2022 ЧЫЛҒА БЮДЖЕТ ПӰКӰЛЕЕ АЛЫЛ ПАРДЫ
10.12.2021
Хабарлар
Сессия. Хакасияның Ӧӧркі Чӧп депутаттары пу чылның халғанҷы сессиязына чыылысханнар
ӦӦРКІ ЧӦП 8 ДЕКАБРЬДА 34-ді СЕССИЯЗЫН ИРТІРГЕН. СЕССИЯНЫҢ ӦӦН СУРИИ «ХАКАС РЕСПУБЛИКАНЫҢ 2022 ЧЫЛҒА ПАЗА ПЛАНДАҒЫ 2023-2024 ЧЫЛЛАРҒА РЕСПУБЛИКА БЮДЖЕДІНЕҢЕР» ЗАКОН ПРОЕКТІ ПОЛҒАН. ДЕПУТАТТАРҒА АХЧАНАҢ ПАЛҒАЛЫСТЫҒ ЗАКОН ПРОЕКТІН, ӰЗӰРІП, ІКІНҶІ ХЫҒЫРЫҒДА ПАЗА ПӰКӰЛЕЕ АЛАРҒА КИРЕКТЕЛГЕН.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев сессия тоғызын пастир алнында пастағы орынӌызы Юрий Шпигальскийге сӧс пирген. Ол хабарӌылар паза СМИ-лар аразында иртірілчеткен «Хрустальный барс» марығның чиңісчізін адаан. Пӱӱл Гран-прині РТС телеканалның хабарӌызы Ольга Борловская утып алған. Сыйыхтас мыннаң тоозылбаан, Владимир Штыгашев ідӧк Хакасия пазының орынӌызы Ирина Войноваа республиканың экономика тилізіне хозым иткен ӱчӱн «За заслуги перед Хакасией» орден читірген.
Сессия тоғызы, тізең, ӧӧн сурығнаң пасталған - килер чылға паза чағынғы чылларға республика бюджедінеңер закон проектін аларынаң. Закон проекті ирткен сессияда пастағы хығырығда алыл парған. Че анда федеральнай бюджеттең пирілӌең ахча санға толдыразынаң алылбаан полған - ол туста Москва пістің республикаа нинӌе ахча пирері пілдістіг полбаан. Амды, хаӌан Россияның Хазна Думазы федеральнай бюджетті алыбысхан, ол саннар пілдістіг пол партыр.
«Хакас Республиканың 2022 чылға паза пландағы 2023-2024 чылларға республика бюджедінеңер» закон проектінеңер Ӧӧркі Чӧптің бюджетче паза налог политиказынӌа комитет кнезі Олег Иванов искірген. Таныхтирға кирек, республика бюджедінің кӧзідіглері пу хати пілдірте алыс партыр - 10 миллиардча салковайға.
- Ікінҷі хығырығда кибірли федеральнай ахчанаң, хайзы Хазна Думазында ӱзінҷі хығырығ соонаң ӱлестірілче, палғалыстығ тӱзедіглер алылча, - чоохтаан комитет устағӌызы. - Ол федеральнай ахчалар - субвенциялар, субсидиялар, пасха даа дотациялар - бюджеттің парыстығ паза хорадығлығ чардығынзар кирілчелер.
Федеральнай бюджеттең ахчалығ полызығ пирілер сылтаанда Хакасияа хоза 10 миллиард 180 миллион 566 муң салковай кірер. Іди субсидиялар 7 миллиард 166 миллион 250 муң салковайға хозылтыр, субвенциялар 1 миллиард 812 миллион 257 муң салковай синінде полар осхас. Бюджеттер аразындағы пасха трансферттер - 959 миллион 821 муң салковай.
Кірӌең ахчаның ӧӧн чардығы мындағ оңдайнаң ӱлестірілтір: социальнай политикаа - 4 миллиард 607 миллион салковай, ӱгредіге - 1 миллиард 410 миллион салковай, хазых хайраллирына - 852 миллион салковай. Ідӧк 453 миллион салковай чол хониина хос пиртірлер. 568 миллион культураа паза физическай культураа парар. Аал хониин тилідеріне 594 миллион салковай хозылча. ЖКХ сферазы хоза 651 миллион алар.
Пу оңдайнаң 2022 чылға республика бюджедінің кӧзідіглері мындағ кӧрімніг пол парған:
парыстар - 43 миллиард 600 миллион салковай;
хорадығлар - 46 миллиард 721 мил-лион салковай;
дефицит - 3 миллиард 61 миллион салковай (10% синін аспинча).
Килер чылға республика бюджедінеңер закон проектіне кирілген прай тӱзедіглерні депутаттар пір дее талас чох алыбысханнар.
«Хакас Республиканың 2022 чылға паза пландағы 2023-2024 чылларға республика бюджедінеңер» закон проектін ікінҷі хығырығда паза пӱкӱлее алар алнында депутаттар Ӧӧркі Чӧптің чарадиин алыбысханнар. Ол чарадығда Ӧӧркі Чӧптің Хакасия правительствозына чӧптері.
Ӧӧркі Чӧп кнезі Владимир Штыгашев, кӧзідімге, республика правительствозына мындағ чӧптерні искірген:
- республика бюджедінің парыстарын ӧскірерінҷе тоғысты узарадарға, ол санда улуғ налог ахчазын тӧлепчеткеннернең пірге тоғынардаңар чӧптезіглер идіп. Бюджет хорадығларын хызырарынҷа паза тӱзімніг идерінҷе мероприятиелер иртірерге;
- 2022 чылда паза соондағы чылларда республиказар федеральнай ахча кирчеткен программаларда паза пасха мероприятиелерде аралазарына прай кӱс саларға, оларны толдыразынаң чуртасха кирерге паза прай ахчанаң тузаланарға. Республиканың паза орындағы бюджеттернің хазна, муниципальнай кирексіністерні толдырарына иділген тоғыстар, полызығлар ӱчӱн кредит алымнарын чабарынҷа тоғысты узарадарға;
- республикада паллиативнай имнег полызиин пирерінҷе тоғыс апарарға. Ыраххы паза чидіп аларға сидік аалларға имнер читірерінең палғалыстығ сидіксіністі пӧгеріне стационарнай алай кӧс чӧрҷең мобильнай аптекаларның тоғызын оңдайлирға. Ӧкіс палаларға чурт аларына хорадығларны ӧскірҷең оңдай кӧрерге;
- орындағы пос устаныс органнарына бюджеттерінің парыстығ чардығын ӧскірерінҷе тоғысты айныдыбызардаңар чӧптер пирерге.
Владимир Штыгашев ідӧк кічіг паза ортын бизнеске хайығ саларға сурынған.
- Пістің кічіг паза ортын бизнес коронавирус хоостыра кирілген хатығластар сылтаанда хыйалланча, - таныхтаан ол, Хакасия пазының тоғызын толдырчатхан Ирина Войновазар айланып. - Россия правительствозы хабазығ оңдайларын кирген. Ирина Ивановна, пу сурығны кӧрібізерге сурынчабыс. Пісте кічіг паза ортын бизнеске, хайзылары кирілген хатығластар сылтаанда ӱреге кірген, полызығ пирілзінӧк. Пу система ирткен чылда тоғынған. Пу чылда ол тоғысты узарадарға кирек.
Республика правительствозына чӧптер искірілген соонаң Ӧӧркі Чӧп депутаттары бюджетті ікінҷі хығырығда паза пӱкӱлее алыбысханнар.
Теестегі сурығ ідӧк ахчанаң палғалыстығ полған - пӱӱлгі чылның бюджедінзер алызығлар кирерінең. «Хакас Республиканың 2021 чылға паза пландағы 2022-2023 чылларға республика бюджедінеңер» Хакас Республика Законынзар алызығлар кирердеңер» закон проектінең Хакасияның финанстар министрінің тоғызын толдырчатхан Игорь Тугужеков таныстырған. Аның таниинаң, алызығлар бюджет парыстары паза хорадығлары пӱӱл сала кӧп пол парғанында кирілчелер.
2021 чылға бюджеттің парыстары, тиксі алза, 2 миллиард 719 миллион салковайға ӧскірілче, хорадығлары - 2 миллиард 738 миллион салковайға.
- 1 декабрьға алылған саннарнаң бюджет кӧсғеглері 121%-ке толдырылған, - искірген Игорь Тугужеков. - Налогтарға кірген ахча сині 12 миллиард 807 миллион 629 муң салковай пол парған, анзы, ирткен чылның пуох тузынаң тиңнестірзе, 4 хати кӧп.
Ӧӧн ахча алюминий сығарңаң паза хара тас аныңаң отрасльлар парысха налог ахчазын кӧп тӧлеенінең кіртір - тилекей рыногында паалар ӧскені сылтаанда.
Андағ оңдайнаң пӱӱлгі чылның бюджет саннары мындағ пол парған:
парыстар - 46 миллиард 449 миллион 916 муң салковай;
хорадығлар - 46 миллиард 586 миллион 45 муң салковай;
дефицит - 136 миллион 129 муң салковай (0,3% синінде).
Пӱӱлгі бюджетсер алызығлар ідӧк талас чох киріл парғаннар.
Депутаттар ідӧк «Хакас Республика чирінде пенсияа хоза пирілчеткен региональнай социальнай тӧлегдеңер» закон проектін алыбысханнар. Пу закон пенсионерлерге, хайзының пенсиязы Хакасияда турғызылған чуртап парыбызарға киректелчеткен иң асхынах ахча синінең тӧбін, хабасча.
Россияда чуртап парыбызарға киректелчеткен иң асхынах ахча сині 11 муңҷа салковай турғызылған, Хакасияда сала кӧдіре - 11 муң 100 салковай. Хакасияның істеніс паза социальнай арачыланыс министрі Владимир Чебодаевтің искіриинең, пенсиязы 2022 чылға турғызылған синнең тӧбін полар кізілернің саны 20 муң артиинаң полар тіп кӧрілче. Хоза тӧлег республика паза федеральнай бюджеттердең пирілер. Олох туста ахчаның 90%-і - федеральнай бюджеттең.
Владимир Штыгашев министрдең республика бюджедінең нинҷе ахча киректелер тіп сурған. Владимир Чебодаев 800 миллионҷа салковай тіп нандырған.
Сессияның паза пір сурии хайығ тартхан - «Хакас Республикадағы физическай культурадаңар паза спорттаңар» Хакас Республика Законынзар алызығлар кирердеңер» закон проекті. Хакасияның спорт министрі Сергей Кочан, закон проектін чарыдып, ол национальнай спорт кӧрімнерін тилідер паза таланттығ спортсменнерге, тренерлерге хабазар кӧстегліг полча тіп таныхтаан.
- Республикада кӱрес, тобит, ат чарызы, охчаанаң атары, холнаң пазызары осхас национальнай спорт кӧрімнері пос оңдайынҷа тиліп одырғаннар, - таныхтаан Сергей Кочан. - Че ол национальнай спорт кӧрімнері турыстыра синде тилібееннер, ӧӧнінде алынҷа чуртағҷыларның кӱстенізі ле сылтаанда. Спорт министерствозы саринаң хабазығ пирілбеҷең. Ол читпестерні тӱзедерге чӧп кирілче, законда «Национальнай спорт кӧрімнері» алынца статья кӧр саларға, законзар ол спорт кӧрімнерінҷе мероприятиелер иртірерін паза тренерлер кадрларын тимнирін кир саларға.
Национальнай спорт кӧрімнерін тилідеріне ідӧк тилекей, Европа паза Россия чемпионаттарында (национальнай спорт кӧрімнерінҷе) чиңіс тутхан ӱчӱн 50 муң салковай паза тилекей первенствозында чиңіс тутхан ӱчӱн 30 муң салковай ахчалығ сыйых пир турары кӧріл парған.
Министрнің таниинаң, национальнай спорт кӧрімнерін сабландырарынҷа тоғыс республикада пасталыбысхан. Пӱӱл Хакас Республиканың Национальнай спорт кӧрімнері федерациязы, Попечительлер чӧбі тӧстелген. Национальнай спорт кӧрімнерін тилітчең программа тимнелген. 2022 чылға республика бюджедінде пу кӧстегҷе 3,5 миллион салковай кӧрілген.
Закон проекті ідӧк таланттығ спортсменнерге паза тренерлерге хабазар кӧстегліг полча. Кирілген тӱзедіглернең улуғ марығларда Хакасия ӱчӱн турысчатхан спортсменнерге чылда пір иң чахсы чидіге читкен ӱчӱн пір хати ахчалығ сыйых читірерін тыыт салғаннар. Аннаң пасха, 3 чылдаң ас тоғын салған, Хакасияның спортча паза физическай культураҷа хазна учреждениелерінде, муниципальнай учреждениелерде наа ла тоғын пастабысхан чиит тренерлерге хоза ахча тӧлирдеңер тӱзедіг кирілген. Чиит тренерлерні тоғыста тут халарына пастағы чылда ай сай 13 муң салковай хоза тӧлеені полызар тіп ізенчелер.
Ідӧк чиит спортсменнерні - Россияның алай Хакасияның піріктірілген командаларынзар кірчеткен 14 часха читкелектерні - наа чидіглерге кӧӧктірер ӱчӱн, Хакасия пазының ай сай тӧлелчеткен стипендиязы турғызылған. Закон проектінде аның сині 10 муң салковайға теере тіп кӧрілген, че нинҷе ахча поларын республика правительствозы чарадығ алып турғызар осхас.
Автор :
Альберт ТОЛМАШОВ
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
