ХАКАС СӦСТІГІНІҢ ІКІНҶІ ТОМЫ ТИМНЕЛЧЕ
01.12.2021
Хабарлар
Терминология комиссиязының чыылии. Ирткен неделяда Хакасия правительствозындағы терминология комиссиязының теестегі чыылии ирткен. Анда хакас тілінңе аймах сурығлар ӱзӱрілген, ол санда хакас тілінің чарыдығлығ сӧстігінің ікінҷі томын тимнирі паза килер чылға планны чарадары
Анда Хакасияның ӱгредіг паза наука, культура министрлері Лариса Гимазутинанаң Светлана Окольникова, республиканың национальнай паза территориальнай политика министрінің орынҷызы Лев Сафьянов, терминология комиссиязының араласчылары, ученайлар паза даа пасхазы араласханнар. Ідӧк чыылығның улуғ аалчызы полған республиканың национальнай паза территориальнай политика министрі полған, терминология комиссиязының пастағы устағчызы Надежда Балахчина.
- Уғаа ӧріністіг кӧрерге пу «тегілек» стол кистінде ученайларны, хайзылары терминология комиссиязының тӧстігінде турғаннар. Ол Радион Сунчугашев, Нина Толмашова, Лариса Чебодаева паза даа пасхазы. Сірер мының алнында даа паза ам даа хакас тілінің терминологиязын тилідеріне улуғ хозым итчезер, - таныхтаан чооғында Надежда Парфирьевна.
Чыылығның тоғызын Хакасияның национальнай паза территориальнай политика министрінің орынчызы Лев Сафьянов асхан. Ол республиканың министерство-ведомстволары, муниципальнай пӱдістері, организация-учреждениелері тоғыстарында хакас тілінең хайди тузаланчатханын искірген. Хайди ол таныхтаан, нинче-де чыл изере республикада толдырығлығ ӱлгӱ учреждениелерінің аттары хакас тіліне тілбестел сыххан. Ідӧк муниципалитеттерде ааллар, орамалар аттары хакас тіліне тілбестелче. Пу тоғысты чахсы апарча Асхыс аймаандағы Тӧӧ пазы, Ағбан пилтірі аймаандағы Пӱӱр пилтірі аал чӧптері паза Харатас город. Чол танығларын орыс тілінең хакас тіліне тілбестир тоғыс аннаң андар узарадылча. Муниципалитеттер Хакасияның тіл, литература паза тархын наука-істезігліг институдынаң чӧптезіглер итчелер.
Филология наукаларының докторы Тамара Боргоякованың чӧбінең, ааллар, орамалар аттарын хакас тіліне тілбестир тоғысты ӧткін апарчатхан аал чӧптері пастарын алынча таныхтирға кирек.
- Оларны кӧріп, пасхазы даа чол таңмаларын тілбестеп пастир, - теен ол.
«Хакас чирі» газетаның ӧӧн редакторы, филология наукаларының кандидады Радион Сунчугашев чыылығ араласчыларының хайиин организация-учреждениелернің аттары, тоғынчатхан тузы хакас тілінең удаа саба пазылчатханына айландырған. Мындағ алчаастар хазна даа, хазнани нимес тее организацияларда пол парча. Оларның ӧӧн сылтаа - организациялар тілбестегнең айғасчатхан специалисттерзер айланминчатханы паза хакас тілі шрифттері чоғылы. Пу ағырсымнығ сурығлар ам на сых килбеділер. Ол хачаннаң сӧӧ тартылча.
Комиссия чыылииның араласчылары учреждениелернің аттары орта тілбестелгенін сыныхтағда тударға кирек тіп чӧпке килгеннер. Ол республиканың омазы нооза, аннаңар ол орта паза иптіг ползын.
Терминология комиссиязы чыылииның ӧӧн сурии - хакас тілінің чарыдығлығ сӧстігінің ікінҷі томын тимнирі. Пілдістіг, сӧстік тимнирі - ол уғаа аар тоғыс, хайзын ученайлар ӧӧн тоғыстарынаң хада апарарға киректер. Сӧстіктің ікінҷі чардығы ідӧк иптіг, толдыра сых парар ӱчӱн, ӧме тиксі тоғыс планын азынада тимнеп салған, хайда полған на чардыхтың позының тузы кӧріл парған. Ідӧк авторлар ӧмезі, терминология комиссиязының араласчылары постарының сағыс-кӧрістерін искіргеннер. Хайди чуртас кӧзітче, полған на орыс сӧс хакас тіліне орта алай ба килістіре тілбестелбинче.
- Терминнер пӱдірерге маңзырабасха, прай саринаң сағынып аларға кирек. Чонға чағын сӧстер чуртасха чахсы паза ниик кірче, ӧнетін кирілген сӧстернің, тізең, таңдағызы чоғыл, - таныхтаан филология наукаларының кандидады Лариса Чебодаева.
Сӧстіктің холнаң пазылғанынаң авторлар пу паза килчеткен чыл тоозылғанча айғазарлар. Андар амғы литература тілі сӧстерінең пасха, иргі, удаа тузаланминчатхан паза диалекттер сӧстері кирілер. Тиксі 5000 азыра сӧс, «р» буквадаң пасти «я» букваа теере. Сӧстіксер ідӧк олаңай чоохтар, фразеология кӧзідімнері кирілер. Аның авторлары филология наукаларының кандидаттары Ольга Анжиганова, Ольга Субракова, Радион Сунчугашев, Пётр Белоглазов, Зинаида Каскаракова, Артём Кызласов, Вия Субракова, Ирина Чебочакова, Кристина Кичеева. Сӧстікті чарыхха В.М.Торосовтың адынаң хакас книга издательствозы сығарар. Ахчалығ хабазығны Хакасия правительствозы, национальнай паза территориальнай политика, ӱгредіг паза наука министерстволары пирерлер. Ідӧк комиссияның араласчылары килер чылға тоғыс планын чарат салғаннар.
Автор :
Оксана СУНЧУГАШЕВА
Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
28 | 29 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде