ПОС ХОНИИН ТИЛІДЕРІНЕ ЧАХСЫ ХАБАЗЫҒ
10.11.2021
Хабарлар
Социальнай чӧптезіг. Пӱӱл Россия президентінің чахиинҷа федеральнай бюджеттең регионнарға хоза хабазығ пирілген. Ол чуға чуртапчатханнар санын хызырарына кӧстелген. Хакасияа андағ хабазыға федеральнай бюджеттең 175 миллион салковай позыдылған
Республика чуртағӌыларына социальнай чӧптезігдеңер телевидение, газеталар паза социальнай сетьтер пастыра искіріглер читірілче. Амды парыстанарға паза чуртас синін чахсыландырарға сағынчатханнар социальнай чӧптезігӌе хазна хабазиин ал поларлар. Таныхтирға кирек, Хакасия правительствозы чӧптезігдеңер пічіктерге алызығлар кирген сылтаанда, чуртағӌыларға кирек пічіктерні чыырға оой пол парған. Амды ол хазна хабазиинаң асхынах нимес кізі тузаланча.
Екатерина Пастаева андағ хазна полызиин алғаннарның пірсі полча. Ол Асхыс аймаандағы Ӱс чул аалдағы ортымах школада педагог-организатор паза пастағы классха тимненчеткен олғаннарны ӱгретче. Пӱӱл ол группазар ӱс ле пала чӧрче тіп хомзыныснаң искірген Екатерина Анатольевна. Хонғаны Алексей Пастаев Индіркі Тӧӧдегі школада кочегар полча. Пастаев ирепчі ікі хыс, ікі оол ӧскірче.
- Екатерина Анатольевна, социальнай чӧптезігдеңер хайдаң піліп алғазар?
- Хонғаным аал чӧбіндегі специалисттең андағ чӧптезіглер иділчеткеннеңер піліп алған. Мағаа чоохтап, чахсы піліп аларға сурынған. Алексей ол туста тоғынминчатхан. Мин, аал чӧбінзер парып, піл кӧрерге ле сағынғам. Анда аал чӧбінің специализі хайдағ пічіктер киректелерінеңер чоохтап пирген. Мин кӧріп ле чочып парғам, кӧп пічік чыырға кирек. Ағаа хоза, чӧптезіг идерге килізер бе, чох па пілдістіг нимес нооза. Аннаңар киректелчеткен пічіктерні чыырға ікінӌілеем.
Пірсінде социальнай сетьтерде «Аскизский труженик» газета суурған видеороликті кӧр салғам. Анда Асхыс аймааның чуртағӌылары, социальнай чӧптезіглер идіп, чонға аннаңар чоохтапчалар. Хайди пічіктер чығанын, пирілген хабазығны нимее хоратханнарын чарытханнар. Анаң Асхыс аймаандағы чонға полызығ пирӌең кіннің специализі, ол хазна хабазиинаңар чарыдып, чуртағӌыларны чӧптезіг идерге хығырған. Ол хабазығ чуға хоныхтығ сӧбірелерге, чалғыс чуртапчатхан, кӧп палалығ сӧбірелерге, кемнің парызы пір айда чуртап парыбысчаң синнең тӧбін полза пирілче. Ол роликті кӧрген соонаң хонғанымнаң чӧптезіг идерге чаратхабыс.
- Хайдағ чӧптезіг иткезер, хайдағ пічіктер чығазар чоохтап пиріңер?
- Піс кӧп палалығ сӧбіребіс, пістің парызыбыс айда чуртап парыбысчаң синнең тӧбін. Пос хониин апарарына 100 муң салковай алғабыс.
Пістің позыбыстың малыбыс чоғыл, інектер алып ӧскірерге сағынчабыс. Пічіктер чыып пастаанда, хонғаным тоғынминчатхан. Чӧптезігде ирепчі ікізі тоғынарға кирек полған алай чонға тоғыс тапчаң кінде санға турарға кирек. Асхыс аймааның чонға полызығ пирӌең кініндегі специалист пічіктер чыырына алызығлар кирілер тіп искірген. Андада хонғаныма чонға тоғыс тапчаң кінде санға турарға киректелбес тіп чоохтаан. Піс ол алызығлар кирілерін сахтап алғабыс, анаң пічіктер чыып пастаабыс.
Минің паза ирімнің паспорттары, палаларның тӧрееннеңер пічіктері, хоных хон салғаннаңар паза сӧбіреде нинӌе кізі саналчатханнаңар пічіктер, минің ӱс ай парызымнаңар, хонғанымның істеніс книжказын, чурттың пічіктерін (домовая книга), чирге пічіктер чығабыс. Аал чӧбінде мал-хус санда турбинчатханнаңар пічік алғам. Анаң, чонға полызығ пирӌең кінзер прай пічіктерні апарып, социальнай чӧптезіг идердеңер сурыныс пічиин пасхам. Андар ол пічіктерні хобырбин апарғам, оларны хобырарға кирек полтыр. Кіндегі специалист, удур парып, прай позы хобыр пирген, читпинчеткен пічіктерні ағыл пирерге чоохтаан. Пічіктерні читіре апар салып, сахтаабыс, чӧптезіг идерге чарадылар ба, чох па. Мин, сынны чоохтаза, пічіктерні чыып, сурыныс пічиин пас салып, пісті иртірібізерлер тіп тың на ізенмеем. Че, сығдырадып, піске чӧптезіг идерге чарадылған тіп искіргеннерінде, ӧрін парғам.
- Хайдағ-да пічіктер хоза чыырға киректелген ме?
- Я, чонға полызығ пирӌең кіннің специализі Лариса Михайловна, мағаа сығдырадып, хоза хайдағ пічіктер тимнирдеңер чарытхан. Чӧптезіг иткен соонаң, банктағы счедымзар ахча кірген. Анаң кемнең мал алғам, ол кізінең садысчатханнаңар (договор купли-продажи) пічіктер, счедыма кірген ахчаны пиргенін киречілепчеткен пічік, аал чӧбінде малларны санға турғысханнаңар паза мал сатхан кізі оларны саннаң суурғаннаңар киречілепчеткен пічіктер паза мал имӌізінең малларға киректелчеткен прививкалар иртібіскеннеңер пічіктер тимнебіскем. Ол пічіктерні Асхыс аймааның чонға полызығ пирӌең кінінзер пир салғам.
- Социальнай чӧптезіг идерге нинҷе тус парыбысхан?
- Прай пічіктерні чыып, чӧптезігні сентябрьның халғанӌы кӱннерінде иткем. Ахча банктағы счедымзар 22 октябрьда кірген. Амды, мал садызып, халған пічіктерні 15 ноябрьға теере тимнебізерге киректелче.
- Ахчаны нимее хоратхазар?
- Социальнай чӧптезіг иткенде, піске 100 муң салковай хазна полызии пирілген. Піс ол ахчаа ікі пос мал садызып алғабыс. Амды піс посха тоғыс таапчатхан кізі чіли санға тур саларға кирекпіс. Анаң налогтар тӧлирбіс.
- Екатерина Анатольевна, хайдағ хазна хабазығларынаң сірер тузаланчазар?
- Піс кӧп палалығ сӧбіребіс, андағ сӧбірелерге кӧрілген хазна полызығларынаң тузаланчабыс. Чарытхы ӱчӱн паза одың ахчазын алып алчабыс. Оолғыӌаама 3 - 7 частығ палаларға пирілчеткен пособие идіп алғам, кічиине 3 часха теере кӧрілген пособие, ідӧк ай сай тӧлелчеткен пала ахчазын алчам. Ол даа пирілчеткен хабазығларнаң хада сӧбіренің парызы айда чуртап парыбысчаң синнең тӧбін.
- Республика чуртағҷыларына, кем социальнай чӧптезіг идерге сағынча, че тідінминче, хайдағ чӧптер пирерҷіксер?
- Хазна хабазығларына хайығ саларға чӧп пирчем. Кӧбізі пічіктер чыырға кӱскінче алай киліспес тіп сағынча. Чочынмин, пічіктернең айғазыңар, специалисттер пілдістіг нимес сурығларны чарыт пирерлер. Аалларда кӧп палалығ паза парыстары айда чуртап парыбызар синнең тӧбін сӧбірелер кӧп, ағаа хоза, аалларда тоғыс чоғыл, аннаңар социальнай чӧптезіг идерге чӧп пирчем. Андағ хазна полызии - мал-хус тударға чахсы хабазығ. Піс маллар садызып алғабыс, ол ахчаа сосхалар, хойлар, хустар даа алып аларға чарир. Ідӧк пар таныстар, кем андағ чӧптезіг идерге сағынған, че оларның кирек киліспеен. Тура пічіктері прай закон хоостыра иділген, че чирге приватизация иділбеен полза, социальнай чӧптезіг ит полбинчалар.
- Мыннаң мындар хайдағ пӧгіннер тутчазар?
- Піс хонғанымнаң мал-хус ӧскірерге сағыс тутчабыс. Соонаң кресен-фермер хониин тӧстеп айғазар сағыс пар. Хайди чарытхан чонға полызығ пирӌең кіннің специализі, чарым чыл пазынаң хатабох чӧптезіг идіп, пос хониин тилідерге чарир. Сағынған сағызыбыс килізер тіп ізенмеем.
Мин Асхыс аймааның чонға полызығ пирӌең кінінің специалисттеріне улуғ алғызым читірчем. Уғаа чахсы, пілдістіг иде чарытчалар, чӧптернең чахсы полысчалар.
Автор :
Наталья ТЮКПЕЕВА
| Пн | Вт | Ср | Чт | Пт | Сб | Вс |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
| 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
| 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
| 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
| 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Кӱн таңмазы
Хакасияда
Россияда
Тилекейде
