияның идінҷегі-2021» марығ пастағызын на республикада иртірілген. 84 идінӌек араласхан, оларның 21-і аймах номинацияның чиңісчізі полыбысхан.
Министр ідӧк туризм тилізінҷе сан пиріс иткен. «Хакасияның культуразы» программаның «Туризм» хоза программазынӌа тоғыстарға 68,6 миллион салковай позыдылған. Республиканы Россияда паза пасха хан чирлерінде сабландырарынӌа улуғ тоғыс апарылған: Россия МИД-інде пасха хазналарның илӌілеріне кӧзідіг, саблығ журналларда 10 статья, авиакомпанияларның борт журналларында 5 статья, Интернетте паза пасха печать сығарыстарында 47 искіріг, ТВ-кӧзідіглері, пасха хазна хабарӌыларына 2 пресс-тур паза пасхазы.
Хакасия правительствозына туризм тилізінең палғалыстығ тӧрт проектті чуртасха кирерге «Корпорация Туризм.РФ» АО полызар: Приисковайны тиксі тилідерге; «Поднебесье» чыл ибіре тоғынар турист кінін тӧстирге; «Курорт «Озеро Шира» санаторийні нааӌылирға; «Гладенькая» саналығ чылӌаң курортты тилідерге. Проекттернің тиксі паазы - 23 миллиард 900 миллион салковай. Аннаң пасха, Шира аймаандағы «Ӧбекелер чолы» турист-экскурсия орнын тилідерінӌе килкім проекттің тузазы таныхталған.
Мынынаң Виктор Богушевич Хакасияның экономика тилізі министерствозының 2021 чылның тоғыс салтарынаңар сан пирізін тоосхан паза 2022 чылға олох кӧстеглерӌе тоғыс узарадыларын таныхтаан.
Автор :
Тимнеен Наталья СУБРАКОВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде